A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
haren krima errepara dezaten. Larz Senper 132. Laguntzeko eliza horren azkartzen, baitu beharra, eta, ahalaz,
edertzen. Ardoy SFran 277. Ahalaz beti maite izan dut / gauza xuxen jujatzia. Mattin 81. Hargatik bertze
[hizkuntza] zonbaitño ere ahalaz ikas ditzagun. Xa Odol 28. Artzainek bisitatzaileak [...] beti ahalaz alegeratzen
kantuz. Lf in Casve SGrazi 14.
v. tbn. CatLan 163. AstLas 37. JesBih 421. MarIl 128. Hb Esk 193. Arb Igand 145. Lander RIEV 1908, 622.
(H). (Precedido de bere, etc.). Heure ahalaz ardiatsak kontrizionea. EZ Man I 22. Badugula halaber
[aingiru] gaixto bat ere, bere ahalaz gure tentatzeko eta galtzeko. Ax 558 (V 356). Enseia bagindez gure ahalaz
guduan fermu eta finko egoitera. SP Imit I 11, 4. Gai orotan soldadoen mertxedian ützirik, hoiek bere ahalaz
mesperetxatü zien. Bp II 47. Bere ahalaz, [etsaiak] ahantz-arazten darozkigu [...] bizioak. He Gudu 169. Hura
zure ahalaz imitatu behar duzu. Brtc 86. Eta berak egin deraikun emaitzez eta dohainez berez edeki baitiogu
bizia gure ahalaz. Dh 60. Holaz, neure ahalaz, prest naiz anontzatzeko ere berri ona zuei Erruman zaretenei.
"Quod in me". TB Rom 1, 15 (Lç, Dv nitan den bezenbatean). Zeina baitzaukaten bere ahalaz aphaindua zuten
aldare xumearen gainean. MarIl 113. Nork bere ahalaz jarraiki behar duela [ergi eta hazgeiak] etxean hazteari.
Dv Lab 256. Bainan goiz ez bada berant, beren ahalaz onerat itzuli baitire. HU Aurp 153.
- AHALAZ KANPOAN. Sin la posibilidad (de). Entzun ezazue meza izpirituz eta bihotzez, eta bilduko
ditutzue hango fruituak, han aurkhitzeko ahalaz kanpoan bazinete ere. EgunO in Arb Igand 182.
- AHALAZKO. (Precedido de part.). "Jasan ahalazko karga" Darric (ap. DRA). v. AHALEZKO (b).
- AHAL BADA. a) A poder ser. Etzaitezila bat ere haserra, ahal bada. SP Phil 230s. Gure izpiritua eta
pensamenduak, ahal bada, guziak, edo bederen ahalik gehiena eta luzena, erabilltzea. He Gudu 114. Baña al
bada eskantz hau [...] aldar aitziñean egin behar den gauza da. Mb IArg II 319. Al bada, Elizan egin behar da
bataioa. Ub 194. Ahal bada orai aita / kunberti eraz ezazü. Xarlem 662. Emen, al bada, iges egitia
erremedijorik segurubeena. JJMg BasEsc 102s. Eta kontra-eginen [ema] hark bethi duela / hill eta ere ahal
bada. Gy 192. Orduan meta barraiatuko da, atheri delarik ahal bada. Dv Lab 126. Euki biar da al bada
ikusteko lekuban. Ur Dial 46s (It albait). Komünione saintü batez ahal bada hari jüntatü. CatS 106. Aben ordez
urria artu, al bada urre xarra. Sor Bar 60. Behar dugu jakin, eta ahal bada ikusi non zer iragaiten den. Jnn SBi
36. Al bada gaur bertan bukatzen ote degun ezkontza ori ikustera. Moc Damu 22. Beste [gizon] bat, errian danik
onena al bada, Jesusen gisara kurutze astun bat sorbaldan daroiala. Ag Kr 42. Al bada egunero Meza entzun.
ArgiDL 9. Al bada bego, Aita, neke astuna. Or Poem 543. Mundu guztia Jaunari eske / al bada osatuteko. BEnb
NereA 157. Nahiago ditiat etxean baino auzoan, eta ahal bada auzo urrun. Larz Senper 22. Eskeintza au, al
bada, egunaren buruan sarritan berritua izan dedilla. MAtx Gazt 90. Nik illean kobratu nai det nere soldata, al
bada. Salav 34. Al bada ez erosi / prezio altuan. Uzt Sas 236.
v. tbn. Elsb Fram IX. Al bada: Xe 347. Arrantz 38. AzpPr 130. Itz Azald 168. PArt in Bil 171. JanEd II 102.
