A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- ADIN-HAGIN (V ap. A). Muela del juicio.
- ADINA ILUNDU. Ofuscar(se) el entendimiento. Okertuta dauka bere juizijua. Ta illunduta bere adina. fB
Ic II 273.
- ADINAK IRAGAN. Madurar, cumplir años. Baldin nihori desohore bazaio haren alabak adiñak iragatea
ezkondu gabe. He 1 Cor 7, 36 (Lç adin florea iragan).
- ADIN HANDI (BN-ciz-arb-lab, S; aundi G-nav, B). Ref.: Gte Erd 24, 296; Izeta BHizt2. a) Edad avanzada.
"Aitetxik adin aundie du" Izeta BHizt2. Cf. adinandi. Bazén profetesa bat ere [...] zein baitzén ia adin
handitakoa. Lç Lc 2, 36 (TB adin handitan zena, Dv adin handitan sarthua, IBk adin haundikoa; Ker urteetan
eldua). Biak baitziren adin handitakoak. He Lc 1, 7. Nekheak eta adin handiak ezindu zuten azkenean. Lg II 96.
Elizabeth [...] izorra gerthatzen zela bere adin handian. Ib. 101. Patriarken adin handiaz mintzo denian. Egiat
190. Adiñ andia zuan, eta bere ikasleak kataberan eramaten zuen Elizara. AA II 106. Adiñ andira iristen dala.
AA III 469. Adin handiagoko batentzat. MarIl 113. Adiñ andiak dakar / indarren galtzea. It Fab 155.
Dathorrena xoilki [odolaren hotztasuna] zure adiñ handitik. Gy 76. Eta ahituz hil izan zen zahartze gozo batean,
adin handian, eta egunez bethea. Dv Gen 25, 8. Ill zan zartza onean, eta adiñ (edade) andikoa, eta egunez betea.
Ur Gen 25, 8. Adiñ aundiko gizona ta gorputzaz lodi. Bv AsL 181. Bai; adiñ aundia ta adiñentzat senda-belarrik
ez. Sor Bar 98. Jadaneko adin handia zuelarik, joan zela behin Erromara. Jnn SBi 155. Zoin gizonki jarri den
eta dagon gure David, bere adin handian, Ezpeletako gizon zinezko Eskualdun fededunen buruzagi. HU Zez 174.
Itxura bitxia zuen, eta adin haundia. Zub 25. Adin aundian, 100en bat urte zituela il zan. Ir YKBiz X. Adiña ere
aundia zeukan / larogei urte pasiak. Uzt Sas 128. Arropa forma bat soinian, zela adin haundian (BN-baig).
Balad 117. Nik egin dutan lana enetako sobraxe gogor izan da nore adin andiagatik. ZMoso 89.
(No ref. a seres vivos). Yauregiki bat bada Haltsu inguruan, / adin handi duena zaharren kontuan. Hb Esk
143.
b) (B ap. Gte Erd; Lar Dv). "Anciano" Lar. "Adin handia da (B)" Gte Erd 296.
- ADIN ARAU. a) Por orden de edad. Goizetan amak, arratsetan aitak afal ondoan otoitzak erranez beren
aitzinean gora, bakotxari egin-araziz bere hek, adin arau. HU Zez 147. Aitak edan lehenik, gero semeek, adin
arau, lerroan, gero alabek, azkenik amak. JE Bur 77.
b) Según la edad. Bihotz, edo adin, edo nausitasun arau, bakotxari doako atxikimendua eta ikustatea. HU
Aurp 210. Emaztearekin duelarik gizonak bere gozoa, zenbat ara berezi gizon batetik bertzera eta gizon beraren
baithan, adin arau, aldarte arau, ahal eta behar ordu arau! JE Bur 110.
- ADINARENDAKO. Para la edad (que tiene, etc.). Frango ongi badabila oraino, adinarendako. Barb Sup
87. Bet-betan kexuaren kexuz ezin gehiago egonez, hor, xutitzen da, eta Jainko Aitaren gana badoa, bixi bixia
oraino adinarendako. Ib. 133.
