A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
adaraire, adarraira (BN ap. Lh, que cita a Hb). "Orage" Lh. "Adaraire, orage" Atheka 203. Orduan,
adarairia lehertu zen iharrusiz bazter guziak, eta Maria, galernaz bidian atzemana, aterpetu behar izan zen,
etxetik urrun. Atheka 63.
adarbakar (V). Ref.: A; Elexp Berg. 1. (Adj.). "De un solo cuerno" A. "Esne-beixa primerakua zuan
adarbakar aura, uztarrirako gauza ez bazan be" Elexp Berg. v. adarbakoitz.
2. (Sust.). Unicornio; rinoceronte. Leiza-artzaren eta rinokeros edo adarbakarraren ezur batzuek. JMB ELG
18. Illedun adarbakarrak (Rhinoceros tichorhinus) egurasti otza gura dute. Ib. 39s. Bidezko izango dala nik ere
deituraren bat artzea leengo zaldunek oi zuten bezela: Suzko Ezpata rena bata, Adar-bakarra bestea [...]. "El del
Unicornio". Berron Kijote 212. Orra yan ditzakezun abereak: idi, ardi, auntz, [...] adarbakar [...]. "Orygem".
Ol Deut 14, 4.
3. "(G-to), rama que se deja sin cortar al podar un árbol, a fin de que suba la savia y no se pudra el tronco" A.
adarbakoitz (-kh- S), adarbakotx (Sal, S (-kh-), R; Lar, Hb ap. Lh). Ref.: A (adarbakotxa); Lh (adarbakhoitz).
1. De un solo cuerno. "Monocerote, monoceronte, abere adar bakotxa", "narval, pescado terrible con un
cuerno que parece al del unicornio, arrai adar bakotxa", "abada o rhinoceronte, abere adar bakotxa" Lar. "De un
solo cuerno" A. "Amputé d'une corne" Lh. v. adarbakar. Ekusten du nola dar[rai]kion aberetzar izugarri bat
adar bakoitza. Bereala asi zan lasterka alegin guziaz, baña adar bakoitza zerraikion. AA II 450.
2. + adarbakotx (Lar, Lar DVC, Añ). (Sust.). Unicornio. "Unicornio, animal, adarbakotxa" Lar (tbn. en Añ).
"Adarbakotxa, rhinoceronte" Lar DVC 149. Unikornio edo Adarbakoitza deritzan animalia aserre batek. AA
III 248. Adarbakoitza edo unikornia. Ib. 249.
3. "Adabakotx, hermano muy distinto de los demás de la familia; litm.: rama única (V-m)" A EY III 299.
adarbegi. v. adabegi.
adar-beso. v. adabeso.
adarbide. "También puede venir adarbe de adarbide, camino de las almenas" Lar (s.v. adarve).
adarburu. v. adaburu.
1 adardi. Conjunto de ramas. Cf. adardoi. [Arbolaren] adardi ostotsuak zemuitu leikio oraindik denborari!
Etxeg EE 1884a, 548.
2 adardi. "(V), acorneador" A.
adardoi. "(R), de muchas ramas" A. Cf. 1 adardi.
adardun (gral.; SP, Urt II 243, Ht VocGr 269, Lar, Añ, Dv, H). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg. 1. Cornudo,
que tiene cuernos. "Cabrón cornudo, aker adarduna" Lar. "Cornudo" Añ. "Diabrua leztxe adarduna" Etxba Eib.
Ardi adarduna eta bei sabelduna. "Oveja cornuda y vaca barriguda". RS 190. Zikhiroak izan deitezen
adardunak ala izan deitezen adarri[k] gabeak. He Phil 432. Azienda adardun mulzu bat (Sara, 1773). ETZ 134.
Animale adardun batek egin ziotzan noizbait, / lehoiñ soberanoari, mamian uspel zenbait. Gy 67 (v. tbn. 122).
[Idi] adardun bat, eta berzia adarmotx. Garral EEs 1925, 22. Eta askok uste ebela arazo aretan "alde txarreko
tximel gorri adardun-bustandunek" ibilli zirala. Kk Ab II 45. Orein izpiltsu adarduna. Zait Sof 26. Adardun
demoniño gorri bat. Bilbao IpuiB 89. Behin beraz, karakoil gaixo bat zezen batekin hasi zen elheketan, erraiten
ziolarik: Zu eta ni adardun abereak. Herr 7-8-1959 (ap. DRA). Abere itsu, adardun eta basatiak. Arti Ipuin 57.
Ardiak ere bikaiñak [...] geienak adardunak. Uzt Sas 351.
Ogia laberatzean motz edo adardun egiten da. "À l'enfourner se fait le pain ras ou cornu". O Pr 344 (tbn. en
Saug 154). Motho adardun histu batek gordetzen dio buru-gibela [atxoari]. JE Ber 30. Zelula horiek ez dira oro
berdinak: bada horien artean orotarik, hala nola harresi batetako harrien artean: zabal, hertsi, lodi, leun, latz,
adardun, kakola, hots molde guzietarik. JE Med 18. Etxaurin billatutako ezpata adarduna, aztamakil-muturrak,
zaldien aokoa. JMB ELG 74. Eskuz egindako lurrontziak (eltze zulodunak eta adardunak txintxilik jartzeko). Ib.
72. Opil adardun arrauztatuaz. "Bollos acorneados". Or Eus 185.
Cf. OHE-ADAR. Erdu neugaz oneen oetokija ta oia ikustera. Eztozu ikusiko ez uarkarik, ez etzun-toki jaso
ta adardunik. Mg PAb 129.
Sagardotegi eta bazter guzietan etzan beste gauzarik aditzen, baizik Ganbelu anaien adar-otsa, eta ala deitzen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
222