A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Jaukol Biozk 89. Tx B I 33. Ir YKBiz 390. Etxde AlosT 71. Osk Kurl 117. Balad 163. Adiskire: Xe 282. Adixkide:
Ox 147. Casve SGrazi 114. Aiskide: Eguzk GizAuz 147 (103 aizkide). Aixkide: Zby RIEV 1908, 212. Sor AKaik
132 (125 aixkire).
+ adixkide (S), aixkire (V-gip), aizkide (V-gip). Ref.: Lrq (adixkide); Etxba Eib (aizkidia, aizkidiak); Elexp
Berg (aixkire). "Amoureux. Cette deuxième acception doit être attribuée à la préocupation d'employer des mots
bien-sonnants" Lrq. "También se dice de la novia o el novio" Etxba Eib. "Aizkidiak, novios, enamorados,
emparejados. Aspaldiko denboretan aizkidiak dira, eta laster ezkonduko dira" Ib. "Gizonorrek itxuria ezkutuko
aixkiren bat zeukan" Elexp Berg. Ni baitan dukezu adiskide bat; / balia dikezit senhar gaixto bat. E 211.
Gozatuten dira itxi eben adiskide dongiaren oniritxi edo kariño ondagarrijan. Mg CO 77. Arako zeure adiskida
maitearen billete zoragarriak, amorez itsuturik, irakurten zenduzanean. Añ LoraS 91. Adiskide deungekin
adulterijotzan Sakramentubaren lotsagarrijan bizi dala. fB Ic III 328. Aita-amak ahanzten edozein sasitan, /
axkideak egiten berdin gaskoinetan. Hb Esk 40. Emakume atzeakin adiskide izatea debekatua zeukatela. Lard
103. Aixkiriak bata bestiari eman biar dizkate ogei milla... prueba. Sor Gabon 40. Nor ote zun ordea Engrazik
adiskide ala oekide? Etxde JJ 135. --Bethi, halako zerbait preferentzia bainuen zuretzat, bertze hemendik
joanentzat ez nuena. --Plazer da jakitea, adixkide gordeak baditugula. Larz Iru 138. Ana izan zan aurrena
adixkidea sortzen. NEtx LBB 50. Ala zan kaletar au, etxeko ederragaz aspertuta, baserriko andrakume, bere
errenteru fardel bategaz aiskide. Etxba Ibilt 465.
Bere neska-adiskideekin eta beste mutil batzuekin batean. Erkiag Arran 119.
Sudur-estua, eztul-karkara: / Erio du adiskide. "Todavía le corteja la muerte". Or Eus 221.
(Con relación a cosas). Aficionado, amante de, amigo de; partidario. Egiaren adiskideai argia. Cb Eg III
394. Ardoarén aiskide sobra déna misérien ostatári dá. LE Prog 112. Mahomet atsegin lizunen axkidea zen. Hb
Egia 79. Arduarekin adiskide ta / gizonarekiñ zapuztu. Xe 270. Au zan gizon bat sal-erosiari oso emana, ta
munduko ondasun ta aberastasunen adiskide biotzekua. Bv AsL 25. Gazte santutasunaren adiskide ta dontzella
garbitasunaren maitatzalliak. Ib. 96. Geroztik beti bere Ordenaren adiskide biotzekua izan zan. Ib. 188. Diteken
bezain erlisionearen adixkide eta gizon izana gatik. JE Bur 54. Naparroako "Euskeraren adiskideak" deritzaion
bazkunari. Jaukol Biozk 68. Arduarekin adiskide da, / gorroto gutxi lanari. Tx in Imaz Auspoa 24, 153.
Nagikerijaz aizkide diran / gixa-emien ikasbidetzat. Enb 138. Zuaitzaren adiskide ta etsaiai zuzendutako lerro
baldar batzuek. Munita 15. Borondatez egiten ezpadirade erreboluzioaren adiskide, derrigorrean eginen direla.
Arti Tobera 264. Gu oraino pagano [...] ilargiarekin frango adiskide. Ardoy SFran 11s. Zaldungo ibiltariaren
serbitzari ta adiskide naizelakoz. Berron Kijote 124. Ez naiz nor horiezaz iritzia azaltzeko, filosofiaren
adiskidea, adiskide ez jakina, izanik ere. MIH 265.
