A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
de los verbos'. Aran SIgn 49. Euskal-aditza zietz azaldutea dirudien baino egikizun zailagoa dai. A Gram 145.
Izatea edo aidako ustea adierazoteko aditz bat dai naikoa. Ib. 163. Lau-en toki egokija / aditxetan dago. AG 499
(que explica en nota: "aditz: adi-itz (erderaz verbo). Azkuerena"). Euskal-aditzak aldi bakoitzean, 206
irabiakera eukazala idatzi eban Astarloak. Eguzk LEItz 23. Lelo auetan oartu gaitezke, esaera zarretan
bezalaxe, aditza jan egiten duela erriak. Inza in Jaukol Biozk VIII. Aditza eta berboa, egindura eta itzuliak
eskualdunki ibiltzea. Zub 93. Aditz bat dago gure euzkera onetan bitara ulertzen dana, bere yokoera baten. Kk
Ab II 68. Erdiko frantsesez baitzen aditz bat: basquiner, sorgindu, zoratu. Mde Pr 309. Mistike itz orren erroa
eladerazko aditz bat dugu. Zait Plat 60. Ortik ere izenaren nabarmena [...], aditza bera bertan beera utziaz ere.
Gazt MusIx 166. Izen oro aditz biurtu ditekela iokaeran, eta aditz oro izen, orobat. Or ib. 14. Soatsi aditza
Xuberoan erabilli oi dute. Ibiñ Virgil 119. Aditz laguntzaile molde bat. MIH 113. Ez da inondik ere aditza
euskalkien arteko bereizkuntzarik larriena. Ib. 377. Aditz iragankorra. MEIG I 236.
Forma verbal. Aditz laburtuak: darraiozkan = "jarraitzen dioten", badakusku = "ikusten degu". Or EEs
1930, 63.
(Como primer miembro de comp.). Aditz sintagma. MEIG VI 165. Aditz-morfologia. Ib. 126. Morfologia,
letraz-letra hartzen dut orain, landuxea dugu, baita aditz-sailean ere. MEIG VIII 120. Oinarri izan ditu
[Euskaltzaindiak] horretarako behiala izendatu zuen aditz batzordeak zatika aurkeztu dizkion adizkiak. Ib. 94.
- ADITZ-ERA. Forma verbal. Gaur dazaugun euskereari Zabalaren aditz-erak Astarloarenak baño obeto
dagokioz. Eguzk LEItz 24.
- ADITZ-GUNE. Daukat esaten dainean d-k adizkia iragarten dau, auk(a) aditz-guna dai, t egilea. "Es el
núcleo o savia verbal". A Gram 149.
- ADITZ-IZEN. Participio. Bai bi aditz-izenak, itzen alkarketa, bakanketa ta aldaskak, beste oinbeste bide
ikusten nitun gogaiak adierazteko. "Nombres verbales". Or in Gazt MusIx 10. Nabari da ekidin aditz izena dela,
partizipioa. MEIG I 236.
- ADITZ-IZENKI. Forma nominal del verbo. Aditz izenkiak ere ez dira orain agertzen. MEIG VIII 95.
- ADITZ-JOKO. Conjugación. Garbi idatzi, bai esakeraz, bai itzez, bai aditz-jokoz (flexión verbal), bai
joskerari dagokionez. Etxde AlosT 9s. Izen jokoa, deklinazioa, batetik, eta aditz jokoa, konjugazioa, bestetik.
MIH 111. Aditz jokoaz neke gehiegirik gabe jabe ditezen. MEIG III 47.
- ADITZ-LAGUN. v. adizlagun.
aditza (Lar, Dv, H; -tz Hb ap. Lh). 1. Entendimiento, inteligencia. "Entendimiento" Lar. "Intelligence" Dv. v.
adimendu. Aditzarik andienetakoa, oroitzar bat zan; baña, borondate utsa, onen artian onena. Ag Ezale
1898, 397b. Denak ziran bere aditzan sortu eta kopetako izerdiakiñ egiñak. Ib. 424a.
2. "Intelección", "pensamiento, acto de entender" Lar.
3. (H; -tz Hb ap. Lh). "Sens de l'ouïe" H (s.v. adimendua).
- ADITZAKO. "Mental" Lar.
- ADITZAZ. "Mentalmente" Lar.
- ADITZAZKO. Intelectual. Alabainan haren baithan bada aditzazko izpiritu bat. "Spiritus intelligentiae". Dv
Sap 7, 22 (Ol adin-ats, Ker espiritu burutsu).
aditzadun. "Intelligent" Dv.
aditzaile (Lar, Añ, Dv), aditzale, adizale. 1. Entendedor. "Entendedor", "inteligente" Lar y Añ. "(Al buen)
entendedor pocas palabras, aditzalle onari, hizketak urri" Lar. Halakotz, etzaretela zuhurtzia gabe, baina
aditzale zerik den Iaunaren borondatea. "Entendants". Lç Eph 5, 17 (TB ongi endelga zazue). Iainkoak didala
behazale bezala adizale. "De gens qui m'entendent aussi bien que de ceux qui m'écoutent". O Pr 635. Aditzale
onari hitz guti. Zerb GH 1936, 114. Erabateko iritzia emana dago: aditzaile onak ez du besteren beharrik. MIH
355.
2. (G ap. A; Ht VocGr 330, Lar, Añ, H (L, BN)), aditzale, adizale, aitzaile. Oyente, escuchante. "Oidor, el que
oye", "auditor" Lar y Añ. "Escuchante", "oyente" Lar. "Escuchador" Añ. "Auditeur" H y Dv. En G, AN se decía,
al comienzo de la plática, aditzalle maiteak, que luego fue sustituído por entzule maiteak. v. entzule.
Nigarren aditzaillea. Othoitzen aditzaillea. EZ Man II 192. Ezen hunelako thonuak ez dio plazer egiten
aditzailleari; eta agertzen du mintzatzaillea bere buruaz hainitz hartua eta urguillutsua dela. He Gudu 147.
Haren aditzailleak miretsiak ziren entzuteaz bethi gauza bera. Lg II 96. [Kanta] haukien aditzaileek. Brtc 62.
Jaunaren ontasun handiak / aditzailen bihotzera / han ixurtzen ditu graziak. Monho 114. Sermoigilla batek
egiten duen itza, guzia dago aditzalle guzietan, ta guzia aditzalle bakoitzean. Mg CC 200. Aitormen au egiñik /
ez iñor gogaitu, / aditzalle maiteak, / guztiok barkatu. Echag 232. Haren aitzinean zen Chaubadon mintzatu, /
eta aditzaileak zituen gustatu. Hb Esk 100. Aditzalleak arriturik zeuden, erakusten ziezten zeruko gauzakin. Lard
386. Doña Isabel Rosello haren aditzaile jarraikienetarik bat zen. Laph 51. Plazaetan edo aitzalleentzat
egokiena zekusaten tokietan predikatzea. Aran SIgn 95. Gure predikariek ez dute aurkhitzen adizalerik. Prop
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
297