14.05.2013 Views

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur<br />

Urt I 256.<br />

adberbialki, aberbialki (Urt I 256). Adverbialmente. "Adverbialiter, aberbialki, aberbial adítzean, aberbial<br />

moldez" Urt I 256.<br />

adberbio (Urt V 434, Lar), aberbio (Urt I 256, Ht Gram 236). Adverbio. "Adverbium, aberbioa, berbo<br />

laguna" Urt I 256. "Adverbia comminatium, adberbio mehatxuzkoa" Urt V 434. "Orra adberbioak, berboaren<br />

adierazia nolatzen dutenak" Lar. Zer da adberbioa? ES 368. Adberbioen figurak zenbat dira? Ib. 368.<br />

Berboari darraizkana edo Adberbioa. Cb EBO 31. Itz birekin egiten danak adberbio oiek: txit, txitez, guztiz edo<br />

guziz daramazki. Ib. 34.<br />

adbersario. v. abersario.<br />

adbersitate. v. abertsitate.<br />

adbertentzia. v. abertentzia.<br />

adbertimendu. v. abertimendu.<br />

adbertitu. v. abertitu.<br />

adbokat(u). v. abogadu.<br />

addar (S; aiar BN-mix, R-uzt, S; ayar H (S) A Apend). Ref.: A (aiar); A Morf 277; Lh (addar, aiar). <br />

(Sobrenombre del diablo, cf. txerren). "Nom qu'on donne en Soule au diable pour antonomase" H (s.v. adarra).<br />

"Diablo. Aiarrek eramanen dik hori, el diablo le llevará a ése. Aiarrek eramanen yei, ez badun eragitan kori (Ruzt),<br />

el diablo te llevará si no traes eso. Aiarrak eraman bahentza (S), ojalá te llevé el diablo. En BN y R se usa<br />

sin artículo, a manera de nombre propio, como errege, aita, etc." A. "1.º surnom désig. le diable. [...] Aiarrak<br />

eraman baleza! (S), si le diable pouvait l'emporter! Haur horrek aiar dizü (S-saug), cet enfant a le diable au<br />

corps. 2.º (S), forme de juron. Debrin aiarra! par le corne du diable! Aiarra ezpadü! s'il n'a pas le diable!<br />

Aiarraren beltza! par le noir du diable! Aiarraren bizkarra! par le corps du diable! etc." Lh. Cf. adar.<br />

adeala (Lar; adeal Hb ap. Lh). "Adehala, lo que se da además del precio y paga, obaria, obaora, adeala" Lar.<br />

adebinatu. v. adibinatu.<br />

adeerde. v. 1 adrede.<br />

adegi (V ap. A, que cita a Mic y Mg PAbVoc). "Sien, parte de la cabeza" Mic 9r. "Adegijak, sienes" Mg<br />

PAbVoc. v. baldoki, 2 loki, erailoki.<br />

Etim. Puede derivarse de adar "cuerno". Se tratará de *adaegi, cf. vizc. iztegi "ingle", de *izta-egi. De<br />

significar la región próxima a los cuernos en el ganado habrá pasado a usarse por "sien" en general.<br />

adei (BN-baig ap. A; Bera, BeraLzM). 1. "Deferencia. Adei ekarri, dar el primer paso para hacer paces" A.<br />

"Cortesanía, cortesía, decoro, deferencia" BeraLzM.<br />

Tr. La antigüedad de adei, por no hablar de su origen (probablemente románico), es muy dudosa. Se trata, sin<br />

duda, de un término local, mal testimoniado, que Azkue y sobre todo sus seguidores (Olabide y su escuela, etc.),<br />

basándose en la ecuación adei = grazia, extendieron con compuestos y derivados. En DFrec hay 3 ejs.<br />

Zertarako al dira adei samur ta dei laztan orrek? Ol Imit IV 1, 3 (SP ohore, Ch karitate, Mst huntarzün).<br />

Zure adei-opamaian eskeintzen dizkizut [...]. "Super placabili altari tuo". Ib. 9, 2. Uriak adei-erakutsiz eta<br />

eskatzeke nire esku yarri zuen [agintza]. 'La ciudad me confió como un don sin que yo lo pidiera'. Zait Sof 68.<br />

Neska onbera ta errukiorra zan, bere ustez beintzat eta adeiez (deferencia, respeto, cortesía) entzungo al-zitun<br />

arrazoi auek guziak. Etxde JJ 74. Beste zertan bi ere emanak izan zaizkie ilkor gaxoei iainkoen adeiez. 'Par la<br />

faveur des dieux'. Ibiñ Virgil 74 (69 zuen adeiez).<br />

Misericordia. Yaube, Yoserekin zegon, ordea, bere adeia arengana makurtuz. "Misertus illius". Ol Gen 39,<br />

21 (Dv eta hartaz urrikaldurik). Oroi zaite, Jauna, Zure errukiaz, eta Zure adeiaz, betikoak baitira (Ps 24).<br />

"Misericordiae tuae". Or MB 183 (1237 Zure kupidaz, 199 Zure betidaniko urrikalmenez).<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

231

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!