A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
au / ez dago aparte, / adios, Don Mateo, / Josefatera arte. Ud 163. Biziyoetan altatu gera / oiek dirala meriyo, /
lengo diruak ariyo. Xe 233. Goiz guziez adio! arratsean agur! Elzb Po 189. Orduan, fraiden eskuetaraz
geroztik, adio arthaldea Saratarrentzat! Elzb PAd 73. Adios, oihanerat / berriz nauk itzultzen. Zby RIEV 1908,
770. Deus oboro. Adios D. Resurrección berze batraino. Mdg 153.
(s. XX). Ariyo eta eskumuñak beterinariyuari. Iraola 33. Banijoa bada [...] Ario beaz. Ill Testim 11. Ützi
zialarik kantore egitia, mündiak erran zian: Adio Ardatx! Const 41. Adio herria eta / adio egun ederrak. Etcham
43. Ardatza zitzaion autsi, / adios gure karroza ederra / bere neskatxa ta guzi! Tx B I 249. Orain banua, beste
bat arte, / adios tabernariya. Tx B III 71. Bainan, adio bere xahakoa! Sorginak eremana dio hari ere! Barb Leg
147. Adio, Nabar-Goiti! Oraitan gira sartzen Gipuzkoako lurretan. JE Ber 41. Noan mendi-aldera. Adio, itxua,
adio! Lek EunD 23. Adio beraz gure gereziak, adio gure fruitu-mota guziak. Lf Murtuts 6. Adios, bada, dama
noblea, / Arantzazura arteko. Canc. pop. in SMitx Aranz 193. Haurra nire klinikara daramat. Adio. Arti Ipuin
83. Adio Frantxua, etxerat banoak. JEtchep 111. Adio gero esperantza guzia! Ib. 69. Ario txokoari. Gand Elorri
56. Adio betiko, fede adiskide. Azurm HitzB 55. Heldu ginanian Mutriku horretan [...] / batak "adios", bestiak
"agur", / Ana Juanitak baperez. (V-arr). Balad 60.
v. tbn. AstLas 36. Arch Fab 113. ChantP 46. Sor Bar 91. Ill Testim 18. Adios: Etch 364. Gy 211. ChantP 198.
PE 38. Sor Gabon 54. EusJok II 26. Moc Damu 8. Barb Leg 148. Adiu: Gy 289. Ario: Sor Gabon 46. AzpPr 58.
Urruz Zer 128.
(Usado como saludo de recibimiento). Egun batez Peru [...] heldu zaio, ilhuntxean. --Agur adixkidea! --
Adio, Peru! Zer da berri? Lf Murtuts 29.
(Usado como exclam.). Ta, adios, nun berealaxe gogoak eman zidan, zer, [...] gure Azkoitiko Eleiza
ederrean kantatzen diranak, illunpean gelditu bear debe? GavS 6.
2. (L, BN, S). Ref.: Lh; Lrq. (Sust.). Despedida. "Adio bat, un adieu" Lrq. Ama ganik hartu zuen konjia eta
azken adiua. Harb 51. Eta ene borondatea, ene azken adioa eta othoitza dela, eztadin orhoit zuek egin zinioten
bidegabeaz, eta maliziaz. Ax 329 (V 218). Neure prinzesa ederrari eta maitagarriari neure azken adioaren
erraiteko. Tt Arima 124s. Adiu sekulakoa. Gç 183. Emengo gauz-honrei ta atseginzei adio on bat esateko ta
eriotz oberako prestanzak. Mb IArg I 286. Jendia etsitürik, besarka bata berziari azken adioa erraiten ta arimak
zeliari eskeintzen. Egiat 157. Adios bihotz-erdiragarria. Dh 118. Bere Seme maiteak erran zioenean azken adioa.
