A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
zeruraino madarikatua. Azurm HitzB 52. Sakramendu Sainduaren adoratzerat joiateko. Ardoy SFran 58.
Artzainak ziren atera, / aingeruekin batera, / Eguberri goiz aldera, / Jesusen adoratzera. Xa Odol 99. Emen
geienak egiten dute / basarria adoratu [...] lendabiziko bear ginuzke / baserriyak mejoratu. Uzt Auspoa 43, 118.
[Martzela] maitatu ez ezik, adoratu ere egiten zuala. Berron Kijote 139. Urtero adoratu nahi genuke Gabongauean,
artzaiek inoiz aska gainean adoratu zuten bezalaxe. MEIG I 79.
v. tbn. (Sólo para autores del s. XX): CatJauf 58. CatUlz 12. Ox 20. Or Tormes 47. Lf Murtuts 53. Arti MaldanB
229. NEtx LBB 288. Lasa Poem 79.
(Con complemento con suf. -tzat y, menos frec., -tzako). Bihotz baten izateaz / Errege zare aithortzen / eta
mundu ttipi batez / Jongoikotzat adoratzen. Gç 79. Hura Ienkotzat bezala, / Bat bederak adora. Arg DevB 52.
Aginduko du, ezagutu ta adoratu dezeela Jainkotzat. AA III 476 (v. tbn. 470). Non dira zuk Jainkotzat adoratu
dituzun munduko gauz oriek? Ib. 575. Jaungoiko paltso asko, [...] Jaungoikotzat adoreetan zitubeenena. fB Olg
141. Eztaigula Jauna bera baño besterik adoradu Jaungoikotzat. Astar II 45. Bakhus, arnoaren eta deboxkerien
jainkotzat paganoen denboran ezagutua eta adoratua. Gy 102n. Jerusalengo Elizan ipiñi eta Jainkotzat adoratu
zezaten. Lard 537 (v. tbn. 508). An dijoaz beren Jaun eta Jaungoikotzako adoratzera ta agur egittera. Inza Azalp
48.
- ADORATU ERAGIN. Hacer adorar. v. adorarazi. Danen kastakuak ziriala, arako urragorrizko idiskua
[...], Israeltarrai mendijan Jaungoikotzat adorau eragin eutseenak. fB Olg 138. Adorau eragin nai deutseez
Idoluak. JJMg BasEsc 232.
- ADORATZEKO (SP). Adorable. "Adorable, digne d'adoration" SP. v. adoragarri. Mendien
aldarazitzaillea. Itsasoen agortzaillea. Iainko adoratzekoa. EZ Man II 190. Birjina bethi adoratzeko zarena: /
grazien Erregina. Arg DevB 91. Aldareko Sakramendu guziz adoratzekoaz. SP Imit IV tít. (Ch sakramendu
adoragarriaz). Iesus maitearen gorputz adoratzekoa hartzen dugunean. Ib. 1, 7. O zauri adoratzekoak! o zauri
guzizko sainduak! He Gudu 115. Gurutzefikatu zutenean Jesus adoratzekoa. Ib. 144.
adoratzaile (SP, Urt, Lar, Añ, Dv, Lh), adorazale (S ap. Lrq; Lh). Adorador. "Adorateur" SP. "Adveneratus"
Urt I 252. "Idólatra, jainko falsoen adoratzallea" Añ. v. jauresle, gurtzaile. Baina ethorten dun orena [...]
