A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
I (Sust.). 1. Edad. "Zenbat adin du? zer adin du? quel âge a-t-il?" SP. "Adin puska batekoa da (BN-lab)" Gte
Erd 296. v. edade. Tr. Usual en textos septentrionales y navarros desde Leiçarraga. En la tradición
guipuzcoana parece introducido por Larramendi y, aunque es bastante frecuente desde el s. XIX, no lo emplean
bersolaris de la época de Xenpelar y de Txirrita, aunque sí más tarde Uztapide, etc. En vizcaíno su uso es escaso
en el s. XIX: sólo se encuentran ejs. aislados de Zavala (en la locución adin on) e Iturzaeta. Más tarde, sin duda
por influencia de Azkue, su uso se extiende tbn. en este dialecto. Hay ejs. seguros de adina, con -a constitutiva,
en Añibarro y Uztapide. Sg. Etxba, perdido en V-gip. En DFrec hay 119 ejs. de adin.
Ezagutzetako adinera dathorrenean [haurra]. Lç Ins B 2r. Kristen adin perfekteko neurrira. "À la mesure de
la parfaite stature de Christ". Lç Eph 4, 13 (He, Dv, Ker, IBk adin; Bibl neurri bete). Hogoi eta hamairur
urtheko adiñean / guztiak iaikiko dire bere oñen gañean. EZ Man I 81. Hala garamatza bada gu ere geure
adinak eta denborak berekin. Ax 62 (V 40). Bitiña, ahuntz-umea, gazte deiño, on da iateko [...] ordea galtzen du
adinak. Ib. 97 (V 66). Ea leheneko adin sendoan hasi eztuzuna, geroko adin flakoan, akhabatuko duzunz. Ib. 179
(V 121). Adin hartara heldu beno lehen. Tt Arima 68. Zer adin behar da Konfirmatü izateko? Bp I 64. Zeinek
asko orduz eta gehienean ezbaitiote uzten bere umei estudiatzera adin samurra dela kausa. ES 180. Inguru
hetako haur guziak bi urtheko adina eta bi urthe baino gutiago zutenak. CatLav 372 (V 179). Adinean, diñadean
ta gobernuan nagusiago diranak. CatBurg 29 (tbn., con alguna variación, en CatUt 62, Añ CatAN 38, CatB 44,
CatLuz 18, CatAe 44, CatSal 45, CatR 45, CatUlz 30). Ezkonzeko adin onean. Mb IArg I 179. Aurkhitzen zen
adinean etzen igurikitzeko izanen zuela haurrik. Lg II 99. Adiñak presuna jakiñago egiten duela. Mih 14. Ene
adineko, ene herriko, ene ofizioko hainitz Zeruan dire. Brtc 153.
(s. XIX). Zunbait prinzesa baliz / Europako lürretan / Errege zunbaiten alaba / ene adinekuetan. Xarlem 60.
Zer edade edo adiñian asi biar da konfesetan? CrIc 101. Errazoiaren adinara [...] eldu. Añ MisE 139. Baña
geienak [...] artzen due Sakramentu au [Bataioa] jaiota laster eta prestaerarik ezin egin zezakeen adiñean. AA I
80. Gerta liteke adiñ zoroarekin irristatzea utsegiteren batean. AA III 505. Egiazki harrigarria da beraz adin ta
herrunka guzietako giristino gehienen zoramendua. Dh 198. Gure lege adiña / adi ezazute, / milla bat zortzi eun
/ eta ogei urte, / zortzi geiagorekin / aurten dira bete. Echag 96. Adin guzietako presunek eta bereziki norhabe
gazteek. JesBih 392. Adina zaizü goratzen, ezkuntziaz ez ohartzen. Etch 578. Ogei ta emeretzi urteko adiñean
arkitzen zala. Izt C 490. Egurkari gaixotto bat, khaparrez / eta adinez / kargaturik. Arch Fab 117. Ametz eder
eta haritz hek guziak; / zoiñen adiña eta xarmak / baitziren guziez errespetatuak. Gy 290. Geroz, berrogei urteko
adiñera edo edadera artean, Faraonen etxean bizi izan zan. Lard 65. Eta erkiturik adiñaz (edadeaz) ill zan. Ur
Gen 35, 29. Ez da puskaz; dena harri bat da, Egyptoan sorthua duela 4320 urthe: adin ederreko ninia beraz. Hb
Egia 149. Azienda xurien adina hartzen da hortzetarik. Dv Lab 270s. Hatzeman zuen bera iduri lagun bat, adin
berekoa. Laph 123. Enthelegiaren adiniala heltü direnek. CatS 69. Ez dezu lotsarik zure adinian orrela negarrez
egoten? Bv AsL 58. Nahiz ez zen adinaren primaderan, erran nahi da gazte-gaztea. Elzb PAd 32. Lanean ezin
arizko adin batetara helduak direnak. HU Zez 34. Adinean edo urtetan, duintasunean edo aginpidean eta
ardurapenean nagusiak diranak. Itz Azald 95.
