A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aditzera behar dela trabaillatu. Ib. 37 (V 23). Sekulako egiaren gainean arrazoin geiago emaiten diot aditzera,
nihork hamar urthez eskoletan ibilliz iakin dezakeien baino. SP Imit III 43, 3. Konpainien bilha dabilanak
aditzera emaiten du alfer dagoela eta egitekorik eztuela. SP Phil 325. Badaki mundiak, eta egun orozko usantzak
emaiten du aditzera [...] gauaz [...] ebilten dela [ohoiña]. Tt Onsa 62. Iaungoikoa, non ediren liteke hitz bat
misteriotsuagoa eta gure mintzatzeko maneran Jainkotasunaren aditzerat emaiteko gauzagoa? ES 87. Mutuek
ere hunen bidez eta kheinuekin batean emaiten baitarozkigute aditzera asko gauza. Ib. 131. Bere deseo gaiztoa
aditzera emanik. OA 160. Guri aditzera emateko egiak. El 90. Txit klaro Demosilori aditzera eman zion, onen
zeloa eragabea, juiziogabea ta lotsagabea izan zala. Cb Eg II 160. Ez degu esaten Aita nerea, ezpada Aita
gurea, aditzera emateagatik, ez diogula Jainkoari eskatzen guretzat bakarrik. Ub 158s.
(s. XIX). Ezin ponderatu edo aditzera eman diteke [...] ari dagokan gloriaren anditasuna. Gco I 461. Bere
geroko anditasuna aditzera ematen zuen amets misterioso batzuek. Gco II 68s. Tronpeta baten eran egizu
deadar eta aditzera eman giozkatzu nere erriari bere bekatuak (Is 58, 1). "Anuntia". AA II 3 (Dv ezagutarazi,
Ol, Ker iragarri). Emakume zelotiak aditzera ematen du ez diola bizilagunari amorio andirik. Ib. 94. Egiñ
etzezan aditzera eman zuan zorakeri izugarria, ipiñi ziozkeen zai edo begiraleak. Ib. 193s. Atzenean biotzaren
sasoi on au aditzera eman bear da gorputzaren siñaleren batekin. AA III 336. Ala hainitz aditzerat ematen
baitute apostolu handiaren hitz horiek! Dh 171. Zori gaizto au, narra / izan ez banintzan, / aditzera eman dit /
zeruak askotan. It Fab 177. Don Antonioren egikera miraritsuak aipatu ditut lenago [...] gudari errutsua izandu
zala aditzera emateko lainbat. Izt C 462. Esan onekin aditzera emanaz, beti-beti barkatu bear zaiola. Lard 410.
Aditzera ezin eman nezake / dizutan maitetasuna. Bil 66. Ezin somatu zuan zer aditzera eman nai zion ark. Bv
AsL 72. --Ez aitzera ematia da onena. --Ori, ori; ezerez bezela ixiri gaitian ta jan zagun. Sor AuOst 93 (Bar 83
aditzera eman). Gura al dozu erneguren bat / nik egitea, / adietara emonaz etsi / genduala? AB AmaE 126.
Yadanik aditzerat eman dut. Elsb Fram 155 (57 aditzera eman). Bertze norbeitek ere eman zion oraino aditzera
behar ziotela agur edo adio bat egin han ziren giristinoei. Jnn SBi 145 (105 aditzerat eman). Erran dezagun
berritz ere, jadanik aintzineko kapituluan aditzera eman duguna. Lap 12 (V 8). Arrek ondoena aditzera emango
dizkit Maritxoren berriyak. Moc Damu 10s.
(s. XX). Emango al dirazu aditzera ogei ta lau orduz lenagotik? Iraola 81. Jaungoikoak asko aldetara
aditzera eman izan zuan barkatzen zizkiela beren gaiztakeri, oben edo pekatuak gizonei. Inza Azalp 106.