noiz adorazale egiazkoék adoraturen baitute Aita spirituz eta egiaz: ezen Aita-ere halako adorazalén galdez
diagon. Lç Io 4, 23 (He, Dv, HeH adoratzaile, TB adorazaile, LE, EvS adorazale; Ol yauresle, Ker, IBk
gurtzaile). Iduri baitzuen egiazko Jainkoak etzuela gehiago bere adoratzaillerik Israelgo erresuma guzian. Lg I
348. Idolatrak edo gezurrezko Jaungoikoaren adoratzalleak. Gco I 413. Munduaren adoratzalleak zabaldurik
arkitzan dira bazter guztietan. AA III 298. Jesusen bihotz sakratuaren adoratzaileak. JesBih 399. Egia da
badituela [Buddak] ehun eta hiru hogoita hamar miliun adoratzaile. Hb Egia 65. Gurutzearen adoratzalle
guziak [...] desegiteko [...] usteetan ejerzitu andi izugarri batekiñ Granadatik sartu zan. Arr May 174. Jainko
faltsuen adoratzaileak. Jnn SBi 4. Kristinaua da Jaungoiko bakar baten adoratzallea. Itz Azald 9. Ilargijauresleai
(adoratzaileai) egiazko erlijioa jakineraztera joan. A Ardi 130. Hil zatzue jainko faltsoen adoratzaile
guziak. Zerb IxtS 39. Nola Betelemeko estalpe hotzean / zure adoratzaile Eguerri goizean, / horra, Jesus,
artzainak Zuri otoitzean. Xa Odol 237.
v. tbn. Dh 241. Jaur 148. Lap 6n (V 5). CatJauf 25. Adoratzale: Bordel 69.
adorazio (Urt I 225), adorazione (S ap. Lrq; SP, Urt, Dv, H, Lh), adorazino (-iño Chaho), adorazinoe. 1.
Adoración. "Adoration. [...] Adorazionerekin, adorablement" SP.
Tr. Documentado al Norte, ya desde Leiçarraga, en autores de todas las épocas hasta el s. XX. En la tradición
meridional, donde se documenta desde la segunda mitad del s. XVIII, es menos frecuente y en el s. XX sólo lo
emplean Altuna (como glosa a gurpena), Villasante y Aresti (MaldanB 222). Hay adorazio en autores
guipuzcoanos y alto-navarros, adorazione en autores septentrionales y adorazino(e) en vizcaínos.
Zer adorazione mota hemen kondemnatzen da? Lç Ins D 3r. Eguberri-gaueko adorazionearen gañean noela.
EZ Noel 59. Erregen adorazionia. Bp II 27. Jaun hari errendatzen diozkaten adorazionei, eta guziak ofritu
behar diozkagu. CatLav 253 (V 128). Horra nola suntsi arazi zuen Jehuk Baalen alderako adorazionea. Lg II 4.
Zuk bakharrik merezitzen ditutzu zeruaren eta lurraren adorazioneak. Mih 55. Bere obrarik handienez, bere
adorazionerik khartsuenez. Brtc 240. Onelako presentak eskeñiaz, egiten zitzaion horduan Jainkoari, zor zaion
adorazio [...] ta begitartea. Ub 30 (v. tbn. PE 119 Birjiñari egiteko / adoraziyua). Jangoikoai gurte, adorázio ta
laudário. LE Ong 1r. Onra au ematen zaio Jaunari era askotan eta era oetatik batari deitzen zaio adorazioa.
AA III 336. Athenasko jendeak, ekusten zaituet [...] bear ez diran adorazioetara jarriak. Ib. 310s. Begiratuten
badeutsagu kanpotiko adorazinoe edo belauniko oni, bardin bardina da gustijetan. Astar II 46. Erregeen Gurtea
edo Adoraziyua. Echag 55. Jesusen bihotz sakratuaren alderako bethiereko adorazionearen indulientzia
irabazteko. JesBih 474. Zuri zor zaizkitzun adorazinoe eta homaien bihurtzeko. Ib. 442 (v. tbn. con bihurtu: Dh
58 y CatJauf 19 adorazione, Arb Igand 170 adorazinoe). Errenda itzazie Jesüs-Kristi, merexi dütian adorazione
eta erremestiamentiak. UskLiB 110. Jaunari agur-egin edo zor zitzaion adorazioa eman. Lard 81 (v. tbn. con
eman: Tt Onsa 17 y Arb Igand 108 adorazione, Astar II 53 adorazinoe y Vill Jaink 167 adorazioa). Urrezko
xahalaren adorazionea. Hb Egia 7. [Confucius-ek] baditu Sinan abantzu adorazioneak. Ib. 68. Bost llaga
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 312
mende.