(s. XX). Anke ziola nik bino bi urte oboro, zegon anixko jake, adin zionaren. Mdg 127. Goratxo adiñean
(edad), baña oraindiño sendo samar dabiltzaz euren lanetan. Echta Jos 126. Bi aneia arreba biritxi, adin bereko
bezala hein bereko, eta eite handikoak. JE Bur 77. Neure umetzaroan zan; zeuek oraintxe legezko adin (edad)
ezti eta biguntxua neukala. Alt EEs 1917, 42. Adin azkarrian errematismek hartü zien. Const 42. Orren adiñeko
neskak oro. Or Mi 84. Haritz ondo gazteak, denak adin berekoak. Zub 119. Adiñez berrogeitamar urtetik
gorakoa. Mutilzarra. Lab EEguna 62. [Xahar] haren adinaz urrikaldurik. Barb Leg 131. Harzkik hirekin hiru
lagun onak, ahalaz adin, jite eta gostu beretakoak. JE Ber 34. Zure gurasuak ere baiki, ene adiñeko baitira.
Etxde JJ 241. Adin ederrean hil zen, berrogoi bat urte leku berean erretor Lohitzunen iraganik. Zerb Azk 77.
Adin ederrean zen oraino Esteban Lapeire bertze liburu frangoren egiteko. Ib. 70. Gizon-adinera heldu zenean.
Mde HaurB 13. Hamar urtheko adina zualarik. Osk Kurl 91. Ez zan ezer, adin aretan, dirua ta askatasuna
baiño maitagarriagorik. Erkiag BatB 19. Adiñak sortzen dauan aragi-gar gunekoa. Ib. 136. Iru aro edo adiñen
asmakizun famatu ura. Vill Jaink 76. Oihanean adinak jana bezala kraskatzen ari den haitz handia iduri. Ardoy
SFran 37. Adiña ontara irixteko. Uzt Sas 185. Bere adinik hoberenean joaiten kustea laguna. Xa Odol 144.
Neskatxa horren adina urruti baino urrutiago utzia dut. MIH 379n.
v. tbn. CatLan 101. Egiat 245. LE Urt ms. 91r. Bordel 108. It Fab 252. Aran SIgn III. Elsb Fram 118. CatJauf
106. Inza Azalp 151. Ox 196. JMB ELG 67. Lf Murtuts 11. Zait Sof 57. Anab Poli 13. JEtchep 114. Larz Iru 124.
Ibiñ Virgil 96. ZMoso 76. Mattin 73. Casve SGrazi 64.
Edad necesaria o apropiada para algo. "Ez du adinik, il n'est pas en âge" Dv. "Adinik ou adina gabe zahartu
da, il a vieilli avant l'âge" Ib. "Adin gabe in da (AN-5vill)" Gte Erd 210. Cf. infra ADINETARA HELDU.
Adin du [haurrak], bera interroga ezazue. "De l'âge". Lç Io 9, 23 (He adinik aski badu, LE badú adín, Dv, IBe
badu adina, TB, EvS, Ol, Or adina badu, Leon adinetan da). Adinetik lekhora erdi zedin [Sara]. Lç He 11, 11
(He haurrik izateko adiñaz kanpoan, TB adinez kanpo, IBk adina joan eta gero). --Zer eginen du adinaren faltas
barur eztenak? --Ikasi, ensaiatu adina datorreneko. El 64. Adin osoa gabe, haurrak baditu arraioak
adimenduan. Hb Egia IX. Gizona ezkontziaz orhoitu adina juan eta. Ox 204. Berari galdegiozue, adiña badu,
berak eman dezala bere buruaren berri. Ir YKBiz 331. Nahi dukana egin dezakek. Adinian baihiz. Larz Iru 28.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
262