A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Maitatzen zaitut, / Jauna, eginik ahala, / sortkari oro / ontan lagun ditudala. Or Poem 516. Hor ere ahal guziak
egin zituen giristino fedearen azkartzeko. Ardoy SFran 195.
v. tbn. CatLan 63. JesBih 423. MarIl 27.
(Con zazpi). Zazpi ahal guzien egitea ontsa da beti. HU Zez 179. Egia erran, zazpi ahalak egin zituen
delako liotinantak bere salataria guardetan sar arazi beharrez. Ox 191. Zazpi aalak egin ta ere bat baino geiago
itzuriko litzaiket. Or EEs 1927, 249. Egoera larri ontan, zazpi ahalak egin bear bere etsaiak jarritako esia urratu
ta purrukatzeko. Etxde JJ 179. Osabak bere zazpi ahalak egiten ditu jauntzi berezia eskuratzeko. Herr 9-10-1958
(ap. DRA). Hunek bethi, bere zazpi ahalak ibiltzen ditik, hunarat sartzen direneri, bere edariaren sakatzeko.
Larz Iru 60.
"Bortz ahalak eginagatik (BN-lab)" Gte Erd 168.
III (Ante sust.). Todo el (...) posible. Denbora duian artian egik ahal hongia. E 97. Ardiets diezaguzue / ahal
faborea, arren, / nola baitzarete mianbro / Jesukristo beraren. EZ Noel 131. Etziñen kontent zerori / sainduki
bizitzeaz: / berzeak ere eragin / nahi ahal antzeaz. Ib. 173. Egitera esaiatzen / zaizkit ahal gaizkiak. EZ Eliç
325s. Baten ere aiphatzeko / eztut xahu ahoa, / zeren baitut bekhatuen / ahal urrin gaixtoa. Ib. 410 (tal vez
referido al adj.). Aitzitik begiratu dut / ahal humiltasuna. Hm 171. Badariak badarotzut / ahal laudorioa. Ib. 186.
IV (Precedido de part. o rad.). v. infra AHALA. 1. (Gralmte. pl. o ante guzti). (Todo lo, todos los) posibles.
"(Todo lo) decible, esan al guztia" Añ. v. eginahal. Cf. He Gudu 80: "Bakhotxak asma dezaken ahal guzia
enplegatu behar du haukiei ihes egitekotzat". Tr. En los textos septentrionales se encuentra precedido de
radical verbal; en los meridionales gralmte. de participio.
Ikhusirik Antekristek prestuen ausartzia, / hill beharrez asma ahal egiñen du guztia [= asma ahal guztia
egiñen du]. EZ Man I 72. Pensa ahalak edo dakizkienak aurthiki arteiño ezta ixiltzen. Ax 292 (V 194). Artu-alak
arzen dituzte bereala beren Jangoiko emalleagandik. Mb IArg I 239. Gizaki ta emazteki arteko joan-etorri,
ibiller ta egoer utzi al guziak uztea. Ib. 132. Zer ta nolako egiak, baña gure esan al guziai askoz eragiten dienak!
Cb Eg II 205. Ontasun zuk pensatu al ori guzia, gure Jaungoikoaren Ontasun ta anditasunaren aldean ezer ez
dala. Ib. 32 (Dv LEd 69 ontasun harek asmatu ahal duen hori guzia). Erre zuten hiri hura eta eraman handik
aurkhi ahal guzia. Lg I 291. Bilhatzen zituen aphaindura ergel eta yaunsturen edergaillu asma ahal guziak. Lg
II 155. Erran ahal guziak erranik ere. Brtc 173. Egizu nai al guzia; ez dezu mundua ixilduko. Mg CC 187 (CO
281 egizu gura ala). Eta asetzen ote zera beti gure irabazi al guziakin? VMg 59. Gure Jesus ona Zeruan ikusi
ezkero, ikusi-alguzia, ezagutu alguzia, deseatu alguzia, batetan eta beti ikusten da eta gozatzen da. Gco I 470.
