A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
baño maitasun aundiagoa. ArgiDL 122. Zelai bat gaitza, begi-ukaldia hel ahal baino luzeago. JE Ber 19. Ukitu
legun eta mea, esan-al baiño meagoa! Or QA 182. --Ba ahal duzue idazlanik aski? --Orain arte, Jainkoari
eskerrak, argitara ahal baino gehiago. MIH 137.
(No precedido de vb.). Ahal beno gorago ezta igaiten. Egiat 243. Ahal baiño geiago eskatzen didazu,
osaba. Etxde JJ 115.
- AHAL BALDIN BADA, AHAL BALITZ, AHAL BAZEN, etc. v. AHAL BADA.
- AHAL BATEZ. En lo posible. Bena ahal batez, penitentak behar likezü, kasü süerte hotan, juan
konfesatzera apez bekatore lagüna ezagüt ez lezaken bategana. CatLan 149.
- AHAL BESTE. a) Todo lo posible. v. AHAL ADINA. Cf. Itz Azald 74: "Ezin zenbatu al beste erromes
penitenziagillak". Al beste etxetik iges egin oi zun eta kaleko motiko biurrienakin jolasean eta gaiztakerian
ibiltzea zitzaion atsegin. Etxde AlosT 22s. Ahal beste baliatu zuan. Osk Kurl 104. Irriñoak ahal beste lilluragarri
eginik. Ib. 175. Ahal beste jateko. Ib. 207. Eldu onuntz eta ekin idazute aal-beste; ikusiko duzute zuen kaikukeri
eroaren ordaiña nola jasoko duzuten. Berron Kijote 55.
b) (Precedido de part.). Todo lo que se puede (...). Ai kolkoan eroan al beste txarri baneukiazat euki! Bilbao
IpuiB 252.
- AHAL BESTEAN. En lo posible. Gizabatz osoaren ona al bestean egiteko gertu ta prest egon bear dau.
Eguzk GizAuz 111s. Ugazabak geitu eta alogerekoak al bestean gitxitu nai ditu. Ib. 139. Atzerrietatik merkeago
datozan gauza askori al bestean sarbidea galerazteko. Ib. 177. Piarres ahal bestean etxetik kanpo asi zen
billatzen biotzaren atsegintasuna. Etxde JJ 32.
- AHAL BESTEKO. Todo el (...) posible. Ez, gizon bakotxaren eta al bestean guztien ona egiteko: gizon
bakotxari lurrean al besteko zoriona eta bizitza onen ostean betikoa jadesten laguntzeko, gizartea orretarakoxe
da. Eguzk GizAuz 112.
- AHAL BESTERAINO. Lo más posible. Biriak aal besteraño aizez beteta [...], murgildu zan Balendin. TAg
Uzt 40. Aal besteño aldia laburtzearren. Ib. 280.
- AHAL BEZAIN (BN, S; Dv, Darric ap. DRA; bezein BN-arb). Ref.: Lh; Lrq; Gte Erd 2. (Ante adj., adv. o
expr. adverbial). Todo lo (...) posible. "Autant que possible" Lrq. "Ahal bezein fite joan da (BN-arb)" Gte Erd 2.
Tr. Documentado al Norte desde principios del s. XVII y al Sur en Mendiburu y en autores del s. XX.
Ahal bezain humilki aut othoizten. EZ Man I 4. Ematera laudorio ahal bezain handiak. EZ Man II 14. Ahal
bezain othoitz humillez. Harb 397s. Ahal bezain maizena. Hm 86. Herioaz orhit zite ahal bezain ardura. Tt Onsa
84. Erakhar ditzan ber huni ahal bezañ ardura so egitera. Mst IX. Bizi gaitezela beraren gisan ta al bezain ongi
ta santuki. Mb IArg I 350. Ahal bezain laburki eta klarki moldatu izan ditut. Brtc 8. Ahal bezain maiz
komunionearen bidez hartaz gozatzean. Mih 43. Ahal bezain errespetü handirekin. CatLan 160. Eliza hura
eraginen düzü / ahal bezain bertan. 'Au plus vite'. Xarlem 661. Zeremoniak eginen dire ahal bezen ponpa eta
manifizentzia handitan. JesBih 416. Materia guzien gainean peredikatu dut, ahal bezen ongi. MarIl 128.
