A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
adin-legez zor zion itzalik gorde gabe. Etxde JJ 26.
- ADIN-LORE, ADINAREN LORE. Flor de la edad. Desohore duela haren birjinák bere adin florea iragan
dezan. "La fleur d'âge". Lç 1 Cor 7, 36 (TB adineko lili). Bere adinaren lorean. SermAzc 273. Ditugun gauza
baliosenak eta preziatuenak, hala nola adinaren florea. Mih 89. Il zan, bada [...] Abimelek biotz-gogor eta
odolgiroa, adiñaren lorean. Lard 133. Judasek ikusirik bi semeak adiñaren lorean il zitzaiozkala. Ib. 50.
- ADIN ON. a) Madurez; plenitud de la edad. "Adin hun (S-saug), âge mûr" Lh. Denboraren lehen partea,
deit daiteke gaztetasuna: ondokoa, adin ona: azkena, zahartasuna. EZ Man II 181. Denbora klar deiño, adin
onean, eta osasunarekin [...], orduan perma zaitezi. Ax 217 (V 145). Hanbat presunaia, hala gazte, nola zahar,
eta adin oneko. ES 125. Bata oraindo adin onean tzan: / bestea ia / galtzen asia. Zav Fab RIEV 1907, 539.
Gizun eginak eta adin hunian direnak bezala agitzen gira. CatS 112. Adin onean zen oraino; bainan aspaldian
bere kargu eta karga handiek emaiten ziozkaten buru-haustek higatua zen. HU Aurp 53.
b) Edad apropiada, edad suficiente. Adin oneko naiz eta eztuzute ene gauzetan zertan sarturik. Etxde JJ 141.
- ADIN ZAHAR (Urt II 123). Vejez.
Etim. El paralelo con iber. adin en nombres propios (su -d- está asegurada por la escritura latina) no tenía otra
base que la coincidencia formal perfecta y la posibilidad de que un nombre de un valor de esta clase pueda entrar
en un antropónimo: para ello se citaron los nombres galos en Saetlo- = lat. saeculum.
adina (V, G, AN; Lar, Añ, Dv (G, AN), H), aina (V, G; H), aña (V-gip, G-azp-bet, AN-5vill; H; añe G-azp,
AN-ulz), arina (H). Ref.: A (adina, aiña); Iz Ulz (lenágo); Etxba Eib (aña); Echaide Nav 258; Elexp Berg
(aiña); Gte Erd 2, 191 y 232.
Tr. Las formas aiña (documentada desde J.J. Moguel) y aña (desde msOñ) van ganando terreno desde finales
del s. XIX, siendo predominantes en el XX. En DFrec hay 35 ejs. de adina, 17 de (h)aina, 14 de aiña y 3 de aña.
1. Tanto como. "Tanto como" Lar y Añ. "(Sabe) tanto como él, ark adiña daki" Lar. "Quanto quisiere,
quisieres, quise, quiso, &c., nai adiña" Ib. "Ez ba orai añe balio zutelako" Iz Ulz (s.v. lenágo). "Arek aña lan
eiñdakorik, ez da beste gure artian" Etxba Eib. "Etzuen ematen eskatu aña (G-azp)" Gte Erd 2. AxN 416 explica
doiaz elikatzen, iragaiten (416), por bear adiña izanas alegratzen, pasatzen. v. dina, adinbat, bezainbat, beste
(5). Tr. Propio de la tradición meridional, pero menos empleado por los escritores vizcaínos. Al Norte sólo hay
un ej. de Etcheberri de Ziburu.
Aditzen dut premietan dela kristau laguna, / arren fabora ezazu behar duen adiña. EZ Man II 91. Eta beste
guziak persona bakar ark adina rezebitzen debe, ez gutxiago eta ez geiago. OA 48. Zergatik eze aren gaba egun
bat adiña argituko dan. Lar SAgust 8. Behar adiña lagunduko niela. Mb IArg I 53. Irur-eunak [dukatak] ere irur
edo amabost milla eman bazenizkit adiña estimatzen ditut. Mb IArg II 271. Egin dituen gauz andiak ezin kont-al
adiña dira. Ib. 303. Zuk ni gatik adiña, noiz nigatik nik egin det? Cb Eg II 44. Egiten badezu nik nai dedan adiña
zorioneko [...] izango zera. Cb Eg III 340. Ezagutzen du bere burua, ezagutu ditekean adiña. Ub 126. Bardin
egiten daube, batak aña bestiak. msOñ 29r.
