A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
adarrune. "(V-oroz), cornamenta" A. v. adaje.
adarsko. v. adarxko.
adarta. v. adartara.
adartara, adarta (S ap. A). 1. "Cornamenta" A. v. adaje.
2. adarta. Cornada. v. adarkada. Baginizün behi bat Gorria deitzen günina. [...] Urthe saldo batez egon
züzün eregiña zabal [...]. Eta behi gazte batek behar zeion ideki ohoria, ezpazeion jin gibeletik alhaba bat
lagüntzera, adarta batez etsaiaren lasterkatzez! GH 1929, 172.
3. "Branchée, adartara" T-L.
adartsu (V, G, AN-larr-erro, L, BN, S; Urt II 244, Lar, Añ, Dv, H (s.v. adarra)), adarzu (Sal, S; SP ),
adatsu (Lar, Darric ap. DRA). Ref.: A (adartsu, adarzu); Lh (adartsu, adarzu); Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg. 1.
Frondoso; ramoso. "Branchu, lleno de ramas, ramoso, ganchoso" SP. "Arboreus" Urt II 244. "Ramoso" Lar y Añ.
"(En parlant des plantes), branchu, rameux" Dv. "(Árbol) frondoso" A. "De muchas ramas" Ib. "Adarzu (S-saug),
branchu" Lh. "Ramoso. Aritxa, zugatz oso adartsua" Etxba Eib. "Pagua adartsua izaten da" Elexp Berg.
Haritz lodi eta adartsu baten azpitik iragaten. Lg I 316. Arte-pe adartsu batean igarotzean. Lard 200. Mandoa
sarthu zen haritz handi eta adartsu baten azpira. Dv 2 Sam 18, 9. Aritz adartsu eta azkar bat. Camp EE 1882a,
34. Ameriketatik ekarritako zuaitza da au. Adartsua ta orritsua. Munita 85. Zuaitz ederra da; gerria zuzena ta
adartsua. Ib. 81. Arbolak lurra jotakoan [...] trontzarekin ziranak, berriz, gerritikan tronkoa moztutzen bere
neurrietan. Adartsuena uraxe izaten da. BasoM 102. v. tbn. Zerb IxtS 56.
2. (Lar, Añ). Cornudo, provisto de cuernos. "Cornudo" Lar. Cf. IZAR-ADARTSU. Büria dü [debrü txar
horrek] adartsü, xorrotxik müthüra / büstana gibelin dü zakhürrek bezala. Xikito 9. Zezen adartsuak / erpe zar
artean, / umetxo goiztarra / erabili eban. Egieder Usk 22 (ap. DRA).
3. (L, BN, S ap. Lh; Dv), adarzu (S-saug ap. Lh; VocBN, Gèze). Nudoso. "(En parlant de bois d'équarrissage,
de planches), plein de nodosités" Dv. "Garni de mauvais nœuds" VocBN H. "Noueux" Gèze. v. adabegitsu.
adartto. Dim. de adar 'rama'. v. adartxo. Erdiko haitz-adartto haren puntan. HU Zez 57.
adartu (Lar, Añ). 1. "Encornudar" Lar. "(Tras cornudo) apaleado, adartu ostean makillatua" Ib. Cf. adarkatu.
Zu, amaginarreba, ez zira ahalke? / Semea adar dadin onhar zinezake? Errom 336. (Lar, Añ, Dv).
"Cornudo, adarduna, adartua, adartsua" Lar (tbn. en Añ).
2. "Adartua, [...] ramoso" Lar DVC 149.
3. (Lar, Dv). "Acopado árbol, garraitetua, biribilka gallurtua, adartua" Lar. Duvoisin remite a garraitetu, pero
en su dicc. no hay tal entrada.
4. Tomar forma de cuerno. Beste [emakume] batzuk, euren ule molsuak adartuta, paper zaar batzukin
lotuta, bekokijan armatuta daukezala duaz [...] komulgetara. fB Ic III 216s.
adartxo (SP), adarxo. 1. (Dim. de adar 'rama'). "Branchette, ramito" SP. [Itsasoak] hegira etxatzen zituen
maxkorrak, adarxoak, belhar ondoak. SP Phil 129 (He 132 maxkurrak, belhar ondoak). Laster igarriko dioe
adartxoetan dagoala fruta; ta oni oratu bear zaiola, adartxoa baztertuta. VMg XII. Matsaren adartxo, ta aienak
ziran argal, indar, edo sendotasun gabeak. Ib. 64. [Aizkora-kirten] berri bat egiteko arbolai zien / adartxo bat
eskatu; eman nai ez zien. It Fab 262. Euskeran ere ele beretik sortu dira abar edo adartxo asko, eta itxuraz
banakuak izan arren, aidetasun aundia dute beren artian, guziak zuaitz batetik sortu bai dira. Ayerb EEs 1916,
261s. Elor-arantza edo adartxo bat. JMB LEItz 96. Uxoa, zer dakartzu / zeruko gauzarik? / Olibo-adartxoa /
Birjiñak emonik. Canc. pop. in SMitx Aranz 49n.
"Coliculus, zirthóintxoa, belhar zirthointxoa, belhar adartxoa, [...] belhar adartxo samúrra" Urt V 313.
2. (Dim. de adar 'cuerno'). "Cuernecico, -cillo, -zuelo, adartxoa" Lar. "Corniculata Luna, illargia, adartxoakin
dagoanean" Ib. Baita alboka entzungarria, / Zoli zolia, / Polit txikia, / adartxo bigaz egiña. AB AmaE 369.
Adaxken (adartxoen) aztarnak beren bekoki leunetan. "Cornua". Ibiñ Virgil 49. Naparroaren mugan
Aralarren adartxo bat sartzen zaigu. EEs 1924, 238.
adartze. "Adartzea, adarkeria, branchure, branchage, ramos, ganchos" SP.
adarxka. v. adaxka.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
227