A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ene ahoak bazterretan adiaraziko du zure laudorioa. Harb 336. Zure bozaren oihua adiarazten dute. Ch III 2, 2
(Ol ots dagite). Bakhartasunean zure bihotzari adiaraziko dio gozoz betheko duen boza ixil bat. Mih 20. Jaunak
orai bere boza adi-arazten darotzu. Brtc 179. Adi araz zozu ene bihotzari salbamenduko hitz hetarik bat. MarIl
68. Berek tuten seinua adiarazi dute (Cantar de Altabizkar). Balad 261. Zer da solasa? Harrabots bat egiten
dena ezpain eta hatsarekin soinua adiraziz nahiaren arabera. Hb Egia VIII. Arhintzeko khantu eder bat
adiaraziko zioten. Laph 233. Bizkitartean giristino miragarriak ez du adi arazten hitz bat ez eta hasperen bat.
Prop 1886, 103. Karrasia samin batzuk aitaraziz. Prop 1893, 232. Hetarik batek hixtu bat adi arazi. Elsb Fram
142. Hirrisku handitan adi arazten zen eskila. Ib. 100. Oihu hau adiarazten dute. Lap 324 (V 148). Oi
errexinoleta, / laster ager hadi, / goizetan hire kanta / adiaraz bedi... In Arb Igand 54. Ahalge-gorritzeko egiak
adiarazten diozkate, eskuin eta ezker, orori. [...] Gorreri eta gorrieri egiaren adi-arazteko gora behar zaiote
oihu egin. HU Aurp 60. Irrintzinari guzien artean, ez baita agertu bat bakarrik, irrintzina bere osoan adiarazi
daukunik. JE Bur 150. Aita zaharren irrintzin gaitzak / adiaraziz airetan! Ox 162. [Xilintxa] hura adiaraziko
diotela. Barb Leg 131. Eta Jainkoak bere boza berritz adiarazi zion Caini. "Nun duk Abel hire anaia?". Zerb
IxtS 12. Solas lausenkari eta zilinga batzu hari adi-araziz. Larz Senper 46. Eta nahi ote zuen, hil aintzin, oihu
bat bederen zikinkeria horien erdian adiarazi? Ardoy SFran 227. Adiarazi zerautanean odolak bere mintzoa, /
berriz gogoratu zitzerautan, o ama, zure altzoa. Xa Odol 80. Tiro bat airean adiarazteko. Lf in Casve SGrazi 12.
Yesusek egin zituen mirakulu espantagarrienak, egun argiz eta lekhuko osten artean: gorrak adirazi, itsuak
argitu, hilak hobietarik yauzarazi. Hb Egia 81.
2. (G, AN-larr), adiarazi (Urt II 302, Lar, Añ (G), Dv, H), adierazo (V; Lar, Añ), adirazi (Añ, A), adirazo
(Añ), aditu erazo, aiazi, aituazo (V-arr-oroz), aituerazo, ariazi (G-nav). Ref.: A (adierazi, adierazo, aituazo);
Asp Leiz2; Iz Als (ariyazi). Hacer entender; explicar. "Argumentari" Urt II 302. "(Hacer) entender", "imbuir" Lar
y Añ. "Hitz gutiz adiarazi du bere burua, il s'est fait comprendre avec peu de paroles" Dv. "Adirazi [...],
interpretar" A (aunque las citas que da corresponden a 'hacer saber'). "Hacer entender, comprender. Ederki kosta
zait, baño adierazi diot" Asp Leiz2. "Ariyazi genduan zér galdu zeen, le hicimos comprender lo que había
perdido" Iz Als.
Tr. Documentado desde Leiçarrraga; es más frecuente en la tradición meridional.
Lengoajeaz den bezenbatean ahalik gehiena guziei adi eraziteari iarreiki izan gaitzaitza. Lç Dedic * 7v.
Baina erraxkiago adi eraziteko hunela erran ahal daite. Lç ABC I 8r. Hek ematen dute letraren axala; baiñan
zuk agertzen duzu eta adiarazten sensua. Ch III 2, 2. Enseiatu behar da gogoz dakizkatenak hei ungi konzebi
araztera eta adi araztera. CatLav A 7v (V 8). Nolerebait guri hau adirazteko da urrengo berria. Mb IArg I 279.
