A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- ADINDEKO. "Preciso, justo" Lar.
1 adindu (AN-larr ap. Asp Leiz). 1. Llegar a una cierta edad. "Entrar en años. Adindu ondoan, basoan lan
eittea, triste da" Asp Leiz. adintu (S-saug ap. Lh). (Part. en función de adj.). "Âgé" Lh. Adulto. Munduko
jentil ta turko ta judatar adindu guziak edo kasi guziak sulezeko etxe gaistorako biztuko dira ta oriek berak ere
badira bataitu fededunak bezalako laur. Mb IArg I 236.
2. (Lar H). "Templar, moderar" Lar.
3. "Templar metales" Lar.
4. "Templar instrumentos" Lar.
2 adindu (Lar H). "Tantear, medir, proporcionar" Lar. "Tantear, apuntar los tantos en el juego" Lar.
adindun (Urt). 1. De edad avanzada, anciano. "Antiquus hospes, ostalari adintsua, zaharra, adinduna" Urt II
153. "Arbor antiqua, arbola [...] adinduna" Ib. 53.
Adulto. Aurrak parregin, yostatu ta yauzkatzen dira [...]. Adindunak ez al du orixe egiten bere erara? Zink
Crit 239.
(Aplicado a cosas). "Adagium, [...] erran zaharra, erran adinduna" Urt I 132.
2. (V ap. A). Racional. Adin bagako bizidunai, nai pizti nai egazti, nai marrazti nai abereai, adindunai
(racional) legez berba eragiteko irakaskera barriren bat asmau doala. Ezale 1898, 131b. Juicioso, sensato.
Agureak baño adindunago naiz, / Zure aginduak betetzen ditut-eta. Ol Ps 119, 100 (Ker zuur).
adineko (BN-baig, S; Lar, Añ, Dv, H). Ref.: Lh; Lrq; EAEL 48. 1. Maduro, de cierta edad, adulto; anciano.
"Adulto" Lar, Añ. "Adineko gizon bat, adineko emazteki bat, se dit d'un homme, d'une femme d'âge très mûr"
Dv. "Personne âgée" H. "D'âge avancé" Lrq. v. adinetako. Hoiñ gogorki sehi trata adiñekoa! "Vieux
domestique". Gy 201. Adineko idia ez da gaztea bezain balios, ez laneko, ez eta ere gizentzeko. Dv Lab 236.
Lege eta zuhurrak kontra ditu; halere hauzo eta adineko yaun gehienak ondotik badioazko, itsurat, hirriz eta
farraz. Hb Egia 135. Eskaldun emazte adiñekuak, aphaintzen denian, ematen du buruko xuria. Atheka 47.
Hasiak dira, haur zonbeit erosirik, heien giristinoki altxatzen [...]. Jende adinekoak ere heldu zazkote gogotik.
Prop 1881, 58. Gizon adinekoek ez dute Pilotan aritzeko ahalik. Arb Igand 144. Gizon adineko bat min izigarri
batetarik Lurdeko Ama Birjinak sendatua. HU Aurp 181. Hola eta hola gabiltza, min batetarik sendatu jaun
adineko bat ikusi nahiz. Ib. 182.
(s. XX). Deiten tigu orrek erraiten daizkugun jente adineko guziuak. Mdg 129. Etxeko osaba adineko bat.
Barb Sup 65. Adineko azkaindar gehienek ezagutu dute. Zerb Azk 91. Adiñeko gizona eta iru urteko aurra. "Un
hombre adulto". Zink Crit 28. Ez zuen Theresak aita besoetakoaz beste inor ikusiko, ez bere adineko lagunik, are
gutiago jende adinekorik, irakasle ala ahaide ala beste nor-nahi. Mde HaurB 46. Amabost urte osta zitun, eta
buru argiz, gizon adiñeko ta ikasi zenbait baiñon areago zan. Or Aitork 222. I baño zarragoa dek eta adiñeko
gizonak errespetua bear dik. Anab Poli 45. Holako zonbat ez ginuke argitaratzen ahal, adineko, zahar eta
berdin gazte [...]! "D'âge mûr, vieillards et aussi bien jeunes". Ardoy SFran 21. Gazteria lot dadila / potiko ta
neskatila, / adinekuekin batian. Casve SGrazi 76. Bai arren ürrikalgarri / zideie adinekuak. Ib. 88. Hasi berriei
adineko garenoi bezain nekeza gerta ez dakien. MEIG VI 43.
"Se dit aussi pour marquer qu'un individu a l'âge voulu pour être en droit de..." Dv. Ta seme-alabak
adineko egitorduen, batari ta besteari eun, bosteun, mille duket edo geyo emonaz, kristiñau-dotriñeak erakusten
dauen lez, biximodue egiten lagunduten eutsien. Akes Ipiñ 22.
2. (L ap. A). Coetáneo. "Contemporáneo" A. Cf. ejs. de nere adineko, etc., s.v. adin. Sorterrian irakasten
asi nintzaneko urte aietan adiskide bat egin nuan, ikaslagunetan izugarri maite, adiñeko ta garerdiko, ni bezala.
"Coaevum mihi et conflorentem flore adulescentiae". Or Aitork 80.
adinekotto, adinekoto. Dim. de adineko. "Emazteki adinekoto bat, una mujer madurita (Darric)" DRA.
Ezagun zen gizon adinekotto bat behar zela izan. Elzb PAd 4. Bainan huna nun gizon adinekoto bat ere hasten
den mintzatzen. EskLAlm 1898, 11 (ap. DRA).
adineratu, adinera. 1. Llegar a una edad. Anitz ezkondu dira / adineraz geroz / bihotza bete gabe / amodio
beroz. Bordel 143. Judasek, seme zarrena adiñera zanean, Tamar zeritzan Kanaango neskatx batekin ezkondu
zuen. Lard 50. Hek adinera gabe hilez. HU Zez 206. Aitamek edaritik beren burua zaintzen zutelakotz, zuten
haurrek berena halaber zaintzen, adineratzearekin. JE Med 150. (Acompañado de complemento referido a
adin). Arrazoinaren adineraz geroz bazko astean bere herrian komuniatu gabe egoten direnek. Brtc 67.
Goseak hilen du, erretretaren adinera gabe. HU Zez 205. Adimenduzko adinerat geroz. CatJauf 106. Ezkonadiñera
zanean, senarra nagusi bezala serbitu zun, eta Zuretzat irabazten alegin. Or Aitork 228.
2. Traer al entendimiento. Gomutaak igaroriko usteak adinera ekarri daroaz, eta irudimenak ezdau
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
272