A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
andian dago signifikaturik edo aditzera emanik Kristoren dibinidadea. OA 16. Edergaillu misterios horrek
ematen duela aditzera senharrak emazteaganik beretu behar duen lehenbiziko gauza [...] beharria dela. He Phil
403s. Jainkoaren eskuiak aditzera ematen digu Jesu-Kristoren diñatasun ta anditasun ezin goragokoa. Ub 134.
Lurbira osoa betetzen dun eta izakietan barrendurik dagon itzala aditzera emateko. Gazt MusIx 166.
Ser (una cosa) indicio de, indicar. Ontasun murruek, yauregi superrek, sehien ostiek aditzerat ematen dute
erregien handitasuna. Mih 26. Tatxak agertze onek aditzera ematen du ez dala itzali gorrotoaren sua. AA II
113. Zenbatetaraino jabetu zen hizkuntzaz, itzulpenek ematen digute aditzera. MIH 261.
- ADITZERA-EMATE. Representación, símbolo. Meza dela representatze bat, aditzera emate bat. Ber Trat
26r. Meza da sakrifizio egitea Kristo gure Iaunas eta aditzera emate bat zer guregatik egin izandu zuen bere
bizian eta heriotzean. Ib. 7r.
- ADITZERA IZAN (EDUKI). v. ADITZEA IZAN.
- ADITZEZ (Lar, Añ, Hb ap. Lh, Dv). "(De) oídas" Lar y Añ. "Aditzez dakit, je sais par ouï-dire" Dv. "Ez dut
aditzez baizik ezagutzen, je ne le connais que de réputation" Ib. Aditzez baizen ez daki [Orhiko xoriak] zer den
kanpoko ona, / bainan aldiz jastatzen du etxeko zoriona. Kantuz 40. Apaiza Santa Kruzen entzutea ba zuten
noski, ta maite zuten Prantzian aditze utsez. Or SCruz 127.
- ELKAR-ADITZE (elgar aditze T-L). a) Acuerdo, pacto. "Entente" T-L. Ituntze edo alkar-aitze au, jakiña,
euzkeraz ixan da. Kk Ab I 99. Aren antzerako beste alkar-aditzea, 1.461 urtean, Iñigo Gebarako, Onatiko
Kondeakin egin zuten. Elizdo EEs 1927, 187.
b) Intercomprensión. Baztandar edo aetz ez diren nafarrek, giputzek eta manexek (baita xuberoarrek ere)
errazago aditzen dute elkar, bizkaitarrek eta azkeneko hauek baino. Eta errazago nahiz zailago elkar aditze
horren muina, hain zuzen, aditzean datza. MIH 391.
- EZ-ADITZE. Incomprensión, falta de comprensión. Esakune oneek eta beste onelako asko blasfemijak dira
eta pekatu mortal, zeuben ez jakin edo ez aditutiak eskusetan ezpazaitube. Astar II 36.
aditzera. 1. Señal, expresión. [Moisesek] Aaron eta beste apaizak Tabernakulotik irtetea eta naigabearen
aditzerarik ematea debekatu zien. Lard 85.
2. Noticia, información. Cf. ADITZERA EMAN (s.v. aditze). Aditzerak emango / dizkizuet kantan, / sekula
ez naiz ibilli / biar eztan plantan. PE 90. Eman biar det egun ortako / Barzelonako aditzera: / ogei ta amazazpi
milla persona / juan omen ziran ikustera. EusJok II 146. Eder ta egoki esan zezaken Cicero batek "egiazko ala
gezurrezko Jainkozaz aditzerarik gabeko erri bat arkitzen baño, solairu gabe uri bat jasotzea lan errezagoa
zerizkiola". Mok EEs 1924, 104. Aditzera bat eman nai nuke / jende prestuen artian; / ernaniar bik nastu
gaituzte / bizi giñanak pakian. Tx B I 184. Aditzera bat eman biar det / euskalduntarren tartian, / sega-apostu
bat nola genduban / Gipuzkoako partian. Ib. 215. Aien aditzera lur osoan zabaldu baita. Or Aitork 411.
3. Aitzera txarrekoa da (Sakana). 'Esaten zaiona ez aditua egiten du'. Inza NaEsZarr 3.
4. "Aditzera aundikoa da [= 'se oye mucho'] (AN-gip, G-azp)" Gte Erd 24.
- ADITZERA IZAN. v. ADITZEA IZAN (s.v. aditze).
- ADITZERAZ (G-azp). De oídas. v. ADITZEZ.
aditzondo (PMuj), adiztondo. "Adverbio, aditz-lagun, aditz-ondo" PMuj. Pindar eta Eskil-ek, adibidez,
izenondo edo adiztondo (adverbio) edo adizkien erabilkeran bear zituzten arauak ez-ezagunak zituzten. Zait Plat
120. Alaere aditzak ixilduz, erdi-aditz, erdi-aditzondo, eiagoraen bitartez, diteken bezain ongi itzuli digu. Or in
Gazt MusIx 52.
aditzondoko. Adverbio. Aditz-ondoko edo adberbio ederrak asmatzen ditu Iztuetak -ro-ren bidez: maitaro,
garbiro, jakintsuro, gozotoro, t. a. Or EEs 1930, 63. Ederki nabari da bereizkuntza hori "aditz-ondokoei" baizik
begiratzen ez badiegu ere: hor baitaude, elkarrekin mintzatzen garenean, orain, egun, gaur, bihar, atzo, aurten,
eta batak besteari zerbaiten berri ematen dionean, berriz, orduan, egun hartan, egun berean, biharamonean.
MEIG IV 101s.
adiu. v. adio.
adiunde (Lar, Izt VocC, Dv (G)), adiunte (Dv). 1. "Audiencia, tribunal" Lar. D. Jose de Lardizabal y
Vicuña, Barzelonako adiundean aurrena salatzalle eta gero aditzalle ta eronle eta azkenean haziendako
konsejatzalle egondu zana. Izt C 477s.
2. "Audiencia que dan los Príncipes" Lar.
3. "Audiencia, el acto de escuchar, oír" Añ.
adiundetegi (Lar Dv). "Audiencia, lugar" Lar. v. entzutegi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
302