Jesuita biren ejenploak obeto adieraziko digute. Cb Eg III 286. Dotrina ondo eskribitu, ikasi, esan ta adierazoko
duela. Cb EBO 58. Ta Franzes Euskaldunai Gramatikako Erreglak Euskaraz adirazi ta erakusten diezkate. Ib.
18. Argitu zituan aen adimenduak ta adirazi zizten Eskritura Sagraduan dauden egiak. Ub 99. Difikultaderik
eztago adierazoteko gizon Jangoikozko onek obra miragarriyak bere bizi denporan egingo zitubala. Zuzaeta 74.
Aingeru batek ezingo luke adirazo bear bezela bekatu onen itxusitasuna. Mg CC 241. Bardintza edo
konparazino onegaz adierazoten dau san Agustinek. Mg CO 87. Kristau aziai dotrina azaltzen eta adirazten. AA
III 399. Liburu onetan arkitzen diran zenbait itz euskarazko garbiak adierazotzeko argibidea. Izt C 511 (tít.). Ez
argitu nahiz mizterioa, bainan adirazteko egia horrek ez duela deus adimendua asaldarazi behar duenik. Hb
Egia VII. Pozik euskeraz dakiyenian, bestela erdaldunekin nastutzen da bat ezin itzik aiazirik. Sor Bar 20. Egin
zituen bere egin-ahalak sehiari adiarazteko etzela ongi hainbertze arnoren edatea. Jnn SBi 169. Iaungoikoak
igana bialdu naiok, erabagi ezkutukoak euri adierazoteko ardureaz. A Ezale 1897, 128b. Azaldu eta adierazo
egidazu ori irudi bategaz. Itz Azald 165.
(s. XX). Bijotzari dagokijozan gauzak eztiralako errazak azalduten, eta aditu erazoten bez. Kk Ab I 13.
Arrigarrizko misterioa edo siñistekoa, baño nolapait ere adirazi dittekena eginkorra bezala. Inza Azalp 53.
Bakanderearen agindduba berari orduxian kasketaldijak adierazoten eutsan letxe arturik. Otx 148. Orrenbestez,
orra erdi-adirazirik aren mamia. Ldi IL 124. Aingeruk ametsetan / adirazi zizun / izkutua. "Te dió a entender".
Or BM 118. Au guzurra dala lenago azaldu ta adierazo dogu. Eguzk GizAuz 56. Zuk egiñak beti dirau. Zu beti
geldi zaude. Nork au guri adierazi? Or Aitork 423. Emakumeen begi-itaune batek zer esan nai dauan, ezta errez
adirazotea. Erkiag Arran 29. Iñora ez darama adimentuak, bere eziña adiraztera baizik. Txill Let 136. Adierazo
eidazuz, Jauna, zure bideak. EgutAr 28-11-1959 (ap. DRA). Ba, ixe letrero barik eee, pelikule guztixe aittuerazo.
Osk Kurl 214. Sofiste itza adieraztea gaitza da guziz, eta nere argitasunak laburrak, orra arrokeririk bage aitor
egin. Zait Plat 112. Ustekizun onen utsa adieraztea ezta gauza zailla izango. Vill Jaink 103. Prantzisko Vatablok
adierazitako Idazteun-argitaraldiaren berri emateko. Gazt MusIx 57. Hainbeste euskal autoreren obrak argitara
atera, azaldu eta adierazi dituztenak. MIH 284. Pouvreauk honelaxe adierazten digu hitza: "Merinoa, merin,
sergent de village... apparitor". MEIG I 228.
3. (G-azp-goi, AN-gip, BN-arb; Lar, Izt 44v, Dv), adiarazi (Ht VocGr, Lar, H), adiarazo, adiazi, adierazo
(Lar, Añ, Izt 34r, Dv), adieraztu, adirazi, adirazo (Añ), adizi (G-azp, AN-gip), ariarazi. Ref.: Gte Erd 48, 178 y
154. Hacer saber, comunicar, transmitir, anunciar, informar, declarar, dar a entender. "Annoncer" Ht VocGr 328.
"Mander" Ib. 382. "Evangelizar, ebanjelioa adierazo" Lar. "Avisar, amonestar", "amonestar", "informar, dar
noticia", "requerir, avisar, hacer saber", "dar a entender", "insinuar, dar a entender" Lar y Añ. "Predecir,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
243