A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
adarjoka. "(G-nav, AN), juego de niños (arrojan piedras contra una pezuña de ganado vacuno puesta en pie a
cierta distancia)" A. Cf. ADAR-JOKA.
adarka (V-gip, AN-gip; Lar (s.v. adarga), A DBols (s.v. cornada)), adaka (G, S). Ref.: A (adaka); Garbiz Lezo
8; Elexp Berg. 1. A cornadas (sentidos prop. y fig.). "Acorneándose el ganado" A. "Peleándose a cornadas.
Beixak adarka dabitz" Elexp Berg. [Beiak] arrotzak ezezik etxekoak ere adarka bukatu nai ditue. AA II 185.
Badaroazak emeretzi bat / Gizaldi iya, / Adarka, adarka, eten bagarik / ontzi orri. AB AmaE 127. [Herrixketako
laboraria] bere idurikoetarik berex eta urrun, ororekin adarka, enthoil, uzkur, zurtz. JE Bur 201. Zezenak
itxututa deragoio zaldiari adarka. Kk Ab II 127. Idiren batek iñor, gizon edo emakume, adarka iltzen badu [...].
Ol Ex 21, 28 (Dv, Ur adarraz jo). Antxume gizenak iolasean ari dira elkarri adarka. Ibiñ Virgil 93. Adarka
dakian eta apatxekin ondarra iñarrosten dun zezena Ib. 40.
2. A cántaros. "Adarka erori da, egin du harria" H. "Llover a cántaros" A Apend. v. ADARREZ.
3. "Adaka (V), acción de rascarse la cabeza (se dice del ganado)" A.
4. "Adarka, pelea a cornadas. [...] Ganau adarka billurgarrixak ikusitta gare" Elexp Berg.
- ADARKA EGIN (V-gip; adaka egin G-to). Ref.: A (adaka); Etxba Eib; Gte Erd 66. "Acornear" A. "Adarka
eiñ, cornear. Bei zuri onek, adarka eitten dau" Etxba Eib. "Beiak adarka egin zion (G-goi, AN-gip)" Gte Erd 66.
Idiek ez bear ura oartuta-edo, orru illuna ta adarka zegiten. Goen Y 1934, 178. Eta kontu ardiak aker-bidetik
eraman, adarka egiten bait du (akerrak). Ibiñ Virgil 59.
- ADARKA EMAN. Cornear. "Beiak adarka eman zidan (AN-5vill)" Gte Erd 66. v. ADARKA EGIN.
adarkada (V, G-azp; Lar, Añ), adarkara (V-gip). Ref.: A Apend; Etxba Eib; Elexp Berg (adarkara); Gte Erd
66. 1. Cornada. "Beiñ baten, mendi bidez irakorten nindoiala itxura-bako bei batek adarkadia jaurti zestan"
Etxba Eib. "Adarkara ederrak emoteittu gure bei beltzak" Elexp Berg. "Adarkada bat eman zion (G-azp)" Gte
Erd 66. v. ADAR-UKALDI. Edonun zegoan traba, esia ta eragozketa; non-nai adarkada edo ostikada baten
arriskua. Ag G 83. [Zezen gaiztoak] lenengo adarkadan zaldia ta bere ganekua jasoten dau aidian. Kk Ab II
127. Nok gura eukean idisko gazte odoldun baten adarkadarik artu? Erkiag BatB 53.
2. "Adarkada, [...] golpe de rama" Lar DVC 149.
adarkadura (Dv A). "Ramificación" A. Eta tenploko harrasi guziak inguru-inguru lanketatu zituen
[...]; eta egin zituen hekietan kerubinak, adarkadurak eta pintadurak. "Palmas". Dv 3 Reg 6, 29. Zer
goratasunetik nahi baita ere abiarazi sagartzearen adarkadura: mozten metra bat, bat eta erdi, bi metra eskas,
goradanik. Gatxitegi Laborantza 117.
adarkaiztu. "Descornar, desadartu, adarkaiztu" Lar. v. adargabetu.
adarkaldi. v. ADAR-UKALDI.
adarkari (V, G, AN, L, BN, S, R; Lar, H), adakari (G-to, S). Ref.: A (adarkari, adakari); Lh (adarkari,
adakari); Etxba Eib; Elexp Berg. Corneador. "Qui frappe des cornes" H (s.v. adarra). "Cornúpeta,
acorneador" A. "(S-saug), qui joue des cornes" Lh. "Lasturko zezenak, adarkarixak" Etxba Eib. v. adarzkari.
Galduak: [...] hiru maxkaro, bat pindarra adarkari, soinburu beltz. Herr 9-2-1956 (ap. DRA). Atsegin zaizkit
[bigantxa] orban zuri aundidunak, noiztanka adarkari, uztarri-egari eziñak. Ibiñ Virgil 95.
adarkatu (V, G, AN, L, BN, S, R; Lar, Aq 374 (G, AN)), adakatu (S; H). Ref.: A (adarkatu, adakatu); Lh. 1.
Cornear. "Frapper des cornes" H (s.v. adarra). Cf. adartu. Burrukan ekin zioten [...] odei zuriak eta alkar
gainkatuz, adarkatuz eta bultzakatuz [...], zerupe dana artillez estali zuten. TAg Uzt 107.
2. (H), adakatu (H). "Ébrancher, se ramifier" H.
3. (S (Foix) ap. Lh), adarrakatu. "Élaguer" Lh. v. inausi. Egun hautan bide bazterretako hesiak ari zituzten
adarrakatzen. Herr 11-5-1961 (ap. DRA).
4. Desviarse. Zeiharkatuz bagoazi malda eztiari gora, noiz eguerdi-alderat, noiz mendeal-alderat, bainan
eguerdirat mendealerat baino izpi bat adarkatuagoz. JE Ber 50. Handik beheiti, tutua [zintzurria] berriz
zabaltzen da; ez du bertze hertsigunerik, birietarat buruz adarkatu artio. JE Med 55. Bada hor erridau mehe bat,
aho-gangatik mihirat jausten dena [...] Haurra okaka hasten bada, ikusten ahal zako erridau hura goititzen eta
gibelerat adarkatzen, bere gingilarekin. Ib. 46.
adarkatx(a). v. adarrakets.
adarkatze. Ramificación. Ondoko urthean, mozten dira orobat, hiru botoinetaraino, botoinetarik athera
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
224