A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
konfesio arin onakin ta bear bada txaarrakin? Mg CC 162. Amarrenari txatxarrena edo adinona, zuretzat onena
gorde-ta emon badeutsazu. Añ EL 2 139. Adinon izatea komeni zaigu, eta adinon omen zen inoiz gehiegizko eta
guttiegizkoen erdi alderanzko joera. MEIG VI 134.
(adiñonen A, que cita a Cb). (Con valor peyorativo). Mediocre, regular; (eufemísticamente) malo. Kaleetan
biltzen zuen limosnatik pobreai onena eman da adiñonena berak jaten zuen. Cb SIgn 82. Izan leitekez
[olgeetak] onak, baita arin onak bere. fB Olg 28. Esateko moduban, gurasuen aziera ona, edo arin ona dala
umeen izte guztia. fB Ic I app. 4. Pekatubaren bildurrik eza ta konzienzija arinonak. Ib. 1. Ikusten dozu sazerdote
bat emakume kleitu arinoneko baten etxian sartuten. fB Ic II 218. Iñok uste baleuke eze zer-egin au deungea
dala, edo bai beintzat adinona ta alperrena. Zav Fab RIEV 1907, 91.
2. "(V-ger), pillo, desvergonzado. Adiñon ori, etorri banakik orra etorri!" A. Edan eitegi adinon, / ondatu
naxok ire tripa traidore gextoak, / or konpon! Acto 261 (tal vez 'bebe moderadamente').
3. Conveniente. Oroenganako maitasuna bearra bai-da; oroenganako nabastarrea ez da adiñona. Ol Imit I
8, 2. Arei eskatzia ixan leikijue on, baña niri ez emotia adin-on. Otx 46. Ongi mintzo diranengandik ikastea,
adiñona izango zaio. Zait Sof 181. Adiñona danik ez dut bazterreratuko. 'Si en ello hay algún provecho'. Ib. 36.
Ene Tzeu! Zer da au? Zorioneko berriak ote ditut? Ala, itzalak izan-arren, adiñonak? Ib. 31. Eta burutapenen
noraezeko bidea dan izkera ere argitan iarri naiari, egoki eta adinon zeritzaten. Zait Plat 120.
II adion (Mg PAbVoc (-ij-), Izt 69v, A). (Como cuantificador). "Adijon, lo preciso. Se conserva esta voz en el
adagio: Alaba bi, ta iru seme, adijon ume" Mg PAbVoc (cf. supra RS). Alaba bi ta iru seme, adi on ume. Mg
PAb 123.
III (Sust.). 1. adion. Oportunidad. Cf. infra ADINONEZ. I zenbatekua onlakua ixan zala. II-a ta III-a
erdera bakarrezkuak ixan ziriala, adijona ez galtzeko. "Por razones de oportunidad". AG 200. Orregatik ba
adion edo ereti au daukodan ezkero, txarto ere, zerbait emen idatzi gura dot. EEs 1922, 189.
2. Medida, proporción adecuada. Eskatu bear eztoguz [...] aberastasun larregiak, ezpada bear dogun
adiñona, ta konbeni jakuna janaritu ta janziteko. Añ MisE 73. Ogibide guztiak onelan, adiñon zuzenez, alkartu
ezkero, ogasunetzazko arazo au oñarri sendo gañean legoke. Eguzk GizAuz 143.
- ADINONEAN. A tiempo. Neskatilla otseiñak ostuteko ekanduba badauka, botaten da arin onian. Mg CO
140. Igarten dau [txakurrak] ardi, aunz, idi edo beiren bat dabillela soluan, ta ateraten ditu arin onian. Mg PAb
92.
- ADINONEKO. "Adioneko (V-oroz)" A Apend (sin trad.).
- ADINONEZ (adionez V, G; Mg PAbVoc, Añ (V), Izt 3v). Ref.: A y A Apend (adionez). a) A tiempo,
oportunamente. "A buen tiempo u hora" Mg PAbVoc. "Ocasión, en buena ocasión, hora, tiempo, (V) adiuntzaz,
adionez" Añ. "Oportunamente" Ib. v. ADIUNEZ, ADIUNTZAZ. Jakin ta sinistu bada adi onez edo lenengoti
biar dala artu Propositu sendua. Mg CO 119. Salduten dau [astotxua] zorionez / edo obeto adinonez. Zav Fab
RIEV 1907, 531. Lenbiziko urratsetatik gure arazoa adiñonez zuzentzeko. Ol EEs 1919, 26. Gaixoei lagundu ta
elizakoak adionez artu ditzaten gertutzia. JBDei 1919, 307. Ala au baño biar-ixan andijagorik ba ete laiettekit
etorri egin yataan eskeintzeari onen adin-onez baietza emoteko? Otx 65. Ara! Yauregitik oraintxe irten eta
adionez etorri dator. Zait Sof 171. Ta lo egon barik, adionez bizkor ibili, eretia eldu-urren danean... Erkiag
Arran 91. Gai orrek zeregin egikorra ta ausarta eskatzen dauanez, norbaitzuek adionez ta aurretiaz asten dira
arloan, lanean, lenengo zerzeladak atonduten. Erkiag BatB 79.
b) Razonablemente. Ezer artez badio, ikastea bidezko dagokitzu, ene Bakaldun orri! Berak ere bai zuri; biok
adiñonez itz egin baituzute. Zait Sof 181.
adinonde. "Medianía, moderación" Lar.
adinondo (Lar, Añ A). "Medianamente, [...] adiñondo" Lar y Añ. "Adiñondo, regular" A.
adinongi. "Medianamente, [...] adiñongi", "razonablemente, medianamente" Lar.
adinontasun. Idoneidad, adecuación. Itxura guziak, garaiaren adiñontasuna dikurgute. K.J. Azurza Y
1934, 51.
adinontxo. "Razonablejo, adiñontxoa" Lar.
1 adintsu (c. sg. A; Lar, Urt, Ht VocGr 327, Dv, H). 1. De (mucha) edad; adulto. "Antiquus hospes, ostalari
adintsua, zaharra" Urt II 153. "Arbor antiqua, arbola zaharra, adintsua" Ib. 53. "Ancien" Ht VocGr. "Anciano"
Lar. "Personne âgée" H. v. adinetako. Aita zaharren Linboan sartzen ziren iustuak [...], / haur ttipittoak
bezala, presuna adintsuak. EZ Man I 128. Adintsü ja zelarik frairetü zen Cluñy-ko ordenian. Egiat 179.
Baztango balleko bezino adintsuenak. REusk 1878, 252 (ap. DRA). Bi auzotako aurren artean etzegon adintsuak
bereizten zitun izotzezko arresirik. Etxde JJ 227. Eta halako emazteki adintsu batenganik ihork igurik ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 274
mende.