(Con izan trans.). Ardoa adiskide duana ez da aberastuko. AA III 375. Ausardia dute nagusi, nasaikeria
adiskide, indarra lege, añenekoa ziri ta zigor. Ag G 217. Gosea ez zuan beñere adiskide ona izan. Anab Poli 41.
Nikanor-ek, udan, izaten eban adiskide uraren ezotasuna. Erkiag BatB 34. Palmondo haundi baten pean / itzala
genuela adiskide. Lasa Poem 58.
(Uso adj.; sólo se incluyen aquí los ejs. en los que sigue a un sust. común). Ots egiten dio bere deabru
adiskideari ager zezan an ekuskari onen bat. Mb IArg I 376. Bertze apez adixkide batengana. HU Aurp 181.
Otxagabiako Español adixkide batek ekartzen dio [...] tabako hosto bat gaitza. Barb Sup 64. Errotari adizkidia
sarri elduten yakon. Altuna 64. Aize adiskideari, ots eztirik nun-yoa [zuaitzak eman]. Ldi BB 100. Gizon
adiskidearengandik izaki, berri atsegiñak esango dituzula ongi dakit. Zait Sof 29. Zubiburuk lekaide adixkideak
ba zituan. JAIraz Bizia 68. Zenbat aldiz ez ziren egon itsaso adiskidearen ikusmenean. Mde HaurB 73. Lafitte
jaun apez adixkideari. Zerb Azk 6. Adio betiko, fede adiskide. Azurm HitzB 55.
2. (Uso predicativo). "Amigado, como amigo. Umiak ointxe alkarrekin asarre ta ointxe aixkire" Elexp Berg.
"Onezkero gure ama ezton egongo aixkire" Ib. Zerren da egitea Iaungoikoen adiskide konfesiñoagaz. Cap 87.
Duzun hura maite eta idukhazu adiskide. SP Imit II 7, 1. Zeñaz mediante arkitzen geraden Jaungoikoaren
adiskide. OA 39. O beti zure adiskide egon baninz! Cb Eg III 281. Txakur ta katua adiskide [ekusi], / balira
bezela senide. Mg in VMg 104 (tbn., con alguna variación, en Zav Fab RIEV 1909, 34). Adiskide daudenak
okertzeko. Gco II 67. Nola hilen othe naiz bada! Jainkoaren adiskide ala etsai othe? Dh 123. Eta egun artan
gelditu ziran adiskide Herodes eta Pilatos: zergatik lenago ziran etsaiak beren artean. Oteiza Lc 23, 12 (Lç
adiskidetu). Nobletuak graziaz, eta partalier ezarriak Jainkotasunean, Jainkoa gurekin adixkide jartzen da. Jaur
204. Zuen kontra aserre / balin badire ere, / laster dire egiñen, zuen adiskide. Gy 215. Pozik nik parkatuko
deutsut zorra zuri, / ta biok adiskide apartauko gara. AB AmaE 299. Aserre ta adiskide [...], ezetz ta baietz,
atzera ta aurrera, gora ta bera; baño, azkenean ere [...] korapillatu zan [...] ezkontza. Ag G 41. Zorra
barkatuko diet, orrela aien adiskide egongo naiz. Ir YKBiz 305n. Yainkoaren adiskide il badira. Or QA 112.
Arras adixkide elgarretarik berexi direla. Larz Senper 60. Nahiz beti adixkide egon ginen, azken denboretan
etzen gurekin hanbat ibiltzen. Xa Odol 49.
(Con sociativo). Guztiekin adiskide, arronter eta solhasturi den bat. Ax 339 (V 225). Adiskide egiñ zaite
humillekiñ, xinple eta xuxenekiñ. Ch I 8, 1. Arerijo garbatubagaz leen baixen adiskide izatia. fB Ic I 66. Daukan
jenijuagaitik ezin beragaz tratadu zinaikiala, leenago ainbat denporan beragaz adiskide izan bazara. Astar II
28s. Jainkoa gurekin adixkide jartzen da. Jaur 204. Guziek nahi dute harekin axkide. Hb Esk 195. Neron berez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
281