A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
geroz"; unek, nik uste, nai duela adiarazi zakurra basa bezain zakurrago ez daitekela. FIr 159. Felibre izenak
"legeirakasle" adierazten du. Or Mi V. Orrek adirazoten dau gatxagua ixaten dala ondo itz-egittia egiñen onak
egittia baño. Altuna 58. Itz auek, aurren jolasak, dendari dirala-ta abar, adierazi oi-dute. NEtx Nola 24n.
Maitetasun itzak beste kontzetu bat adirazten dio bearbada ari. Txill Let 55s. Alkartasuna edo olako zerbait
adirazi nai du izen orrek. Vill in And AUzta 39n. Jakinen zuen hitz horiek Aurreko Hitza adiarazten dutela. AIr
in Izeta DirG 9. Urrutizkiñ berbiak adierazten deuena zabalagoa da niretzat bestiak adierazten deuena baño.
Osk Kurl 118. Eta itz aiek zer esan nai zuten garbi ezpazekian ere, gauza onik etzutela adierazten iruditu
zitzaion. NEtx LBB 37. Izen horrek ez du batere "mixterio" erran nahi. Ministerium hitzetik heldu da,
"emankizun" eta "omenaldi" adiarazten duela. Lf in Casve SGrazi 8. Ezin egizta ez gezurta daitekeen esaldi
batek ez du ezer adierazten, ez du ezer esan nahi. MIH 89. Onetsi euskal hitza da, baina ez du "bedeinkatu"
adierazten, "maitatu" baizik. Ib. 346. Halaz guztiz ere, nik behintzat musikak zerbait gehiago adieraztea nahi. Ib.
156.
Dar a entender (un nombre, una palabra...). Birjiñari deritza Maria, ta izen au da alde batetik ezti, gozoa ta
adierazotzen digu Jaungoikoaren ama bere aunditasun ta doaiñ guziakin. SermAzc 270. Etxearen izenak berak
adierazten du garbiro, txabola baino gai andiagoakin egiña dala. Izt C 224. Ilbeltzak eta Otsailak naikua
adierazten dute urte sasoi ontako denbora. Bv AsL 185. Hitz horrek berak adiarazten daroku ezin hobeki
zergatik gizon egin den. Jnn SBi 14. Jaungoiko-Semeak gizatasuna beragandu ta beretu ebala adierazten dausku
gizakundeak. KIkV 26 (KIkG 17 adirazten). Mendoza erriaren izenak adierazten digu ("mendi-otza") zuaitz ori
etzala beti eguzki epeletan egongo. Munita 36. Watauinéwa Jainko ona da. Eta ederki adirazten du ori ain sarri
darabilten izen orrek: Hitapuan = Nere Aita. Vill Jaink 18.
Decir, tener significado (un cuadro, etc.). Ormetan dagozan irudiak ez deutse ezer adierazoten. Erkiag
BatB 109.
Representar (un cuadro, una escultura...). Ill baninz ni garai artan ta pintur ark adirazten duen gisan bizi
ninzala. Mb IArg I 206. [Irudi, taiju edo bultu] eurak adi erazoten ditubezan santubak. Astar II 49. Jenobebaren
gertaerak adirazten zituzten pintura edo estanpak. Arr GB 148. Eta orobat an gertakizun bera adirazten zuen
pinturazko iduri bat ipiñierazirik. 'Pintura representante del hecho'. Aran SIgn 96.
