A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Baina, dakidanez, behin bakarrik adierazi du hori Aita Villasantek. Ib. 208. Adierazi dizkigu astiro [nafar
euskaltzaleek] darabiltzaten lan eta asmoak. MEIG I 115.
v. tbn. CatBurg 14. Aran SIgn 73 (99 -erazo). Legaz 19. PE 142. Ud 146. Arrantz 98. Bv AsL 18 (79 -arazi, 178
-arazo, 221 -erazo, 124 -azi). Lab EEguna 82 (68 -arazi). JMB ELG 88. Zait Sof 162. Munita 95. Etxde JJ 253
(AlosT 11 -razi). Txill Let 58 (38 -razi). Basarri 19. Ugalde Iltz 24. Vill in Gand Elorri 12. MAtx Gazt 71. Gazt
MusIx 8. Onaind ib. 152. Ibiñ Virgil 59. Berron Kijote 170. Adiarazi: Brtc 141. MarIl 121. Jaur 162. Elsb Fram
120. Lap 401 (V 183). CatJauf 62. Prop 1905, 278. Ox 69. FIr 184. Adierazo: SermAzc 280. CrIc 177. fB Ic I
VIII. AB AmaE 351. Urruz Urz 63. Itz Azald 13. Otx 86. Adirazi: Lar, carta a Mb 278. Arr GB 112. KIkG 83.
ArgiDL 17. SMitx Aranz 37. Gand Elorri 174. Adirazo: Altuna 11.
Anunciar, hacer publicidad. Iru egunez egon zan, oi eban lez, buldearen ontasuna adiarazoten. Or Tormes
107. Gaur ez bai dakite ezertxo adierazi ta saltzen, neska bat erdi-jantzirik azalean ez badauka. MAtx Gazt 54.
Querer decir, referirse a. "Aludir" Lar y Añ. Eta argi au bera nere ustez adierazotzen digu egungo
Ebanjelioak esaten duenean, San Agustiñ dala munduaren argia. Lar SAgust 5. Iñondik ere ezin argitu zer
adirazi nai ote duan emen Campionek. Mok 3n.
Expresar (un concepto, una categoría, etc.). [Hitz] hura utzi, ta haren ordean artu diteke ark esan nai
duana adirazteko adiña dan beste bat. Ub 3s. Nekazaritzari dagozkan gauza asko adierazten dituztenak izen
beren berenkiakin. Izt C 231. Belharrarena [itxura] berdin izanez, zendako ez ginuke hitz beraz adiarazi behar?
JE Bur 155. Andre larri bat adiarazteko, "zurage gaitzeko andrea". FIr 159. Indar ta al aundia adierazteko
adarra esaten zuten hebreotarrak. Ir YKBiz 13n. Zenbait erritan berriz Santa Klara deitzen diote [eguzkiari], izen
onekin argia adierazi naiez. JMB ELG 79. Litterature euskeraz nola adiaraz dezakegu? A EY I 13. Ori dala ta,
komunismoa euskeraz, baltsakeri-izenaz adierazo geike. Eguzk GizAuz 8. Bururakizun ori adierazteko, ots,
neskaxtasuna adierazteko, indeuropearrak etzuten itz bereizirik. Or MB IX. Itz onek esan nai duana, iñungo
beste izkuntzek ez bait-du ain ederki adierazten. Lek SClar 129. Hizkera aunitzetan batetik gogoa, arima, eta
bestetik hats edo arnasa adierazteko hitzak, jatorri beretik datozela. Mde Pr 333. Geometriko irudiak oro
zenbakiz adieraz lizakete. Zait Plat 56. Iruko ori onetara adieraz liteke: AB + BD = AD. Ib. 57. Ezaguna da
(zaharren artean) itz eder bat, ostondo, zeru barrena edo sakona adierazteko. Vill Jaink 22. Erdal kategoriak
euskaraz nola adieraz daitezkeen azaltzea. MIH 84. Badu beste arras gogoko hitz bat, barano, "inguru"
adierazteko. Ib. 345. Ez ote da horrelakoak inguruko erdaratan hitz batez adierazten direlako eta lotsagarri
litzakeelako haiek baino eskasago agertzea? Ib. 349. Denbora eta lekua [euskaraz] berdintsu adierazten
ditugunez gero. MEIG VII 104.
