A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2. Gracia (de Dios). Ta Aurra azi ta azkortzen ziyoan senaz beterik, eta Yainkoaren adeia Arengan zegon.
Ol Lc 2, 40 (Lç Iainkoaren graziá, Dv Jaunaren dohaina). Yauna! zure adeia badaukat. "Si inveni gratiam in
oculis tuis". Ol Gen 18, 4 (Dv grazia).
- ADEI-LEGE. "Cortesía, adei, adei-lege" BeraLzM. Eztaukozu lauzirijen gixabiderik ez adei-legerik. Otx 54.
Baña nagosijari adei-legez yagoko menpekuagaz esku-zabal ixatia. Ib. 66. Gixonak zelakuak, adei-legiak eta
gurkerak be alakuak egin biar ixaten yakez. Ib. 54. Baña adei-legez, besterik ezian, erantzun egidazu ia senarrik
dozunentz. Ib. 108. Arpegi onez eta adei-legez [artu]. Ib. 122. Zalantzan zegoen jende batere ez-ezagun batzuei
jarraian egiten zituen adei-legezko ikustaldiok asko lagunduko ziotenez. Mde Pr 95.
adeibera. Misericordioso, clemente, bondadoso. Zuen lurraldeko Yainko adeiberakin batera sorozten
banauzute. 'Con la ayuda de estas venerables diosas protectoras del país'. Zait Sof 118.
(Usos adverbial y predicativo). Arren! adeibera abetaldu eskale yaregillea. 'Que con bondadoso corazón
acojan al suplicante'. Zait Sof 119. Adeibera azaldu zaite, asmo oien aldezle. 'Sé para nosotros resuelto defensor
de estas decisiones nuestras'. Ib. 48. Auxe entzuidazu adeibera Likeitar Apolon! 'Oyendo benévolo esto'. Ib. 28.
Ta Dabidek esan zun: "Adeibera azalduko natzaio Naasen seme Anoni; aren aita ere adeibera azaldu baitzitzaidan".
"Faciam misericordiam cum Hanon filio Naas". Ol 2 Sam 10, 2.
adeigarri. 1. Digno de gracia, de misericordia. Yaube, Yoserekin zegon, ordea, bere adeia arengana
makurtuz; eta, atxillozaiaren begietan adeigarri egin zun. "Dedit ei gratiam in conspectu principis carceris". Ol
Gen 39, 21 (Dv grazia eman zioen). Adeigarri banatzaizu, ipiñazu, arren, zure eskua nire iztarpean. Ib. 47, 29
(Dv grazia aurkhitu izan badut zure aitzinean).
2. Propiciatorio. v. propiziatorio, adeimahai. Kutxa-barnean [...] urrezko antuxin bat manarekin [...], eta
kutxagañean ospe-kerubiñak adeigarria itzalpetuz. Ol He 9, 5 (Lç, He, TB, Dv propiziatorio, Or MB 589
adeimai, IBk "barkamen oparitarako" deritzan lekua).
adeikeria. Deferencia (peyor.). Noiz arte ebatziko duzute okerki, / gaiztoekiko adeikeria erakutsiz? "Et
facies peccatorum sumitis?". Ol Ps 82, 2 (Dv 81, 2 onhetsiko ditutzue bekhatoreen begitharteak).
adeiki. Atentamente, respetuosamente. Agirrek adeiki (atentamente, cortésmente) entzun zion eta adeiki
ere urka-erazi. Etxde Itxas 32.
adeimahai, adeimai. (Sust.). Propiciatorio. v. propiziatorio. Eta kutxa gaiñean Kerubin ederrak
adeimaiari itzal egiñez (He 9, 5). "Obumbrantia propitiatorium". Or MB 589 (Dv propiziatorio, Ol adeigarri).
adeitasun. Cortesía, afabilidad. Andrea onbidezko itturrija dala, mattasunezko ibaia, ekandu onezko
baratza [...], adettasunezko landea. Otx 29s. Bere amagandik xurgatutako adeitasunez (de la cortesía heredada
por su madre) arrotz-gelara igaro-azi zitun. Etxde JJ 87. En DFrec hay dos ejs.
adeitsu. "Cortés" BeraLzM. Gizon adidunak gizatsu ta adeitsuago dan obaria bai dauka. "Más urbano y
cortés". Zink Crit 8. Zer emongo ete yautsaguk neskato oneri orren maratza, adeitsu ta ona dalako? Legoaldi
EEs 1928, 66. Gizon adeitsua ta jatorra. Anab Eusk 1930, 96. Emakume adeitsu ta mazala. Otx 32. Egikeretan
artetsuba, jan-edanetan gartzuba ta ataldekuakaz adeitsuba. Ib. 22. Mattin bestelako mutilla duk: atsegiñago,
adeitsuago (cortés, afable). Etxde JJ 82. Bazirudin Parisko gizarterik onenean ezia zela, ain baitzan gisakua,
adeitsua ta kunplimentuz betea. Ib. 84. Lurralde adeitsu jathorren / albotiko bidez zethorren / arbatu gabean
untzia. Mde Po 87. Adeitsu zen bere maneretan. Mde Pr 87. (Uso adv.). Respetuosamente. Bai
bakandereak be ezin adeitsubago erantzun agurrari. Otx 161.
adelantatu (V-gip, G-nav). Ref.: Iz Ulz (bei); Elexp Berg (adelantau). Adelantar(se). "Pentsu okéki
adelantatu de aunditz orire" Iz Ulz (s.v. bei). "Adelantar. Gaur lanak adelantatzia komeni jaku, biar jai artzeko
be. / Patatak asko adelantau dabe joan dan iru egunetan" Elexp Berg. Ene gorainziak eman bite eta alaan eta
oraindo obato dagiela [...] aurrera guztiok. Etse ori bear dogula adelantadu. 'E que todos hemos menester
adelantar esa casa'. fJZ 99. Ze eztteila izan inorbere atrebiduba da adelantauba elejitzera Alkaterik [...] ezpada
persona onrauba (Eibar, c. 1755). RIEV 1908, 731. Adelantatu naies Jangoikoaren eskolan. LE Prog 104.
[Pelotariyari] adelantatzen dijuazkiyo / diru eta ontasunak / iru erreino bildurrak dauzka / beso batekin gizonak.
Tx B I 28.
(Part. en función de adj.). "Adelantado, adelantadua" Lcc. "Oso naziño adelantaua da Suezia" Elexp Berg.
"Emen aldian adelantau dare Alemanian" Ib.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
232