A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Beti bazuten yostatzeko gogoa senar-emazte ok, naiz biek ere adinean sartuek izanik. Izeta DirG 26s. Itz batean
esateko, eldua ta adiñean artua [sic, tal vez errata por sartua]. MAtx Gazt 66.
- ADINEKO LILI. Flor de la edad. Norbaitek desohore dela bere alabari iragaitea bere adineko lilia. TB 1
Cor 7, 36 (Lç adin florea).
- ADIN HELDU. Madurez. Gaztetan naiz adiñ elduan naiz zartzaroan. Or QA 112.
- ADINERA HELDU. Alcanzar el uso de razón. "Adinera edo ezaguerara eldu, llegar al uso de razón" Izt 119v.
v. ADINETARA HELDU. Adiñ edo uso errazoezkora elduta. JJMg BasEsc 43. Umen ilunbea da leku bat,
nora doazan adinera edo ezauberara eldu baño lenago ilten diranen arimak, beteotuak izan bagarik. Itz Azald
41. Ordu estuetan [bateoaren egindaria] izan leiteke, adinera eldurik dagoan beste edozein adieradun. Ib. 130.
Llegar a la edad suficiente. Zu mintzo zira, bainan alabari da bere gogoaren agertzea. Adinerat heldua
duzu. Larz Senper 44.
- ADIN ERDIKO. Edad madura. Irur adinetán, gastezútuan, adín erdikoan ta zarzútuan. LE Urt ms. 91r.
- ADINETAN. "Adinetan da, il est en âge" Dv. Adinetan da [gure semea], galda zozue berari. Leon Io 9, 23
(Lç adin du).
- ADINETAN IRAGAN. Avanzar en edad. Agorra zelarik, izan zuen amatzeko ahala, nahiz adinetan iragana
ere zen. Dv He 11, 11 (Lç adinetik lekhora).
- ADINETAN JOAN (AN-5vill ap. Gte Erd). Madurar, cumplir años, envejecer. "Ori adinetan joan da (AN-
5vill)" Gte Erd 296. v. ADINEAN JOAN. Laido duela alaba ezkondu gabe adinetan goan dakioen. Dv 1 Cor
7, 36 (Lç adin florea iragan, He adiñak iragan, TB adineko lilia iragan, Ker neskazar geratu). Adinetan
aitzina zoeno bere zühürtzia bethi gehiago erakusten ziala. Bp II 35.
- ADINETAN SARTU. Entrar en años. v. ADINEAN SARTU. Baldin eta ia adinetan sarthurik [hasi bazen
sainduki bizitzen]. EZ Man II 181.
- ADINETARA HELDU (H), ETORRI, JIN. a) Llegar a la edad suficiente; alcanzar el uso de razón. "Adinetara
heldua, arrivé à la majorité (L, BN)" H. v. ADINERA HELDU. Bada, asko date haur xipietan baldin
ezagutzetara eta adinetara datozenean, bere Baptismoaren fruktuak erakuts baditzate. Lç Ins F 3r. Non
adinetara gatozenean [...] eurorrek manu bezala zerbitza eta lauda baihezakegu. Lç ABC B 2v. Adiñetara noiz
ere / gero heldu baitziñen, / jendartean hasi ziñen / ikhasiak banatzen. EZ Noel 151. Bere etxetarikako partea
izan ezpadute adinetara heldu faltaz. Harb 183s. Etzuen seme bat baizen, eta hura ere ia adinetara heldua,
obedienta, bere manukoa. Ax 354 (V 235). Oi ene seme maitea, adinetara heltzen hari zare. Dv Lab 1. Horren
gatik, adinetarat heldu zenean, igorria izatu zen Milaneko eskoletarat. Jnn SBi 129.
b) Llegar a viejo, llegar a cierta edad. "Adinetara heldu direnak, ceux qui viennent sur l'âge. Adinetara helduak,
ancianos, viejos" SP. Aiphatu zuen bere aitzinekoa, adinetara jin guziek hari zor zakotelakotz, erlisioneaz
bezenbatean, beren adimendua. JE Bur 184.
- ADINEZ. Intelectualmente. Alabañan, erderaz otoi egiten badut, nere biotzak, bai, otoi egiten du; baña
nere adiña mozkin gabe gelditzen da. Zer egin bear, ba? Bai biotzez, bai adiñez otoi egingo dut. Ol 1 Cor 14,
14s (Lç adimenduz).
- ADINEZ ADIN. En su misma edad. Cf. SP "adinaz adin" (sin trad.). Hamazazpi urthe zithuen Haranbilletek
lehen partida [...] egin zuelarik [...]. Chelay-i buruz buru frogatu zion, Ezpeletan, adinez adin nihork etziola
buru egiten ahal. Zerb GH 1926, 681.
- ADINEZ AITZINARATU, ADINEZ AITZINATU. Entrar en años. "Adinez aitzinatiak dira (S), adinez
aitzinatürik da (S)" Gte Erd 296. Eta haurrik etzutén, zeren Elisabeth steril baitzen, eta biak baitziraden
adinez aitzinaratuak. Lç Lc 1, 7 (He adin handitakoak, IBe urteeetan aurreratuak). "Adinez aintzinatuxe (S)"
Gte Erd 296.
- ADINEZKO. Mental. Egin ordu laurenian adiñezko edo gogozko erregua. Ur MarIl 5. --Zeinbat erakoa da
erregua? --Bitakoa, adinezkoa eta aozkoa. --Zer da erregu adinezkoa? Egiten dana arimearen almenakaz. Itz
Azald 60.
- ADIN GABEKO. a) Sin inteligencia, estúpido; irracional. Ipui onek lotsatu bear ditu edertasun utsean
biotza ipinirik daukatenak. Eder adingabeko, ta argi laburrekoa da zenzunik ez duen irudi uts baten gisakoa.
VMg 32. Entzutea iaukaat adin bagako (irracional) bizidunai [...], adindunai legez berba eragiteko irakaskera
barriren bat asmau doala. A Ezale 1898, 131b. Adingabeko abereek bezela, susmoz dazaguten edozertan
usteltzen dira. Ol Iudae 1, 10 (Dv adimendugabeko).
b) "Qui n'a pas l'âge requis par la loi" Dv. v. adingabe. "On emploie encore ce terme en parlant d'un enfant
très développé pour son âge, qui paraît plus âgé qu'il n'est réellement" Dv.
- ADIN GAZTE (Urt II 123). Juventud. Gure adin gazte hunetan emaiten baitraukuk instruitu izateko moiena.
Lç ABC B 1v. Begiratzen diozula / ene adin gazteari. EZ Eliç 337. Ahantzi zeizkola haragizko plazerak eta
arbuiatu zituela, batzutan hek frogatu zituelarik bere adin gaztean. SP Phil 253. Adin gaztetik zahartasuna heldu
den eredura. ES 94. Adin gastean dena alfer eta nagi, / zaharrean maiz dela gose eta egarri. Gy 4.
- ADIN GORDIN. Madurez, edad madura; edad plena. "Adin gordinean da (BN-lab)" Gte Erd 296. Guztiak
iaikiren dire adin gordiñenean / eta gizonak indarra gehien duenean. EZ Man I 81.
- ADIN-LEGE. Preeminencia de edad. Nun nai eta edonoren aurrean anai zaharrenaren jorraketan asi zen,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
265