4. (Añ (G)), adiarazi (Urt I 155, Lar), adierazo (Lar). Simbolizar, representar. "Adfigurare" Urt I 155.
"Denotar" Lar. "Significar" Lar y Añ. Ostia eta kalitza / gero ditu altxatzen, / Iesus habean altxatu / zela adi
arazitzen. EZ Eliç 50. Soinburutik soin burura eskua erabilteak adiarazten deraku Espiritu saindua, bi presunen
amoriotikakoa prinzipio batetatik bezala. Harb 2. Begi oiek beste gauza askoren artean adierazotzen digute
Jaungoikoarekiko izan oi dan amodio bizia eta gartua. Lar SAgust 14. Gauz oriek [gerra, izurri ta goseak]
adirazten dituzten gauzak dira gorputzeko eritasunak, barreneko kezkak, zerua galzeko beldurrak. Mb IArg I
121. Zer ote da Jesusen gaurko Jerusalenen sarze onek adirazten duena? Ib. 268. Lur ugari hura da [...] Zerua
ta ango egoera atsegiña ederki adirazten digun adiragarri, aintzura ta imajina. Ub 30s. --Zer adirazitzen du
Matrimonioak? --Jesu-Kristok bere Elizarekin duan batasuna. Ib. 223. Jakin gura gendukez Mezako zeremonien
adibidiak, edo zer adierazoten daben. CrIc 148.
(ss. XIX-XX). Baña purpura zatárrak / zer du adiarazi nái? LE Kop 169. Paratu zio [...] erastunaren marka
ezpañetan, adiarasteko goardatu bear ziola sekretoa (226). LE-Ir. Eunezko amituak adierazoten dau Yudeguak
Yesukristori aurpegia estalduteko imini eutsen zapia. Añ EL 2 98. Zazpi bei argal, eta zazpi galburu zimurrak
abuztu gabeko beste zazpi urte adierazten dituzte. Lard 53. Beragatik etsai baten il-berria zetorkionean, bereala
garbitzen zan, adieraziaz, etzala odol artan kutsutu. Ib. 186. Orduan ezagutuko dezu ere emen eskuetan
darabildan egur [ref. a la cruz] onek zer adirazten duen. Arr GB 80. O! nere Erri maitea! / Beti uztargi ederrak
zizun / adierazi pakea. AB AmaE 53. Emoten daben grazia ikurri ta adierazten dabelako dira ezaugarriak
Sakramentuak. KIkV 83 (KIkG 66 adirazten). Alde bitara erdibiturik / lañoen illuntasuna: / Berbizkundia
adirazten dau, / Euzkotarren batasuna. Enb 48. Zerbeak ortua esan gura dau; gaztaiak, guriñak eta
gaztanbereak, kortea adierazoten dabe. Otx 63. Ez dira oiturazko yazkera beltz zorrotzak [...] nire egizko gogoa
adiraz dezaketeneak. Amez Hamlet 25. Ezkontza adierazi ta osotzen omen zuen bostak. Zait Plat 56. Ez al dio
Dionisio Areopagitak argiak baiño gauak egokiago adierazten duela Jainkoa? Vill Jaink 138. Kornukopia onek
zer adierazi nai du? Zezenaren adarrak ala? Lab SuEm 201. Pentsa daiteke [...] hor aipatzen den erramu edo
ereinotzak ez ote dezakeen adierazi dotoretzaren ohorea. MEIG IV 120.
Significar, querer decir (palabras, frases, etc.). Aragikorrak Kristoren gañeko Profeten itzetan aditzen zuen,
letrak azaletik ta kanpotik ziona; eta ez, barrendik, ta mamitik adirazitzen zuana. Ub 58. Jaunaren itzegite oek
adierazten due, Jaunaren itza biotzean bein arturik berriz bekaturatzen danak, ez duala ez Jesukristoren umeen
marka. AA III 599. Lope [izena] orobat da euskarazkoa, eta adierazten du dala lodia, gizena, lotua edo
sortatua. Izt C 20. Baldin ark esandako itz batzuek zer adierazten zuten asmatzen bazuten. Lard 141. Itzak
adierazi edo ikurri bear duana ondoen berak [idazleak] dakialako. EEs 1930, 22. "Zakurra bein zakurtuez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
245