A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
adikin (Lar, Hb ap. Lh). "Entendimiento" Lar.
adikintza. 1. "(Hb), intelligence" Lh.
2. "(Hb), [...] ouïe" Lh.
adikiro. "Entendidamente" Lar.
adikizun (Lar, Añ, Hb ap. Lh, Dv, H (s.v. adimendua), A Morf 151 (que cita a Dv)). 1. (Adj.). "Inteligible"
Lar y Añ. Gizonzalea, ongikoia [...] izpiritu guziak bere baithan daduzkana, adikizuna, garbia eta xothila.
"Intelligibilis". Dv Sap 7, 23.
2. (Sust.). Sentido. Bestelako adikizuna dute arentzat eta niretzat itzak. Txill Let 55.
adikor (V ap. A). 1. Amable. Adikorra zan banatzallea ta abegi ona egin eutson agurearen eskariari. TAg
GaGo 48. Baña gizartekeria adikor, onbera ta guztientzat maitagarria nai leuke, alogerekoak ezeze ugazaba ta
aberatsak be gizartekeriaren sare barruan sartzeko asmoz. Eguzk GizAuz 78.
(Uso predicativo). Nere Jaungua nik billatu dot; / entzun egin daust adikor. Arriand in Onaind MEOE 645.
Berriro jardun zaite-ba / len bezin alai t'adikor / yoranez abesten asi, / gogotxindor, gogotxindor! EA Txindor
109.
2. Atento, que atiende; vigilante. Urte birik baten, euskalegun onek ospatuko doguzan urietan, ementxe izan
dogun arrera on, samur ta adikorra izan daigula. A LEItz 130. Baña ikusi eben ondo beste aldeko bazter
illuneko aska-ganetik begi adikor ta bixi-bixi batzuk. Kk Ab I 74.
3. + aitukor. Fácil de entender. Euskera samura, erreza, aitukorra erabili bear dabe. Alt EEs 1930, 124.
Oiek, berezko etorrian, erriaren biotzeraño sartzeko artzen dituzten irudipen berak, orra gure olerkari onen
olerki gai egoki, adikor ta zabalkorrena. Inza in Jaukol Biozk VII.
4. Intelectual. Beste alako gai sakon eta barnekoak, adikorrak alegia, olerkari kementsuenentzat
berekikoenan zaizkiotelakoan egon ginezke, ertilari oiek dasatenez. "Temas intelectuales". Aitzol in Laux BBa X.
5. Inteligente, que entiende. Orduko antzik eztot gaur bape. / Adikorrau dot zentzuna: / Erbeste-ziar ezautu
dot ba / niretzat zaran biguna. Euzk 1931, 542 (ap. DRA).
adikortu. Captar la atención. Abelazoka (ganadu-feria) ederki ornitu ta gertaturiko batek azken-egunean
baserritar-mordo andiak uriratu ditu; ta guk gure izmitzez adikortu ezin izan ditugun gizon urrats-sendoak, gure
ordez, idi-bei ta zekor-bigaiak beren murrusaz poztu ta lilluratu dizkigu. A LEItz 6.
adikune (V-arr-oroz ap. A; -ea det., Mic 8r), adikuna. Mirada. "Miradura" Mic 8r. "Atención, mirada" A.
"Adikune, mirada. Tal vez se usa en alguna zona como 'atención'" A Morf 70. Euren esanak egin gura ezik
ibili bazatxakez, edo atzera erantzuten, edo erremuxkadaak, burrufadaak, abrigutxarrak, begiraunaak edo
adikunaak egiten. Añ EL 2 139 (Harriet, s.v. adia, cita este ej. y traduce "plaintes, reproches"). Ingeles liburuek
dinoe ze iretargiek adikune edo begirekune bategaz ikusten dauela lurreko ta itxasoko une andie. A BGuzur 155.
adikuntza. 1. Razón. "Discernimiento, discreción" BeraLzM. Emen dator zalantza, emen adikuntza, emen
dator bai beldurrez eta ustegetasunez onartzea, bai beldurge baztertzea. "Aquí entra la duda, aquí el
discernimiento". Zink Crit 66. Barrenkotasun eta adikuntzaz oldozten. Ib. 78.
2. Significado. Errezago zan noski, itz-esi estua lagata, nabarmen itzaz agertzea erasa oien adikuntza.
Ayerb EEs 1916, 144.
3. Comprensión. Itzez aiek ots dagite; baña Zuk belarriei adikuntza damaiezu. "Auditui intelligentiam
tribuis". Ol Imit III 2, 2 (Echve zer esan nai duen).
4. Pensamiento. Irudi, uste ta ideak doguz gure adimen eta gauzen bitarteko; gure adimena, geu ez garean
gauzakaz alkartu daroen zubia. Era onetantxe sortu ta erditu daroagu adikuntza. Ibarg Geroko 20.
- ADIKUNTZA-ALDI. Edad del uso de razón. Eta kristiñau-ikasbide onetan zeinbat gauza jakin eta ulertu
bear ditu kristiñauak adikuntza-aldira eltzen danean? Kristiñauak, adikuntza-aldira eltzen danean [...]. KIkV 9
(KIkG 5 ezagueran sartzean).
adila. v. adile.
adilari. Entendimiento. v. adile (2). Geure arimia, ta arimako adilarija edo entendimentuba, ta nailaarija
edo borondatia, ta gorputza bere sentidu guztiakin Jaungoikuak geuri duarik emonak dira. fB Ic I 78.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
255