Khantoriak huntü nütian eskapilareki; / süjeta den bezala ahal bezañ uneski. Etch 688. Egin dituzte justiziak /
ahal bezain itsusiak. Bordel 60. Suge malurusak aldiz bere erdaran / ahal bezaiñ molde onean / baderro. Gy
259. Eta ahal bezain guti igorri behar dira alhara. Dv Dial 60 (Ip ahal bezain güti; It albait gutxiena, Ur albait
gitxijen). Ahal bezain nonbre handian bil diten haren predikurat. Laph 212. Ahal bezen merke erosi... edo egin
edarietarik ahal bezen hainitz eta ahal bezen kario saldu nahi. HU Zez 28. Ekiten dio Ingurutxoari aal bezin
gogotik. Mok 16. Ahal bezen polliki erraten dio: nahiago duela ez saldu. Barb Leg 132. Ahal bezain argi
irakatsi. FIr 183. Konpesatu zan bada al bezain ondo. Or SCruz 44. Bertze lagunak bizkarraz zutoier ahal bezain
erosoan gaudelarik. JE Ber 26. Eskuin-alde lekuratzen gira, ahal bezain eskuin, arroilarat eroriko bagira ere.
Ib. 92. Zure alportxak ahal bezain fite ekar dietzon. Lf Murtuts 42. Al beziñ len Prantzin barrura eramatekotan.
JAIraz Bizia 15. Ahal bezain denbora gutiren barru. Mde HaurB 39. Frantses nahi zuen bere ondoan atxiki,
ahal bezain luzaz. Ardoy SFran 216. Miatu behar laike ahal bezain barna, / lur hoberenak ere baitu bere lana.
Xa Odol 119. Jaten beitü phiperra / ahal bezaiñ mingar. Casve SGrazi 46. Lenbaitlen, aal bezain laster,
bukatzeko. Berron Kijote 55. Hona, bada, ahal bezain laburzki, Euskaltziandiari eta euskaldun guztiei zor
diedana. MEIG VIII 94.
v. tbn. AstLas 25. CatLuz 34. CatS 40. ChantP 88. Elsb Fram 81. Ahal bezen: CatJauf 18. Larz Iru 26.
(Precedido de rad.). Templuan sarthuba, Mariak izan ahal bezain perfetki bethetzen zituen [...] lanak eta
enplegubak. Mih 13. Nihongo izpirituek asma eta nihongo erriek aphain ahal bezain ungi, Greziak erran zuen:
horra Yainkoa! Hb Egia 96.
- AHAL BEZAINBAT (SP, Darric ap. DRA; ahal bezenbat Dv). Tanto como se puede, lo más posible. "Autant
qu'il se peut" SP. "Ahal bezenbat gordetzen zuen bere bihotzeko asaldua" Dv. Tr. Documentado
exclusivamente en la tradición septentrional. Zor derautzudan ohorearen eta laudorioaren ahal bezanbat
errendatzera. Mat 183. Litania hautan sainduen berthute jeneralak eman behar dire ahal bezanbat. EZ Man II
191. Iongoikoa, kreatura baxoenak eskerrak / ahal bezanbat itzultzen darozkitzut ederrak. Ib. 116. Oilloak bere
xitoak ahal bezanbat gaitzetarik begiratzea. Harb 377. Finean, ahal bezanbat bere konzienzia deskargaturik eta
garbiturik, heriotzeari igurikitzen dio. Ax 58 (V 38). Hirur gauzetarik, bere mendean, ahal bezanbat, begiratu
zela. Ib. 32s (V 19). Lauda ezazue Iauna, / bozik ahal bezanbat. Hm 93. Ihes egizu munduko abarrotsetik ahal
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
28