Jesus maitagarria etorria dago Sakramentu orretara, guri eman al guzia emateko. AA I 445. Nola beraz
Jainkoaren perfekzione adoragarriek xitzen baitituzte gure endelga ahal guziak. Dh 156. Gure erran edo gogoan
har ahal guziez goragokoa da [haren seindutasuna]. Ib. 262. Beren luma latz lodi amutsakin asmatu al-guztia
lotsabagekiro esaten. Izt C 9. Esan-al guztien gañekoa da. Ib. 176. Sasoia duten arte guztian eman alak eman ta
ere. Ib. 152. Har ahalak oro tuela yo gogo. Gy 272. Bi oien esan-alak ezer etziran, beste amarrai arpegi
emateko. Lard 90. Esan-al guzien gañean arriturik. Ib. 33. Ai Jauna! eta zenbat dihoakidan niri! Guzia, eta izanahal
guzia. Dv LEd 57 (Cb Eg II 24 izanal). Asma ahalak erran zituen yaun batek sinhetsarazi nahiz lagunei
Yainkorik etzela. Hb Egia 3. Lurrean dire beraz on guziak, atzeman ahalak atzeman. Ib. 121. Etxekoek phentsa
ahal guziak egin zituzten etxerat bildu nahiz. Laph 157. Konta al guziak baño geiago dira kondenatu diranak.
Arr May 56. Somatu al guziak bere emazte onari esan ondorian. Bv AsL 47. Ignazioren kontra dira lanak / suma
alak. MSIgn 348. Ereman ahalak oro [...] ebatsi. Zby RIEV 1908, 419. Ez ziotela eman behar jasan ahala baino
lan gehiago. HU Aurp 69.
(s. XX). Goiak bota zituan bota alak, errekak arrotu ziran. Ag AL 38. Beittikotara jetxi zan [...], askatu al
guztiak askatzera. Inza Azalp 73. Santa Cruzen kontra esan alak esan arren. Or SCruz 68. Edan alak edan
ostian. Otx 156. Izadiari zizkiok kendu alak ken. "Cuanto era susceptible de quitársele". Ldi BB 102. Esan-aalak
entzunik gera. Ldi IL 36. Begiek ikusi al guztien larra ederrak. Akes Ipiñ 20. Azurrak eio artean emonalak emon
eutsazan. Bilbao IpuiB 203. Astoak korri-aal guztian, etorri zitzaion laguntzera Santxo Panza. Berron Kijote 94.
Ikusi alas nai al naite? "Tengo amor a lo visible". (Poesía alto-navarra, s. XVI o XVII). TAV 3.1.19.
(Con -a; cf. AHALA). Leoe aundi baten muturra du; sei giza-oin ditu, laisterrago ibiltzeko: Rodanopeko
aitzulo batera derama atzeman-ala guzi. 'Ce qu'elle peut'. Or Mi 136. Ta iparretik egoara ez dakusa zabaldi
neurribage bat baño, begiek ikus-ala guzian. Ib. 118. Begiak ikus-ala guzian. SMitx Aranz 62. Galdetu-ala
bakoitzean, Euskal-Fedearen biotz-begiak pozaren pozez diztira bizian argitzen dira. (Interpr?). Ib. 243. Santxo
Panza bakarra zan bere nagusiak esan-ala guzia sinisten zuana. "Cuanto su amo decía". Berron Kijote 149.
2. (Ante sust.). Eta tormentatzen dute asma ahal maneraz. EZ Man I 112. Arzen duten aldian galbaiak artual
ale. Mb IArg I 203. Gizon batek asmau al penitenzia egin arren ezteutsa satisfazinoe osua emongo. CrIc 166.
Irabaz ahal sosak khetan igorria. Hb Esk 183. Bildu zituzten oraino Parisat atzeman ahal sokak. Hb Egia 150.
Hek egin eta egin arazi dituzte Europan [...] khonda ahal erreboluzione. Elsb Fram 177. Hark niri uzten zautak /
jan ahal haragi. Zby RIEV 1908, 769. Ezer gutxi dezu yaso-aal emaitz eldurik. Markiegi in Ldi IL 10.
(Ante adv.). Begiz ikus ahal urrun hedatzen zen zelhaia, belharrez musker gizen. JE Bur 9. Begizta-ahal
urrun, Jainkoak daki noraino, agertzen zaizkigu mendi-kasko zorrotz batzu. JE Ber 41.
3. [Erromako kadiran] yar ahalak herioaren bazka ziren. Hb Egia 91 (parece que con el significado de 'los que
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
23