A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
eragikorrak. Erkiag BatB 20. Kritikak agirian jarri dunez, Fray Luis Leon ez omen zan maiz bere burua aiñako
izan oi. Gazt MusIx 59. Bai bizkar aldera, bai papar aldera, illargi betea aiñako aragi sailla bistatzen zaio
emakumeari. NEtx LBB 104. Lau erraldoi, lau torre aiñakoak, il zituala. Berron Kijote 72.
v. tbn. JanEd I 72. Añako: Muj PAm 54. Tx B 171. Ir YKBiz 135. Anab Poli 14.
Eta ain guraso zurrekanik Bertoldin adiñako seme txaldan batek urtettiaz eragon eutsen. Otx 153. Barcelona
añako uri batean, Cuencan ala Sorian bezelaxe "Instituto" bakarra. Ldi IL 25. Itxuragabekoa litzake zu zeran
adiñeko zaldun batek ni bezelako neska bategatik burua ain errazki galtzea-ta. TAg Uzt 60. Morgan ta Russell
Wallace aiñako yakintzariek izenpetu zuten txosten ori. Mde EG 1951 (11-12), 24 (en Mde Pr 316 hainako,
debido al editor).
(Precedido de gen.). Ama errukitsu maitea: zure naigabearen añako biotz damua nai nuke. ArgiDL 98.
Plaentxiatarraren añako zirikalaririk ezta sortu. SM Zirik 94.
b) "Gracia suficiente, grazia [...] adiñakoa" Lar y Añ.
- ADINAKOXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox. de adinako). Euskal-yorana Santiagoko / bidea
añakoxea! SMitx Aranz 169.
- ADINAXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). Beste euskel esakerak ere, idaztitxo ontan badire, euzkelgi
orok merezi dute batak besteak aiñexe. J.B. Ayerbe EEs 1912, 64. --Ortaz zer eman zun uztak? / --Erein aiñaxe
naski. Or Eus 49. Doi doi sumatzen dira, gorputzak bear aiñaxe. Or QA 185. Aitari zor añaxe zor ama zanari.
SMitx Arraun 171. Umeak astinduta, jota aiñexe bildur artzen du. "Teme como si se le azotara". Ayerb EEs
1914, 201.
- ADINEAN (añan V-gip; A (que cita a Ur); aiñaan A (que cita a JJMg)). a) Tanto como. "Adv. de comparación
en locuciones de cualidad. Arek añan eiñ dogu geure zeregiña" Etxba Eib. v. supra (1).
Tr. Las formas en -ean son las predominantes. Hay además añan en Arrese Beitia, D. Agirre y Munita, aiñan
en D. Agirre y aiñaan en J.J. Moguel.
Egijozu difuntubari negar, irabazi edo merezi eban aiñaan. JJMg BasEsc 268. Gura zaitut maitetu bear
zaitudazan añan. Ur Bisit 56. Ez dala bertsolari / iñor i añian. Bil 117. Azotaturik burlatu zuten / berak nai zuten
añian. Xe 365. Berak al daben añan poztu alarguntsak. AB AmaE 317. Lagunduko eutsala / al eban añean. Ib.
341. Jaso zaitzala askoz gorago / zuri dagotzun aiñian. Ib. 124. Ieltsozko lan ori amaitzen danean, / zurituizu
kareaz edurra añean. Ib. 215. Etziran batu garaian da bear ziran aiñan. Ag AL 14.
(s. XX). Gitxik goratuten zaitue bear dozuen añan. Ag Kr 212. Bai, eleizkoiak; baño ez gurasoak añan. Ag G
19. Aiek eztaude ni añan oituak. Ib. 8. Lurdesko gertaeren sona zabaltzen zen adiñean joan ziran peregrinazioak
ere geitzen. Goñi 115. Itsas-gizonak alabatuaz / merezi duten añian. Tx B II 79. Beor ernaria ta zillarra âl
aiñean. Or Eus 359. Aiek gaiñera / egunez igo aiñean, / zeruko Santu nekazariak / bestera ditu gauean. "Toda la
piedra que ellos subían de noche". Ib. 227. Irabazkorra da, insignis añean ez bada ere. Munita 79. Ikusiko dezu
garoa ez galdu, baizik len añan emango dizula. Ib. 70. Mendiak eta sakonak bear dan añean oiandu ta basotu
gabe. Ib. 25. Kartak euskeraz eskribitzeko edo idazteko, eztagola Euskera jakintsuak añean ikasi bearrik. NEtx
Nola 6. Emakume begietako iñontz tanta ederrak dirdiz egien, barriren barri, txirlarri bikaiñak aiñean. Erkiag
Arran 184. Al zan añean ordaindu degu / aspalditik gendun zorra. Basarri 9. "Gabontza" ez da txaldana.
Bizigillea da, beargiña aiñean. Erkiag BatB 132. An ere kantatuko zuan ark beste askok añean. Uzt LEG I 45. Ez
baita inor haiek adinean argi litzakeenik euskararen alde ilunak. MIH 146. Moldatuko ote ginateke Robinson
adinean, horrelakorik gerta balekigu? MEIG I 153.
b) Como. Lurrik ez du zanpatzen / txoriyak añian, / txutik juango litzake / uraren gañian. Bil 47. Kana bat
baietz, ezetz, Antonen gañean, / baña geratzen ziran danak len añean. AB AmaE 300. Oraindik len aiñean den.
"In stato quo". Ayerb EEs 1914, 212. Len-añean gelditzea. Ldi IL 75. Arako gizarte auziak bizirik dirau, leen
aiñean. Erkiag BatB 173. Garbiago itzegiten ezpadezue, Axun, len aiñean geldituko naiz. NEtx LBB 147. Emen
aiñean edozein lekutan izango gaitun, alaba. Ib. 68.
- ADINETAN. "Nai adiñetan, toutes les fois que l'on veut (Mg)" H.
Etim. En FLV 1970 (2) 77s, se hacen algunas consideraciones sobre su origen. Partiendo de su sinonimia, total
en algunos contextos, con din, det. dina, cabe pensar en a dina, donde a es frecuentemente comparable al art.
más que al demostrativo de 3. a persona.: hik duan adina 'tanto como tú tienes' se puede reducir a hik adina, de
una descomposición duan-a din-a (duan) adina, cuya -a es otra vez el art.
adinanditu (Lar Dv). "(Hacerse) anciano" Lar.
adinatxo, ainatxo. Dim. de adina. Irentsi zuan fede onean ta aldarte obean, bere nagusiak aiñatxo noskiedo.
"Poco menos que su amo". Berron Kijote 189.
adinbage. v. adingabe.
adinbat (G), ainbat (V-ger; -bet B), arinbat (G; Dv, H). Ref.: A (adinbat, arinbat); Gte Erd 191. Tanto como.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
269