A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Con adj.). "Orregatik len aña gizon badira (G-azp)" Gte Erd 143. v. bezain. Gizona ezin dateke zigarra
adiña txikia. Añ GGero 93. Leorrean adiña seguru, irme ta gogor ifinten zituan uren gañean oñak. Ib. 102.
Aurkitzen nintzan zelai, luze aña zabal. AB AmaE 230 (luze añe zabal se dice en G-azp en ref. a personas
exageradamente gordas). An erakusten eban zan aiña andi bere biotz leiñargi ta ederra. Ag AL 143. Paula,
Malentxo aña ezarren, oso zan emakume itxurazkoa ta maitagarria. Ag G 171. --Kale luzea da? --Luzea ere...
ez... edo bai; ara Jauna, luze adiña labur. Urruz Zer 64. Zere denboran kostako zaizu / ni aña gizon izaten. Tx B
I 259. Igan ipiñitako / amesak, baña, / auskorrak ete-ziran, / inguma ta loreak / ez aña? Ldi BB 48. Epurgainka
Nabarko --bi besoak zutik-- / zuin-barrenean datza il-adiña-bizi. Or Eus 31. Oiana, dan aiña zabal, / gainberoak
erdi zapal. Or Poem 553. Zutia, lizarra aiña. Erkiag Arran 97. Billabona ta Andoain, diran aña luze Orio ibai
ertzean etzanda. Ugalde Iltz 45. Or daukagu S. Pablo, bat aiña mistiku. "Tan místico como cualquiera". Or in
Gazt MusIx 38. Bainan ez ohiturazkoen antzekoak, bost urthe luze luzeak baizik, geroko hogei haina luze. Osk
Kurl 211. Nafarruako Iruñan zan dama bat, oso zintzua, garbixa eta eliztarra onena aña. Etxba Ibilt 462. Nere
nagusi au ba da berak dion aiña, azkar ta kementsu. "Tan valiente y esforzado como él dice". Berron Kijote 210.
Manoleteren toreo-gisa urri eta labur adina da aberats eta ingurutsu Altube jaunaren mintzaera. MEIG II 93.
(Precedido de gen.). Bizitzaren zuhaitz egur gordina, / Jainkoaren adina / ermo zagozala. Azurm HitzB 54.
(Con valor admirativo). --Joan dituk amar bai gutxienez. --Jesus Jaungoiko andia! Amar aña? Ag G 157.
2. Tanto. v. hainbeste, hainbat. Guk orain gure gatxeetan ainbeste desetan badogu Medikuaren bisitea,
zelan da, idororik gure arimea guztiz gaisoturik, adiña denporan Komuniño Santura ez eldutea? Añ LoraS 74.
Eztia gozoa da, baña ez adiña osasuntsua. Ib. 78. Adiña pelligru ta arrisku dauke eze [...] erabagiak dagoz
egiaren ganean legez guzurraren ganean juramentu egiteko. Añ GGero 195. Baña gero bere usatu ta oituten
dira, adiña eze, azkenean beste aldera begira zagozala bere, letren erdiak eskribituko dozuz. Ib. 73.
- ADINA BESTE. "Tan blanco como la nieve, (V) edurra adiña beste zuria" Añ. v. adinbat.
- ADINAKO, ADINEKO. a) De tanto como. Tr. En Aguirre de Asteasu, EusJok (65 aiñeko), Ayerbe, T.
Agirre y Aresti se documentan únicamente formas en -eko, y en Inza y Orixe junto a formas en -ako.
Guk eruan al daikegun añako karga eta ez geiago. msOñ 27v. Talde andi bat jende-mota guzietatik, eziñ
iñork-ere konta zezakean adiñekoa. AA III 281. Mundua arritzeko adiñako lanak arteraño egin izan zituen. Lard
215. Zuganako nik sentitzen detan naitasuna, iñork sekulan sentitu ez dezaken añakua. Bil 156. Iñoiz ez añakoa
zan egun atako ondamendi ta galdumena. Ag Kr 199. Osasuna? Etzeukat ba nik ere nai añakoa. Ag G 375.