- ADINAREN LORE. v. ADIN-LORE.
- ADIN BAT. Edad avanzada; edad madura, cierta edad. Zahartuz gero, adin batera helduz gero, odola
hotzten da. Ax 376 (V 248). Ez gera adiñ batera ezkero egunetik egunera desegiten, aultzen, usteltzen? AA III
568. Ordukotz Jenebako apezpikua adin batean zen. Jnn SBi 168. Nahiz adin batetaraz geroz emazte gehienak
gaixtatzen diren. HU Zez 53. Adin bateko gizon bat, ile ta bizar gorrasta. StPierre 16. Azkenian bere begiak
finkatu zituen auzoko nexkato adin batetako plantako batian; langilea eta etxe baten xuxen ibilarazteko diteken
emazte hauta. Zub 87. Etxe batean omen ziren jaun andre batzu, adin batetara ja helduak biak. Barb Leg 23.
Alabainan adin batetaraz geroz ez da holakorik gertatzen ahal. Lf Murtuts 21. Adin bateko azkaindarrek
kondatzen dute. Zerb Azk 115. Bere karguko denbora bururatua zuen... adin bat bazuken beraz. Ib. 62.
- ADIN BATEKOAK IZAN (G-nav ap. Iz Als; Izt 26r). "Adin batekuk gaa, somos de una misma edad" Iz Als.
Gitxi gora-bera, biak izango dira adin batekoak. Echta Jos 331.
- ADIN BERDE. Juventud. "Ab ineunte adolescentia, [...] adinferde hastetik" Urt I 8.
- ADINEAN AITZINATU, ADINEAN AURRERATU. Avanzar en edad, madurar. Jesüs-Krist bezala
adinian eta zühürtzian bethi aitzinatüren dira. Bp II 36. Zeren behin adinean aitzinatuz geroz [semeak], eztitutzu
errazkiago manukortuko. ES 181. Adiñean aurreratu dan emakume bat ekusten badu emezortzi urteetako
neskatxa baten eran apaindua. AA I 580. Irugarrenean itzegingo da, adiñean aurreratuak dauden kristauakin.
AA II 231. Jende-taldearen erdiyan, gizon bat, adiñean txit aurreratua, illargia baño zuriago. EE 1883b, 519.
Adinez oraino haurra [...], eta hargatik emana saindutzeari halako su sainduarekin, non adinean aintzinatuak
direnen heinera heltzera baitoha. Jnn SBi 104. Eta haiekin Josef adinian jadanik aitzinatia. Ip Hil 65.
- ADINEAN EGON. Estar en su juicio. Bestiak euren zenzun edo adinian dagozala. Astar II 220.
- ADINEAN JOAN. Envejecer, madurar, entrar en años. "Ori adinean gain de (B)" Gte Erd 296. Cf.
ADINETAN JOAN. Oraino, adinean harat joanak izana gatik ere, elgarrekin solastatzen ziren, Donapauleko
merkatuetan kausitzen zirelarik. JEtchep 51. Ordukotz bost haur bazituztelakoan eta Maria adinean hanharat
joana. "Avancée en âge". Ardoy SFran 68.
- ADINEAN SARTU. Entrar en años. "Adinean sartu da (BN-ciz)" Gte Erd 296. v. ADINETAN SARTU. Ta
ekusi-ere dezue iñoiz gizon adiñean sartu bat bere neke, kezka ta egin bearrakin moteldua. AA III 364. Zuek
adinean sarthuak eta aitzinatuak zaretenak, zatozte nere Bihotzerat. Jnn Bihotz 126. Barkatzen dira goxoki
olakoak, ez naski uskeri edo ezer gutxi diralako, baizik eta adiñean sartzearekin galduko baitira. Or Aitork 18.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
264