14.05.2013 Views

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur<br />

adietu (Izt 44v y VocC). 1. "Entender" Izt 44r. "Comprender" Izt VocC. Nacido quizás de una errónea<br />

comprensión de V adietan. Cf. Izt 26v: "Comprender, ulertu, barrendu, aditan, adietan" (y cita un ej. vizc. de<br />

adietan dozu).<br />

(Aux. intrans.). Entenderse (por). Abere txe edo geriaren izenarekin adietutzen dira ari, moxo, aritxikiro<br />

[...] eta arteliari dagozkion gañerontzeko guztiak. Izt C 167.<br />

2. (Part. en función de adj.). Entendido, docto, experimentado. Sarritan ikusten dira, bada, Gipuzkoako<br />

plaza agirietan itz-neurtulariak apustu andiak lendanaz eginik jokatzen buruz buru [...], erabakitzalle gizon<br />

adietuak ifinirik. Izt C 214. Gerrari adietu eta argi onek irurogei milla gizonekin Galilea guzia, Jotapata-ko<br />

erria ez bestea, bereala menderatu zuen. Lard 540.<br />

adiezgarri (Lar, Añ, Hb ap. Lh), adiezkarri (BeraLzM). 1. Ininteligible. 2. aditezgarri (Lar). "Imperceptible"<br />

Lar.<br />

- ADIEZGARRIZKO. Ininteligible. Orduan neskatillak, surtako adar irazeki batekin naasten du ura,<br />

adiezgarrizko erdara batean ixiltxorik itz labur batzuek esanaz. Otag EE 1882c, 536.<br />

adiezgarriro, aditezgarriro (Lar). "Imperceptiblemente" Lar.<br />

adiezin (Añ), aditezin (Lar), adituezin. 1. (Adj.). Ininteligible. Eta esanaz itzera artepakiak eta aditeziñak.<br />

"Frases entrecortadas e ininteligibles". Otag EE 1881b, 114. [Jakintzari] haietarik zenbait aski egiazale izan<br />

ziren ikusi zuten guzia mundu jakintsuari aldarrikatzeko, orduko jakintzaren teorien bidez aditu ezina zutena<br />

ere. Mde Pr 315. Eta nere gogamena / adi-eziñez adidun, / jakite oro gainduz. "Y el espíritu dotado / de un<br />

entender no entendiendo". Gazt MusIx 227.<br />

2. aituezin. (Sust.). Discordia. Sendi arteko aitu eziña, / iskilimiña ugari. BEnb NereA 163. Goiz illun<br />

batean, barruko aitu-eziñak zirala bitarteko, Toledoko karmeldar komentuan morroillo ipiñi zuten, ondo<br />

zaindua. Onaind in Gazt MusIx 146.<br />

- ADIEZINEZKO. Incomprensible. Euskera samurra, erreza, aitukorra erabili bear dabe euron idazki ta<br />

itzaldietan, ta ez "arri-koxkorrez" (itz barri, aitueziñezkoz) ornidutakoa. Alt EEs 1930, 124s.<br />

adigabe, adige (BeraLzM). 1. "Descuidado, desatento, distraído" BeraLzM.<br />

2. adige. Ta entzun nai baduzue, / jainkozko Izateaz / gorenik sentitzea da / jakite guzizko au; / aren errukiz<br />

baita / adige geldiraztea, / jakite oro gainduz. "Hacer quedar no entendiendo". Gazt MusIx 229.<br />

adigabetu (A DBols), adigatu (BeraLzM), adikatu (Bera app.). 1. Distraer(se). Adigatzen gaituzten<br />

gauzkiak. "Objetos que nos distraen". Zink Crit 7. Gizasemea, azaletiko gauzak beragantzen dituan bestean,<br />

eragotzi ta adigabetzen da. Pi Imit 90 (ap. DRA).<br />

(Part. en función de adj.). Adigatuen arteko zenbatzen ditut, ez bakarrik zozorbatuak baitare norberetuak.<br />

"Cuento en el número de distraídos". Zink Crit 8. Logale, aozabalka, adigabetua egoten da. Egan 1955 (5-6),<br />

21.<br />

2. adigetu (BeraLzM). "Desatender, desoír" BeraLzM.<br />

adigai. 1. Concepto. Deskartes bere adigai aundiak lantzen gudaldi-dunbatzen artian ziarduan. "Colosales<br />

concepciones". Zink Crit 9. Benetan, adigai lanotsua da lehenaldi, orainaldi eta geroalditan zatikatzen dugun<br />

aldi hori, "sasiko adigai" bat, dio Bergsonek. Mde Pr 328. Hemen behar dugu Sigmund Freud irakasleari zor<br />

diogun "berjakintzapetiko" haren adigai berria lagun hartu. Ib. 346. En DFrec hay 3 ejs.<br />

2. Adi-gai bereziak, irudi gorputzgeaz jantzita, apain neurtitzen ditu. "Temas intelectuales". Aitzol in Laux<br />

BBa XII. "Nere adimenari egiten zaion adi-ezaren adi-indarrak ainbesteraiño nere adi-kemena auldu dit, adiosoz<br />

ai-eneka diot zure edertasunari" [...]. Olaxeko adi-gaietan galtzen zuan buruko juizioa zaldun gizajoak.<br />

"Con estas razones". Berron Kijote 32.<br />

adigailu. Audición. Gehiago dena, radioak hedatuko du meza hori. "Radio Côte Basque" entzuten den<br />

oxkak emanen du postetan adigailu hori. Herr 24-8-1961 (ap. DRA).<br />

adigaitz (Dv), adikaitz (BeraLzM). 1. Ininteligible; difícil de entender. "Difficile à comprendre" Dv. Azkue,<br />

que dice tomarlo de Duvoisin, traduce "persona casi inasequible". Guztiz ezkutu ta adikaitza dana ezarpen<br />

ariñaz ez baita ulertzen. Zink Crit 76. Olerkariaren lipar illunak, eta izatez adi-gaitzak diran biotz zadorrak<br />

igartzea neurtitz gardenen bidez jadetsi genezake. Aitzol in Laux BBa VI. Gertakari adigaitz horietan. Mde Pr<br />

316. Zeiñen lauso eta adigaitza den, aitzitik, [ahapaldi] azkenengoa. Ib. 171.<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

251

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!