(s. XIX). Jaana, nola alakoa: loa nai adiña, gorputzak neke gutxi. Mg PAb 164. Goruetan baño eztakien
batek amatu lei [...] Jangoikoa edozein jakitun letradun batek adiña. Añ MisE 166. Atara arren bere eztala
gitxituten, zerren ateraten adiña edo dun beste sortu ta jaioten dan. Añ GGero 169. Ez bear lizakean adiña,
baizik dezakedana. AA I 558. On dan adiña edo geiago kargatua. AA II 121. Bekatuak barkatzeko eskubide,
bein-ere bear adiña andizkatu ezin ditekeana. Lard 478. Aren graziyak dira / ezin esan aña. Bil 61. Ezin esan
aña maite zaitut! Ib. 158. Bazebillen oraiñdik eskean [...] bizkotxoarentzako adiña bildu artean. Aran SIgn 32
(70 aiña). Ez dira zartu zu aña. Sor Bar 36. Ontzi egoki ura biar aina bete zuanian. Bv AsL 51. Gura joat bai, al
dodan aña bengetea. AB AmaE 454 (417 aiña). Abarka zar batek aña ez diat balio, Anjel. Apaol 43s.
(s. XX). Eznau, berorrek uste daben aña, aberats izateak arrotuten. Ag Kr 162. Euskaldun bi etzeudela
gureak adiña egin zuanik. Ag G 257. --Bazenekizu zer poxa dakatan senargaia ikusteko. --Nik aña ikusi
ordurako aspertuko da. Alz Bern 65. Nik ez jakin-bearra, beronen ikaskizunetan aria emateko adina! A Ardi 30.
Urruti nigandik [...] Gurutzeaz aiña deusetaz poztutzea. Inza Azalp 14. Ostoen otsak adiña ez neri axola ire
kantak. Or Mi 38. Bai-dauke usaña! / Tamal guztijak kentzeko aña. Enb 191. Ardotan ire idiak uretan aña
edaten dek-eta. Lab EEguna 101. Oraindik ibiltzeko aña ikusten duk. Lek EunD 13. Al aiña gora ezazu / motx
geldituko baitzera / Aren gorespenetan. "Quantum potes". Or MB 513. Maitasun-iturritik nai adiña zurrutatu
zezakean. TAg Uzt 267. Sabelari aiña edo geiago opa zion Etxahunek gogo-janariari. Etxde JJ 270. Zu aiña
maite dodan semerik / ez da errez egingo sortu. BEnb NereA 182. Oietariko millakak eta millakak benetako
gizon bikain batek aina etzuketean azta. Zait Plat 30. Bizitzan ba omen da gu asetzeko aiña eta bai geiago ere.
Vill Jaink 152. Gizonaren biziak etzuan arkakoso batenak aiña balio. NEtx LBB 40. Garbitu ta txukundu aal
aiña. Berron Kijote 35. Hitzaurreak berak ez du agian behar adina argitzen horren esan-nahi sakona. MIH 333.
Gales hutsak ez dira ia aipatzeko adina ere, ez baitira 41155 lagun baizik. Ib. 184.
v. tbn. VMg 16. Echag 125. Urruz Zer 120. Ldi UO 17 (IL 28 aña). Aiña: Ud 73 (59 aña). Erkiag BatB 189.
Aña: AzpPr 114. Kk Ab I 18. EusJok 33. Tx B II 98. ABar Goi 54. SMitx Aranz 173. Munita 100. Anab Poli 54.
Txill Let 125. Basarri 50. Osk Kurl 117. Uzt Sas 271.
(Precedido de gen.). Badakit Ama Birjiña bere adiña eztuela iñork alabatzen. Lar STomas 2.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
266