Inguratu al dan egokiena, itz ark zer esan nai duan aditzera eman dezaken beste itz ezagunez. Lek EEs 1926,
206. Beriala emango diot / nik aditutzera, / ezkerreko ankaz nago / erreuma antzera. Tx B 149. Zuen oñetako
autsa ere astin zazue, aditzera emateko, alako yendengandik eztuzuela ezer artu nai. Ir YKBiz 196. Aldi artan
gizonezko askok Otsoa edo Otxoa oi zuten izenez, gorputzaren indarra ta egintza aunditarako kemena aditzera
eman naiez. Etxde AlosT 46n. Ezin garbiroago aditzera eman zezakeen alargun lizunak amorante gaiak bildu
nahian zebilela. Mde Pr 173. Ez baitzun esaten ez aditzera ematen Partikik beure emaztea io zunik. Or Aitork
229. Gizonaren bihotzeko bide bihurriak nolakoak diren aditzera ematen duen ipui itsusia. Arti Ipuin 73.
Berberak sentitzen duana aditzera eman digulako. Vill Jaink 167. Aditzera ematera noa, gure uri nagusi ontan
bost gizon agertu dirala. NEtx LBB 166. Badaki gertakariak bata besteari josten eta, hori aski ez dela, ederki,
arin, zorrotz eta biziro, ematen dizkigu aditzera. MIH 359. Euskal-arima zer-nolakoa den aditzera eman duenik.
Ib. 175.
v. tbn. Echve OngiB 54. Echag 61. Arr GB 81. Aran SIgn 82. JanEd I 38. Noe 107. Zab Gabon 54. Elzb PAd 30.
Apaol 112. Etxeg in Ag AL 6. Goñi 44. EusJok 125 (107 aitzera eman). FIr 190. Anab Aprika 42.
(Aux. intrans.). Uste det kunplitu derala onenbesterekin kapitulo onen asieran eman nuen itza, ta eman
naizala aditzera, esan nai ez nuena aitatu gabe. Echve Dev 463 (SP Phil 413 erran nahi ez nuena adiarazi
dudala erran gabe).
Expresar (una categoría). Genitiboak aditzera emaiten baitu ondotik heldu den berbo sustantiboaren
numeroa, genitiboa berbo sustantiboarekin komunztatzen duelarikan. ES 89.
Querer decir, referirse a. Eskuarkiro Eskritura Santuak ogiaren izenaz aditzera ematen ditu animarako eta
gorputzerako bear ditugun gauza guziak. Gco I 423. Etsaiagan aditzera ematen da ez bakarrik deabrua, bai eta
beste lagun urkoari bekaturako bidea, oña edo eskandaloa ematen diezan guziak ere. AA III 548. "La place du
peuple" eman nahi badugu aditzera, Herriaren plaza beharko dugu esan. MEIG VI 171.
b) Explicar, hacer entender. "Arrazoinak aditzera ematen du, la raison fait comprendre, donne à entendre" H.
Nai nuke orai erran duzunori nola den zindidan aditzera zeinbat semejanzas. Ber Doc 108r. Hunek zer erran
nahi duen pratikak aditzera hobeki emanen du. EZ Man II 173. Aditzera emadazu zergatik hunela punitzen
nauzun. EZ Eliç 312. Halatan ekhartzen deraue instrument soinuzkoen konparazino bat, hobekiago aditzera
emaiteko, nola ezten progotxurik bertzek aditzen eztuten hitzkuntzaz mintzatzeaz. ES 395. Ab aditzera ematen det
obeto. OA 135.
c) Significar (una palabra, un signo). Othoitz doblea bada, hitzak berak aditzera ematen duen bezala, da
othoitz behin baño gehiagotan egiña. EZ Man II 161. Bi letra horiek Hegoaldeko Zuberoa, Basaburua deritzana,
eta Nafarroa Beherea ematen dutela aditzera. MEIG VII 49.
Simbolizar. Baiña zeren ephel baitzira, ez hotz, ez bero, ez pagano, ez kristino, neure ezagutzetik, zein
baita emaiten aditzera ahoaz, hasiko nuzu zure egoixtera eta akhatzera. Tt Onsa 32. Eskuieko eskuaren beatz
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
301