A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
etorkizuneko usteak zelanbait antzeztu ta adineratu baino besterik egiten. A Gram 162.
adinetako (BN-lab-arb, Ae, S; Urt II 53), adintako (AN-5vill). Ref.: Lh; Lrq; EAEL 48 y 215; Gte Erd 259 y
296. De una cierta edad, maduro, adulto; anciano. "Arbor antiqua, arbola zaharra, adintsua, adiñetakoa" Urt
II 53. "D'âge avancé" Lrq. "Adinetako presuna da (BN-lab), jende adinetakoa da" Gte Erd 296. "Zaharsko da
(BN-arb), adintako da (AN-5vill)" Ib. 259. v. adineko. Ezta bethi nezesario fedea eta penitenziá Baptismoan
diraden: baina haur aditzen da solament adinetako eta kapable diradenéz. Lç Ins F 3r. Galdegin zion Jesusi
nola bada gizon adinetako bat sar ahal zitekeien amaren sabelean berriz sortzekotzat? Lg II 135. Zer
khondatzen zuen presuna adinetako batek. Elsb Fram 174. Galdetu zuen gizon adinetako bati. Jnn SBi 84. Gizon
adinetako borthitz bat heldu zaiote [haurrei] eta bakhotxari ogi puska bat afaritzat emaiten. Arb Igand 84.
Etxearen leiho batetik ukurtzen da [...] emazte adinetako bat. JE Ber 28. Badoazi oinez bi apez: bat adinetakoa,
bertzea gazte hutsa. Ib. 73.
adinetaratu (S; Dv). Ref.: Lh; Lrq /adinétaàtü/. Llegar a una cierta edad; hacerse adulto. "Arriver à l'âge
requis. Adinetaratzen diren zure haurrak, galdeginen darozkitzute beren amaren zuzenak" Dv. "Arriver à un âge
avancé" Lrq. Adinetara zenean, aitak ezkontarazi nahi ukhan omen zuen. Prop 1886, 142.
(Part. en función de adj.). Adulto. Bainan adinetaratuentzat filmak baduke erakaspen onik. Herr 13-7-1961
(ap. DRA).
adingabe (AN-larr ap. Asp Leiz; Dv), adinbage. De pocos años, menor de edad. "Se dice del que no tiene
edad suficiente para algo. Mendi lanerako, oraindik adin gabea da aur ori. Asp Leiz. v. ADIN GABEKO (b).
Bihur adingabei irabazi lejitima partea. Harb (ed. 1690), 472. Deitzen dituzte beraren aurrera aur txiki lanerako
adin bageak. Izt C 240.
adinide. v. adinkide.
adinkai. "Templador de harpa" Lar.
adinkide (Sal ap. A Apend; Lar, Izt 26r, Hb ap. Lh, Dv), adinide (Sal, R-uzt ap. A). Coetáneo. Bazuen
urthe bat ta gehiago adiskide zirela bertze bi ikhasle ber-adinkidekin. "De leur âge". Birjin 341. Ene burua Judu
legean erakhusten nuela ene odoleko adinkhide gehienen gainetik. Dv Gal 1, 14. Ene erri eta adinkiden estimua
atxiki nai badut, neure buruaz mintzatzeko, bearko duta Soutine, Kandinsky edo J. Villon batzuen lagun-min
bilakatu? Lf Egan 1955 (5-6), 10. Adinkide ezezaguna zuen Urteren aldamenean [...] ordena argia azaltzen du
liburuan barrena [Larramendik]. MEIG V 98.
adinkor. Intelectual, que atañe al entendimiento. On-oidade oneek dira iru Jaungoikoagazkoak, iru
adinkorrak eta lau asigarriak edo lenenak. Itz Azald 184. Baña doiak dira beste enparau onoidade oiturakorrak
eta adinkorrak guzti guztiak baño eregiagoak eta goratuagoak. Ib. 194 (cf. ib. 180: Beste zeinbat eratakoak izan
leitekez on-oidadeak? Adinari dagokazanak eta adinaren ontasunari begiratuten deutsenak; oiturakorrak, eta
oneek dira oituren ontasunerako diranak).
adinon (V, G ap. A; Lar, Aq 248, Añ, Izt 71v, Dv, H (V)), arinon (H (que cita a fB, s.v. aditzea)). Tr. Hasta
principios del s. XIX aparece en RS y otros textos vizcaínos, y, seguramente por influencia de Larramendi, tbn.
en algunos autores guipuzcoanos. Desde finales del s. XIX o principios del XX su uso se revitaliza, en sentidos a
veces divergentes. En cuanto a la distribución de variantes, además de la más usual adinon, hay arinon en
Moguel y fray Bartolomé, y adion en Moguel, Arana Goiri, JBDei, Zaitegi y Erkiaga (en estos tres últimos sólo
en la construcción adionez, tomada tal vez del dicc. de Azkue).
I (Adj.). 1. Moderado, mediano; mediano, pasable, regular. "(Bastante) bueno, entre bueno y ruin, adiñona",
"mediano", "passadero, mediano" Lar y Añ. "Adiñona bost hume, alaba bi, ta iru seme; para significar que
bastan cinco hijos" Aq 248 (cf. infra el ej. de RS 108). "Assez-bon" H. "Acomodado, proporcionado, regular" A.
"Adinon dago (V-ple-arr-oroz), está de salud, ni bien ni mal, regular" Ib.
Ax adinon ta axa on. "Sé acomodado y serás bueno". RS 31. Adinon da bost ume, alaba bi, ta iru seme.
"Acomodadas son". Ib. 108 (tbn. en Eguzk GizAuz 175). Adinona larra baño obe da. Ib. 30. Adin onari akio.
"Emprende lo razonable". RG A 8. Artu din moduan, ona edo adinona, edo ez deungeena. Cap 59. --Nor dira
espirituz pobreak? --Ez honrarik nai dutenak, ez eta aberastasun andirik ta adiñonik. CatBurg 45. Emoten dala,
arzen dan legez, onerik ona, adinonerik adinona, eta txarrerik txarra. Oe 121. Baña siñale txarra da, beretzat
onena artu ta Jainkoari eta Elizari adiñona ematea. Ub 188. Emon biar jako bada pillotik, esan gura dot, onetik
ona, arinonetik arinona, ta deungatik deungia artu dan legez. CrIc 107. Bada nor paketuko da denpora artako
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
273