Ebaki bakotxaren azta unenbertzekoa, mando batek jasan añakoa. FIr 135. Ez al dizkitek karabineruak añako
biboterik izango! Alz Ram 99. Gure ustez iñok añako ezautasunaz oldosten eban. Kk Ab II 99. Beronek añako
nortasunik beste izkuntzarik batek ere eztulako. Ldi IL 57. Astunegia da au! Nik eraman ezin añakoa! ABar Goi
58. Norbaitek aditzera eman dit besteai añako naitasunik ez ote diozun edo... Etxde AlosT 33. Ezpaiditeke iñun
arkitu emen añako pakerik. NEtx Antz 70. Bere [zingira-aritzaren] gerria zuzena da oso ta besteak añako luzera
artzen du. Munita 40. Iñork ez du gezurrik esan nai egi itxura galtzeko aiñakorik. Or Aitork 298. Ez eukala berak
añako bertsuetarako etorririk. SM Zirik 96. Gaurko gazteak etzun izango / bear aiñako fruturik. BEnb NereA
239. Iñoiz ez aiñako doiñu pozkorrak joten asia zan. Erkiag Arran 147. Gortzeko añako esku-zarta beroa. Anab
Poli 112. Gorputz guztia artu-añako txilaba luzeak. Anab Aprika 29. Txoria eztela mokadu egokia, haren sabel
eta tripa haundia ez asetzeko adinekoa. Arti Tobera 285. Tarenton ainako iarraile iraunkorrik etzuen inon izan
Pitagorak. Zait Plat 14. Giza-mingaiñak esan ezin aiñako gertakariak izan oi dituzte. Onaind in Gazt MusIx 157.
Sekulan ez zaio bear aiñako famarik emango olako zaldunari. Berron Kijote 39. Ezin dezakegula bestetan
adinako sinesterik izan. MIH 89. Hobeak behar bada, ez halare behar adinakoak. Ib. 28. Erromantiko purrukatu
hark bazuen bere garaiko olerkari gutxik adinako etorri eta hitz aberastasuna. MEIG III 59. Honako film hau ez
da sail horretan, gertatu ohi den legez, zioten adinakoa. MEIG I 174.
Tan grande como; equivalente; semejante, similar. "Okabil bat adiñakoa, gros comme, autant que le poing
(Mg)" H. "Zuen errixan añakua, bada gurian plazia" Etxba Eib. Aita bezain andia ta ederra da [semea] ta
aita adiñakoa. Ub 127. --Gaizki andia da, bekatu mortalean dagoala, komulgatzen danak, egiten duana? --Bere
kondenazioa, eta infernura beharra jatea adiñakoa. Ib. 206. Baña ogiz balira izan mantenduak, / menturaz asko
ziran Sanson añakuak. AB AmaE 400. Egin nai lukeanak gustora pausua, / zapata bearko du oña aiñakua. Ib.
407. Lenbiziko kuadrua ondatu zigun Lazaro-eguneko kazkarabarrak arriya añako aliakiñ. Sor Bar 23. Enpla:
Neure errian esaten da itz au, gastelarren pegar aiñakoa. Ag AL 65n. Etzara txarra be: Esakera guztiz oitua.
Erdaldunen ¡Qué fresco eres! añakoa da. Ag Kr 21n. Etxeak añako baga zuri sendoen artetik. Ib. 30. Sei
mondongo, klarinetien zorrua añakuak. Iraola 128. Kaballeroa? Bedori adiñakoa bai beñepeiñ. Urruz Zer 124.
Amairugarren euntean izan diran gizon jakintsuak aiñekorik ez da izan arrezkero zillegi jakindurian. Ayerb EEs
1916, 143. Txala adinako izki andietan. A Ardi 6. Ataria añako ispillua. Inza Azalp 31. Aittaren ondoren eztala
Jesus añekorik zeruan. Ib. 79. Enbeita añakorik ez da egundaño sortu. Lab EEguna 97. Baldin usta-alea
(mostaza-azia) adiñako siñestea baziñute. Ir YKBiz 310. Ontan apezak adiñekorik / Naparroan ez da, naski. Or
Eus 419 (92 aiñeko). Mendia aiñako gizon, lepondoa guri. Ib. 32. Noznai eta edozertan izan nauk i adiñeko ta
geiago ere bai. TAg Uzt 45. Agintaririk ez izatea añako gaitz galgarririk ez duk. Zait Sof 180. Iauna, nor zu
aiñakorik? (Ps 35 (34), 10). Or Aitork 183 (Ol zu bezelakorik nor?). Ez zan Euskalerri osuan iñor berak
aiñakorik [...], ez dantzan ta ez ostiantzekoetan. SM Zirik 40. Berbazko erasoaldi luzeak aiñako iskillu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
268