A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
zezakeen indarrarekin tinkatu zuen. Mde Pr 157.
2. Espiritual. Cf. adin I (4). Lurrera soin azkai, lurretik soin adintsu. 'Corpus spiritale'. Ol 1 Cor 15, 44 (Lç
gorputz spiritual, Dv izpirituzko gorphutz, Ker, IBk espiritu-gorputz, Bibl gorputz arimadun). Gorputz azikaia
badan bezala, gorputz adintsu ere bai, idatzia dagonez: lenengo Adan azikai bizi gertatu zan; azkeneko Adan,
adintsu biziarazle. Lenik, ordea, adintsu dana ez-baña azikai dana, gero adintsu dana. Or QA 201.
2 adintsu (AN-5vill, B, BN-ci-arb, S; SP, Dv). Ref.: A; Gte Erd 3, 144. 1. Casi, más o menos de la misma
edad. "Presque de même âge" SP. "Qui est à peu près du même âge que tel autre. Joanes ene adintsua da, Jean
est à peu près même âge que moi. Adintsuak dire Joanes eta Martin" Dv. "Ene adintsua da ori" A. "Zure
adintsua da (B, BN-arb)" Gte Erd 144. "Ene adintsu da (AN-5vill, B, BN-ciz, S), adintsuak gira (BN-ciz)" Ib. 3.
2. Cierta edad, más o menos. Amodioak iduri luke / hogoi urteko itzala, / adintsu hortan dagon presunak /
hitz hauek adi ditzala. Xa EzinB 122.
- ADINTSUKO. a) Aproximadamente de la misma edad. Hil arazirik haren adintsuko haur guziak. Lg II 121.
Bordales andere bere adintsuko batekin adixkidetua zen. JE Bur 95. Piarres Etxahundarraren adintsukoa zen,
baiñan, oiñordeko izan bearrean, zazpi senidetan gazteena. Etxde JJ 10. Kattalinen adintsukoa iruditu zitzaion.
Ib. 84. Estonatu zen, mutil gazte bat igurikitzen zuelarik, antzelaria bere adintsuko gizon bat zela konturatzean.
Mde HaurB 70. Ni ez nintzan orduan oraino ostatuetan ibiltzen, ene adintsuko batzu bezala. Xa Odol 35.
b) "Adintsuko presuna bat, une personne d'un certain âge" H. Cf. adineko.
adintsutu (Lar, Dv). "(Hacerse) anciano" Lar.
adintxe. 1. "Âge approximatif (S)" Lrq. 2. "À peu près de même âge (S)" Lrq.
- ADINTXEKO. "À peu près de l'âge (S)" Lrq.
- ADINTXETAKO. "Un peu âgé (S)" Lrq.
adintze. "Templadura" Lar.
adinuntza. v. adiuntza.
adio (V-gip (-ixo), S; Añ, Gèze, VocBN, H), ario, adiu (Urt II 60), adios (V-gip, G-nav, AN-gip-5vill-araq, R;
Urt II 60, Añ), aio (G-azp-bet, AN-gip-larr; aixo V-gip, G-azp). Ref.: Lrq; Etxba Eib (adixo); EAEL 234; Elexp
Berg (adios).
Tr. Desde el s. XIX, y especialmente en el XX, pierde terreno en favor de agur. En la tradición vizcaína sólo
se documenta en Añibarro. La forma adios, que como interj. es casi tan frecuente como adio, apenas aparece, sin
embargo, como sustantivo. Adiu, documentado desde Etcheberri de Ziburu (hay algún testimonio anterior no
seguro), se encuentra en autores labortanos hasta mediados del s. XIX. En la tradición meridional, desde
mediados del s. XIX, empieza a aparecer la forma con -r-, cuyo uso se circunscribe a bersolaris y diálogos
populares. En DFrec hay 2 ejs. adio y 1 de adios.
1. (Interj.). Adiós; empleado tbn. fig. como sin. de akabo. "A (Dios), (c.) agur, adio" Añ. "Vale, al despedirse,
(c) agur, adios, adio" Ib. "Adixo lagun zar guztiori!" Etxba Eib. Cf. VocNav: "Ariyo, adiós [...] (Tierra Estella)".
v. agur. Adio. De S. Piarre de Oloron, noben. 8 garrenian, hurtez 1584. [...] Beltran de Echaux. TAV 3.2.8.
Eta adiu , zure serbitzari hunblea. (c. 1597). FLV 1993, 459. Adiu beraz, Iesus-Kristo, kanpora zoazena.
EZ Man II 88. Adiu bihotz haserretasunak, adiu hitz arinak. Harb 241. Adios gaztelia, adios iauregia. Tt Onsa
64. Adio, Febus, hire etxe, / hire itsaso gustia. Gç 63. Adiu, fiñean zeruak, / eta adiu, mundua, / ene etxea izanen
duk / bethi ere ifernua. Ib. 183. Onekin adios maitea, / guarda zaitela Jainkoak. Gamiz 206. Adio, banuen
geiago zuei zer esan, baña ez dut artako bear den hasti ta denbora. Mb IArg I 324. Tribunaletako togak, Elizako
muzetak [...], adio. Mb IArg II 13. Ai estu illun bat enzun zuen; adio urlia; ta sartu ta odoletan irabiaturik illa
arkitu zuen. Cb Eg III 323. A Dios nere aide, adiskide ta ezagunak. A Dios mundua. Ib. 311. A Dios nere Jesus
ona! (Muruzabal, 1761). ETZ 121.
(s. XIX). Adio sekülakoz / aita bihotz gogor[r]a / orai hüllan düzü / zure finimentia. Xarlem 697. Adios, dio
egunak, / banoa sekulako. Monho 104. Ertxi plázoa, soñátu erretréta; adió komédia. LE Doc 49s. Adio nire
botoi urrezkoak. Añ MisE 219. Adios sekulakotz mundu guziari. Dh 118. Etxekoak, adiyo, / Pazkua jai ona, /
bake, amoriyua / eta osasuna. Echag 128. Adio Barkoxtarrak, zahar eta gaztiak. Etch 152. Adio arren ene hunak
bai eta uhuriak. Ib. 150. "Adio, nere ederra!" / esan ziranean, / eskua estuturik, / emendik joatean. It Fab 195.
Adiyo aren esne, / arraultz ta txitoak. Ib. 41. Adio: zure zerbitzari; / orai nahi naiz itzuli / lehengo oihanetara ni.
Gy 145. Adio xito eta urdeak [...] eta fortunazko ametsak. Ib. 16. Adios, ene maiteak, balinba ez bethiko! Hb Esk
20. Orain ariyo, nagusi jauna, / presaka juan biat amagana. Bil 78. Adios, ama eta / aitari goraintzi! /
Montebideora nua / biar edo etzi. Bordel 126. Adio beraz, jende maiteak, banoha Jainkoak neraman tokirat.
Laph 161. Jaungoikoak bere grazian artuko du nere anima. Azkeneko aldiz adios. Arr GB 32. Nere azken triste
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
275