EusJok 147. Tx B III 135. Munita 60. Txill Let 141.
(Con baldin). Exortatzen zütiegü [...] ahal balin bada, Jaunaren etxera arratsen berere biltzera. CatS VII.
Aguazilla estarroilla jantziarekin, al baldin bada, eta bizar kokozpekuarekin. Sor AKaik 110. Aurrerantz ere al
baldin bada / izkuntza maita dezagun. Uzt Sas 56. v. tbn. Tx B I 34.
(Con otros tiempos y modos verbales). "(Si fuera) posible, al baliz" Añ. Eskatu zion bere Aitari, al bazan,
ken ziozala Pasioko kaliz latz edo edari miña. Ub 87. Al baliz ipiñi bear lirake gizonak gizonentzat eta
emakumeak emakumeentzat. AA I 543. Bederatzi egunetarik batean eginen da, ahal baditeke, komunionea.
JesBih 444 (v. tbn. ahal baditeke en Dh 103). Guk ere nai genduke, / al balitz, gurea [erregea]. It Fab 58 (v. tbn.
al balitz en PE 28, AzpPr 56, Arrantz 153, ArgiDL 37, Inza Azalp 82 y Zait Sof 163). Ahal balitz, herrautsa
bezala egin. Dv Lab 29 (v. tbn. ahal balitz en HU Zez 85). Nik ere bada nai nuke izan beon arteko, al baledi. Bv
AsL 140. Baita, al balitz, itxasorik sakonenaren ondarrian yarrita be. Kk Ab II 135. Autetsiak berak, al baliteke,
okerbidez eramateko erakoak. Ir YKBiz 411. Ahal baditake, urrun dadiela sofrikarioen kalitza! Zerb IxtS 88.
Besteren etxean ebastea, al baledi. Or Aitork 204. Goraldu nai zinduzket / al balitz kantari. Basarri 43. Zera nai
nuke aal balitz. Berron Kijote 165. Eta, ahal baledi, ez dugu "Mendiko negarrik" ere behar. MIH 138. Nik,
berriz, osorik gorde nahi nuke, zimurrik ere gabe ahal balitz. MEIG I 131.
(Con inondik). Urkhila hautsi nahi duzunean, mendebal aldeko adarra utz zozu nihondik ahal bada. Dv
Lab 358. Gauza hitsa baita beti, nehondik ahal bada ez egitekoa, gizonari bere sor-herriaren gal-araztea. HU
Aurp 174. Zer zala-ta ereti berebiziko orri iges-egiten laga? Ez orixe, iñundik al bazan, beintzat. Erkiag Arran
89. Arrixkutikan aldegingo nun / al baldin bazan iñondik. Uzt Sas 267. Lenari eutsiko bai / al balitz iñundik. Ib.
192.
b) Si es posible, si cabe. Bai, Ganix ederki ari zen eskuz, eta ahal bada, xixteraz oraino hobeki. Zerb Azk 114.
- AHAL BAINO. (Precedido de part. o rad.). Más de lo que se puede (...). Guk adiraz al baño on ta ontart
agitz andiagoa. Mb IArg I 317. Esan al baño humildade andiagoaz. Cb Eg III 306. Tratu, pensatu al baño
gogorragoak. Ib. 307. Yasan ahal baino karga gehiago balin baduzue. Lg II 111. Izaten da jan al baiño geijago
kastaña. Mg PAb 93. Pensatu al baño infinitamente miragarriagoa. Gco I 395. Distiatzen due guk esan al baño
era miragarriagoan. AA III 581. Zure amodio erran ahal baino handiagoak. Dv LEd 80. Hezean progotxa ahal
baino gehiago denean. Dv Lab 95s. Konta al baño geiago jende batu. Arr May 159. Khonda ahal baino gehiago
Aitoren Seme yauregi. Elsb Fram 65. Ohartu zen bazuela ereman ahal baino gehiago ere. Jnn SBi 62. Esan al
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
27