A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
[...] bezala [bizi]. Ib. 73. Egiten zituzten beren arraunkak artako zeraman musikak adirazten zien aldian. Ib. 65.
Onak onratzen eta adoratzen zuen Jauna beren jaieraren neurrian, eta jaiera onek adirazten eta eskatzen zien
eran eta denboran. AA II 40.
6. (Aux. intrans.). Manifestarse, pronunciarse. Jainkoa bereala adierazo zan. Lard 95.
7. "Gaitzak gogorki adiarazi dio, la maladie l'a rudement éprouvé" Dv.
8. Mostrar, dar muestras de, dar prueba de. Eztakit amagatik ala semeagatik adierazi oi zuten errukitasun
geiago Lesakarrak. Urruz Zer 57. Etzuen gustu txarra adierazi Ama Birjiñak, toki au bere bizilekutzat autatzean.
Vill in Gand Elorri 14. Gaitasun ikaragarria adierazten dute [elementuak] aplikazioetarako eta mota guztiko
konbinaziotarako. Vill Jaink 50.
9. adirazi (AN-5vill ap. Gte Erd 199). Dar (color). "Eguzkiak ez dit kolorerik ematen (AN-gip), eransten (Gazp),
adirazten (AN-5vill), guti adirazten dit (AN-5vill)" Gte Erd 199.
II (Sust.). 1. Significado. "Ala deitzen diogu berboari dairraikan eraiskun bati, eta aren adierazia nolatzen
duenari" Lar (s.v. adverbio). Zertan dauntza euskeraren doaiak olerkirako? Itzean eta mintzoan, au da,
adierazian eta adierazpidean lenbizi. Or in Gazt MusIx 14.
2. Aviso, orden, mandato. Karlista nagusien adieraziz joan zitzaizkion Santa Cruzi Berara Luziano
Mendizabal jauna, Patricio Orkaiztegi jauna ta Andoaingo Larreta gazteena, arren, zetorrela Lizarragaren
menpera. Or SCruz 90. Len esan detenez, amets artan Jaungoikoaren adierazia ikusi nai-edo izan det. Sorarrain
Lili 8.
3. "Cartel, prospecto, circular, anuncio, pasquín, volante... Gogojardunetako adieraziak artu nitun (de una
carta de muchacha de pueblo, propagandista de ejercicios)" Gketx Loiola.
- ADIERAZTEKE. Sin comunicar, sin hacer saber. Nor zan aren aulkian yartzekoa zure morroiari
adirazteke. Ol 3 Reg 1, 27. Bere gurasoei egin zuna adirazteke. Ol Iud 14, 6 (Dv etzioten erakhutsi nahi, Ker ez
eutsen azaldu, BiblE ez zien esan).
- ADIERAZTERA EMAN, ADIERAZTEN EMAN. Expresar (un concepto, una categoría, etc.). Eta oraino
berbo batez bia elkharrekin baitira bezala, gauzak adiaraztera emaitentu v.g. Meza entzunarazi diot, Egi, ut
audiuerit Missam. ES 90. [Eskuararen] mintzatzeko eta gauzen adiaraztera emaiteko manera antzatsu eta zuhur
hunek. Ib. 90.
Dar a entender. Gizon eder batek adierazoten emoteko esan deust zeugaz eztala aztuko. Ag AL 62. Besteren
batek zoratu egin iatala adierazoten emongo dau. Ib. 52. Euskaldun gaiztoa zala zabalduta, diruak edo
andinaiak okertu ebala adierazoten emonda. Ib. 78. Adierazoten emon eutsan Adalbaldori [...] bildurti-emetzat
eukala. Ib. 151. Zeruak, lurrak eta gauza guztiak, Bera adierazoten emoten dabe. Itz Azald 20. Bada au
adierazoten emon eben bere geroko biziera santuak. Ib. 133. Zer adierazoten emon gura dogu, "alan izan
dedilla" esan gura daben "amen" berba agaz? Ib. 68. Itz batzuk kolorerik eztutenak, formagabeak, giro bat
sorrarazteko edo adieraztera emateko aproposak, baiño gauza konkreturik azaltzen eztutenak. Vill in Gand
Elorri 13. Detxepare, gure leen poetak, zeiñen ukigarriki adiraztera eman duen gizonaren patu beltz au. Vill
Jaink 121.
- ELKAR EZIN ADIERAZI. Imposibilidad de entenderse. Beren erakusletako Biblia bakarrik ezagutzen dute
[protestanteak], an diona bakoitzari irudi zaion bezala artuz. Ortik alkar ezin adierazia. Inza Azalp 96.
- EZIN ADIERAZI. (Con deus). (Persona a la ) que no se puede hacer comprender nada. Han ere hemengo
zinkurina berak [...]: jende gibelatua, deusik ezin adiarazia. Gizon tokilo batzu direla hango gizonak. HU Zez
122.
- EZIN ADIERAZI AHALAKO. Imposible de explicar, de hacer entender. Iainkoa berebat ezin adierazi
alakotzat zeukan Platonek. Zait Plat 79.
- EZIN ADIERAZIZKO. a) Inenarrable. Ordean horiek ez-bezalakoak dire, eta egiaz, ezin adiarazizkoak
nere ariman ikusten ditudanak. Jnn SBi 80. Zerbait, ezin-adierazizko zerbait bere baitan maitez aztarrenatzen
dun bitartean, bego an esparik bage. Or EG 1952 (5-6), 11.
b) "Ezin-adiarazizko, qu'on ne peut faire entendre" Dv.
c) (Con deus). (Persona a la) que no se puede hacer comprender nada. Eskual-herri guzian etzuen ikusi emazte
uli, gizon tresna eta haur basa, iheskari, deus ezin adiarazizko halako... bere gisako tetele batzu baizik. HU Zez
121.
adierazkaitz. Inexplicable. Alare nolanai dala, seguru naiz aanztea bera oroi dutala, oroi duguna galduz,
nola dan ulerkaitz eta adierazkaitz izanik ere. "Inexplicabilis". Or Aitork 264s.
adierazkera, adierazoera. 1. Símbolo, exponente. [Kurutze Santua] gure sinistearen adierazoera labur bat;
autortuten dogula bere bitartez Jaungoikoaren batasuna, edo Jaungoiko bakar bat dagoala, esaten dogunean
izenean eta ez izenetan. Itz Azald 10.
2. adirazkera. Expresividad. Ala Yainkoa, yauna, ongi esana [neurtitza], oguzkera on eta adirazkera
bikaiñez. Amez Hamlet 76.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
247