A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Ebanjelioaren adiarazale indartsuak nahi zuen nori bere ikhustasun zuzena eman zakion. Arb Igand 57.
Zergaitik Fedearen lenengo adierazotzalla oneek, [...] egin eben irakatsi labur au. Itz Azald 19. Aitagurearen
adiratzalle santu askok uste dute gaitzetik itzean deabruaz itzegiten zuela Jesusek. Inza Azalp 151. [Museoetako]
ikusgai oetara zaletu nai dizkiate boltxebitarrak beren langilleak. Ortarako jarririk zeuzkae agerle ta adiratzalle
bereziak. TAg GaGo 80.
adierazezin. Inexpresable. Beretzako ere, agian, plastika-bidez izan ezik, adieraz-ezina den ezkero [haren
egitekoa]. MEIG IX 133 (en colab. con NEtx).
adierazgai, adirazkai (BeraLzM). 1. Significado. "Significación" BeraLzM. Batzuen ustez, esanai edo
adirazkai bakarra izan bear du itz bakoitzak, eta ezin ditzazke berriak artu. Txill Egan 1956 (3-4), 49. "Hitz
egokia benetan!" erran zidan, "zoritxarrez eztaukagu antzekorik erderaz, eta behar genuke guk ere horren
adieraz-gaieko hitz bat". Osk Kurl 192.
2. Anuncio, letrero. Eta ate zabal eta apain batek bere gañean ipiñita zeukan adierazgai batek, argi esan
zigun etxe ura zein zan. Muj EEs 1916, 289.
3. adirazgai. Tema. Eztaki nornaik gaztelera ain apain ta biziki erabiltzen. Esaera ta itzak aukerako ditu,
ezetsu, mami; ta adirazgaiari ain dagokie zeazki... Ldi IL 89.
adierazgarri (Lar). Tr. Exclusivamente meridional, se documenta a partir de Larramendi. En DFrec hay 28
ejs. de adierazgarri.
I (Sust). 1. Señal, signo; indicio. "Indicante, eseikaria, adierazgarria" Lar. Testamentu, batze ta alkarartzearen
sinu, señale ta adiraz-garria. Ub 30. Eta oek ardien belarrietan [...] erabilliaz, daukate egiñeratua
utsunerik bageko adieragarri txit zuzena, izkribua sortu izan zan baino ere are lenagotanik Euskaldunak
asmatua. Izt C 221s. Arrezkero, Xenopontak dakarrenez, Sokrate xalo, perkain eta bakun zan; Platonek
dakarrenez, oi ez bezalako asmo gorengo ta aburu zailen adierazgarri lizateke. Zait Plat 82. Agerkari horiek ez
dira seinale pozgarriegiak izaten, gaitz ezkutuaren adierazgarri izan daitezkeen aldetik. MEIG VII 43.
Símbolo, figura. Eskergabetzaren adierazgarri bear luke izan [arantzak dakartzien larrosak]. EG 1959 (3-
6), 156.
2. Cosa digna de señalarse. Eztu adierazgarri aundirik baserri sukalde batek, baiñan, daukan guzia begibetegarri
eta gorputz-animen atsegingarri izan oi da neguko gau luze illunetan. Etxde JJ 28.
II (Adj.). Expresable, que se puede expresar. Diranak oro zenbaki diranik ezin dezakegu esan, zenbakiz
adierazgarri dirana, bai, ordea. Zait Plat 56. [Laukiaren konerra ta alde bat] neurrikide balira, m/n zatiki biurezinaz
adierazgarri lirateke. Ib. 57.
- EZIN ADIERAZGARRI. Inefable. Ekusten dezu zein andia den, ta zein ezin-adirazigarria, aldareko
Sakramentuan dadukagun gure Jesusen Animaren edertasuna? Mb OtGai III 145. Hitz leun-meak eta begitarte
ezin egoki obeagoak ematen dioten atseginz eta poz ezin adirazgarri guziarekin. Mb IArg I 240s.
adierazgintza, adierazogintza. Advertencia. Adierazoginza edo adbertenzija. Astar I app. I.
adierazgoidun. Alegórico. v. adieragoidun. Musika iduritzen duen zillarrezko pill adierazgoidun bat
(Donostia, 1882). JFlor.
adierazi, adiarazi (Urt II 351, Dv, H), adirazi (L, BN ap. Lh), aitarazi.
I (Vb.). Tr. Documentado en la tradición septentrional (excepto en dialecto suletino), donde se encuentra sobre
todo la forma adiarazi, tbn. usual en autores alto-navarros y que además emplean Beovide, Labayen y Azkue.
Leiçarraga usa adierazi e Hiribarren adirazi. Hay además un ej. de aitarazi en Prop. Adierazi es la forma más
frecuente en textos guipuzcoanos (tbn. en los vizcaínos Eguzkitza, Erkiaga y en KIkV), aunque en el s. XVIII
predomina adirazi, tbn. usado por Aguirre de Asteasu y algunos autores del s. XX. En la tradición vizcaína la
forma principal es adierazo, que tbn. aparece en textos guipuzcoanos (Larramendi, GavS, Cardaberaz, Lariz, V.
Moguel, Aguirre de Asteasu, Iztueta, Arana, Xenpelar, Beovide, Urruzuno, Orixe (SCruz 93) y especialmente en
Lardizabal), aunque no por lo común como forma única. Hay además adirazo en Moguel, Añibarro, Kirikiño,
Altuna, Orixe y Erkiaga, adiarazo en Iturriaga, Beovide y Orixe, adiazi en Soroa y Beovide, aiazi en Soroa y
EusJok (II 154), ariyarazi en Bilintx y adieraztu en Ezale (1897, sg. DRA). Tbn. hay aditu erazo en Kirikiño y
aittuerazo en Oskillaso. Adiratzi (AA III 458) y aderazi (EusJok 79) son probablemente erratas. En DFrec hay
482 ejs. de adierazi, 8 de adiarazi, 3 de adierazo y 1 de adiazo y aituazo, respectivamente.
1. Hacer oír. "Arrigere alteri aures" Urt II 351. "Faire entendre [...]. Ezin adiarazi ditu bere oihuak, il n'a pu
faire entendre ses cris" Dv. v. entzunarazi.
Tr. Propio de la tradición septentrional.
Baina are bere boza spezialkiago adi erazi drauka edozein populu bereziri. Lç Adv ** 1v. Ene ezpainak eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
242