Jaur 362s. Adiskide-legean / adiyo batekin, / urrengo aldi arte / esker onarekin. Echag 221. Argitua zen ungi
d'Abbadie yauna / pagatzen zuenean adio minena. Hb Esk 18. Atsegin horri, Jauna, adiorik erdiragarriena
larraikioke. Laph 197. Zeruan, zeruan, gure bilzarrea izanen da adiorik gabekoa! Ib. 197. Azken adioetan
printzesa Maria Theresa Charlotta flakatu zen. Elsb Fram 109. Behar ziotela agur edo adio bat egin han ziren
giristinoei. Jnn SBi 145. Oraintxe izkutatzen da eguzkia urre-galda or diztiratsutan. Iñoiz ez bezelako adioa
gaurko ori. Txill Let 141.
(Pl.). Cf. ADIOAK EGIN, ADIOAK ERRAN. Konsidera etzatzu zure arimak mundu behereko huni
erranen diotzan adiu handiak eta langituak. SP Phil 48. Mundu behere huni eginen diotzotzun adiu miñak eta
tristeak. He Phil 50 (ed. 1853, 41 adio). Jesusi beren azken adio humillak egin ondoan. Mb IArg I 160. Egin
ziotzan bere azken adiuak, eta utzi zuen. Lg I 244. Naamanek egin ziotzon bere adiuoak [sic], eta hastandu zen
haren ganik. Ib. 372. Egin baitziozkaten azken adioak bere Ama Sainduari eta bere dizipulu maitei. Jaur 185s.
- ADIOAK EGIN (S ap. EI 340). Decir adiós, despedirse; renunciar. Adioen eiten has hadi / Espainiako
bizkotxer. Monho 46. Han, anaier adioak eginik [...] bakharrik sarthu zen Iruñen. Laph 162. Adioak
oheratekoan egin zituzten, Iñaziok goizik behar zuelakotz jeiki. Ib. 26. Jaun erretorak elizan, eta bere lagun eta
adixkide zaharrek hil-hobiaren aitzinean egin diozkate adioak. HU Aurp 88. Igande batez populu guzia deitu
zuen bezperetarat, adioak egin behar zituela. Zerb Azk 17. Ez daiat adiorik egiten, etxola; / nihondik ez
naiteke hi gabe kontsola! Elzb Po 193.
- ADIOAK ERRAN (L-arcang, BN-ciz-ad-lab ap. EI 340). Despedirse. Badiotzat adiuak, / bethikotz
munduari. Arg DevB 139.
- ADIO EGIN (L-sar-ain; Añ (G); addo ein G-to; adios egin G-azp; ariyo egin G-bet). Ref.: EI 339 y 340.
Despedirse, decir adiós; renunciar. "Saludar, [...] adio egin" Añ. v. ADIOAK EGIN. Era onetan betiko adio
egin zenien Deabruari, munduari ta aragiari. AA III 265. Lengo egun batian / ai, San Antoniyo! / doi doi egin
zeniran / kalian ariyo. Bil 100. Adios egiten diogu / jente guztiari. JanEd I 98. Juan biar dedan egun / berian
goizian, / ariyo egingo dizut / an pasatutzian. APBB 120.
- ADIO ERRAN (BN-ciz-mix-arb, S ap. EI 340; Ht VocGr; adiu e. Urt; adios erran Urt), ADIO ESAN.
Despedirse; renunciar. "Ultimum amplexum dare, [...] adiu [...] erran [...], adios erran" Urt II 60. "Renoncer,
adio erratea. Je l'ai renoncé, adio erran diot" Ht VocGr 417. Cf. JE Bur 138: "Bihar artio" erraiten ohi dugun
bezala erran zaungun "adio".
Munduan denek eztu borondate obez obedituko nola nik egingo baitut, eta adio esaten dizu zure serbitzari
hunbleak. (c. 1597). FLV 1993, 454. Adiu erran zerotaten, / berriz itzultzekotan. EZ Noel 72. Eta oraidanik, nik
hetzaz, adio erraiten deratzudala. Ax 373 (V 246). Adiu erranen deraue aberatstasunei. SP Phil 48. Adios erran
gabe (1664). ETZ 49. Adiu erraten darotzut. Gç 183. Adio diozute erranen aberatstasunei [...], hitz batez
kreatura guziei. He Phil 50. Adio erraiten zien aberastarzüner, kargier, uhurer eta askazier orori. 'Omnibus [...]
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
276