Indicar, ser indicio de. "Indicar, [...] adierazo, adiarazi" Lar (Añ adierazo). Ikasi zuen ekusten zuenak
adirazten zuen Jesusen gure amorezko gizonza ta jaitza. Mb IArg I 106. Inguratzen zaituzten [...] gauza guziek
adi-arazten darotzute hil behar zarela. Brtc 112. Uts txikiak adierazoko ezpaleutse euren ezereztasun argala. Añ
LoraS 111. Era onetan ibiltzeak adirazten du ez duala mesedea egin lagun urkoaren onagatik, baizik beste fin
zimurren bategatik. AA III 344. Arkitzen dira ezagungarri agirikoak, zeintzuk adierazten dabeen garbiro bale
asko arrapatu oi zituztela beretako biztanleak. Izt C 208. Ordu onetan berean gauza guziak adierazo zuten
gertakari andiren bat izan zala. Lard 462. Bere berba samur ta negarrak adierazoten eben, zala egijazkua bere
gurarija. Ur MarIl 89. Prenda ederrak dire [...] anima ederra zuala gure Santuak adi erazten dituenak. Bv AsL
29. Sarreran egiten du aldero txiki bat, eranian pasatuba dagoela adieraziaz. Moc Damu 31. Zelan erloiyo
batek adierazoten daben egon izan dala erloiyogilla bat. Itz Azald 21.
(s. XX). Eri-handien bertze nabarmen larriek adiarazi dezakete erien galbide handia badela. FIr 192. Jazoera
onek adirazoten dau zelako maitetasuna eben euzkeldunak aldi atan. Kk Ab II 183s. Yesusen yainkotasuna
adiarazi lezaketen esan ta egiñak. Ir YKBiz X. Tresna oek [...] orduko gizonen biziera eizetikakoa zala ondo
adirazten digute. JMB ELG 15s. Suak ezbearren bat adierazten duala uste da. Ib. 86. Barrualdeko atsegiña ta
zoriona adierazten zun irriño arek. TAg Uzt 302. Eten gabeko makina-burrundarak urrutirago zijoazela
adierazten zion. Anab Poli 41. Asko adirazi nai du, gure ustez, egunkariaren utsuneak. Txill Let 73. Arako
begirakune samurrak zerbait adirazten eban. Erkiag Arran 150. Gehienetan asto baten orruak eztu adierazten
ezer. Osk Kurl 212. Arimaren goseak adierazten digu badela nun edo nun gose ori ase lezaken janaria. Vill
Jaink 150. Iduri bizi ta eragilleak, ikusmen ernea adierazten digute noski. Onaind in Gazt MusIx 145. Ez naiz
gure hizkuntzan erdal kutsurik ikusi nahi ez luketenetakoa, basajendea besterik ez garela izan adieraziko bailuke
garbitasun horrek. MEIG VII 132. Eta langileen izenak aipatze hutsak aski adierazten du, noski, lana nolako
arduraz eta taxuz burutan atera duten. MEIG III 127.
5. Señalar, indicar, marcar. Aita Astetek erderaz, eta orai Nafarroako euskaran izarrak adirazten duena
erantsirik, ateratzen du Fr. Pedro Antonio Añibarrok. Añ CatAN 1. Odeiak adierazo zien, abiatzeko garaia zala.
Lard 89. Eta bereziki ezkillak adiarazten dituenean orduko mementik baliosenak. Arb Igand 181s. Len ekarri
nion sedazko txano bat, polita gero!, bere koxkabillo batera ta bestera eroriaz, eguraldi ona edo txarra
adierazten zuenarekin. Alz Ram 37. "Pinchincha"-ren ziztuak adierazi zioten ba zijoala. JAIraz Bizia 45s. Zer
adirazoten ete eban joale iraulketa arek? Erkiag Arran 170. Kopuruak eta kontuak neurria adierazten du, eta ez
kausa edo zergatia. Vill Jaink 58. Illargiak adierazten digu zein diren aukerako egunak eta zein ez. Ibiñ Virgil
69. Bakoitzak [se refiere a unos signos] dantzari bana adierazi nai du. NEtx LBB 320. Barreneko numero
romanoek poesiak zein koadernotakoak diran adierazten dute. Azurm HitzB 23. Euskaraz maiz erabili behar
diren digramak, bi letra berdin nahi ezberdinen elkarteak hots bakarra edo adierazteko, hauek dira. MIH 97.
Dictar, mandar (no ref. a personas). Egizu eremutar onen azkeneko bizitzak adirazten dizuna, ta bizi zaitez
gaitzetik urrun. Mb IArg I 281. Beraren soñeko apaindu leun arroak eta begirun ta egoer ariñak adirazten duten
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
246