A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
18-8-1955 (ap. DRA). Hainbateko etsiak hartu zituen guziak, non ez baitzuten gehiago ihoren hiltzeko gogorik,
ez ahalik. Mde Pr 139. Gazterik asko, bere aalez billatu bear izan zuan bizimodua. Anab Poli 7. Egikeretan
ikusten dan lez / gizontasunezko ala. BEnb NereA 84. Uste baduzu paper mutur batek, holako ahalak dituela.
Larz Iru 132. Tirriatu izan nau pilota jokoak, / ahalak ez ordea nik hortarakoak. Xa Odol 281. Gure indarren
aitzika / ez düte etsaiek ahala. Casve SGrazi 152.
v. tbn. Arg DevB 202. Mercy 14. AstLas 70. MarIl 119. CatS 80. Elzb Po 203. Elsb Fram 38. Zby RIEV 1908,
287. Arb Igand 7. Xikito 8. CatJauf 22. Lh EEs 1914, 243. Ox 27. Etcham 219. Iratz 35. Ardoy SFran 93. Al:
Inza Azalp 135. Eguzk GizAuz 167.
(SP, H). (Ref. a las potencias del alma). Arimaren ahaletan lehen eta bizia / ezagutzen dugu dela adimendu
argia. EZ Man I 99. Ezta bada [arima] solamentki ahaletan zaurthuren, / substanzian barrena da orobat
zehaturen. Ib. 99. Bil etzatzu ene sensuak gorputzeko eta arimako ahalak zure gana. SP Imit III 48, 5. Kexadura
sarthu zait ezurretaraiño eta ene arimako ahal guziak nahasi zaizkit ene bekhatuen aitziñean. Gç 44. Animaren
potenziak, aahalak [sic] edo almenak, dirade hiru. CatBurg 42. Zure arimako eta zure izpirituko ahal eta
puxantza guzien enplegu saiñdua. He Gudu 102. Arima ta gorphutza bere sentsu ta ahal guziekin. Dh 187. Eta
oek dira borondatearen al edo potenziarekin egiñ bear dituzun beargaiak. Arr Orac 43. Gizona baithan arima
bakarra den bezala, ahal guzien lokarri eta batetaratzaile, bota herriari ere nagusi bakar bat. Lf in Zait Plat
XVI.
Poder, autoridad. "Hil zen Pilatosen ahalaren azpian" H. "Ahala nork daduka hemen?" Darric (ap. DRA).
Egizko alaren (poder) agerki da ikurriñ onezaz gaizkiñaren uztarpetik askatu det Erroma. J.M. Tolosa EEs
1913, 209. [Errege] haien ahala mugaturik atxikitzen zuten gizarteko hiru erronka jatorrek. Mde Pr 228.
Reinado. "Eldu bekigu zure ala, vénganos el tu reino" Bera. Badut zalantza zein giro izaki; / otzaren âla
danentz ebaki. "¿Pasó el reinado del frío?". Ldi BB 110. Atta: eure ixena donetsi bixa: eure ala bel. Arriand Lc
11, 3. Oneik jazokunoik dakuskezubezanian, Urtzi-ala atetan dozubela ekikezube. Ib. 21, 31 (Lç, He, Dv, Leon
(e)rresuma, TB, Oteiza, Brunet, Ker, IBk erreinu, Ol jauraldi, Or Jainko-erri, IBe, BiblE erregetza).
(Con gora, gain, etc.). "Ahalez gora (L; Hb), au-dessus des forces" Lh. "Gure ahaletik gorago da" Darric (ap.
DRA). Ezen kargatu izan garela exzesiboki ahalaz garaitik. Lç 2 Cor 1, 8. Urrikimendu eta onherizte gure
ahalaren gañekoaz. EZ Man I 22. Perfekzione halto eta gure ahalez goragoko bati lotzeko borondate eta deseiñu
banhoa. He Gudu 169. Badakit, Jauna, ez dela deusere zure ahalez gorago denik. Lg II 140s. Jinkoak ez du
nahiko izan zaitezen zure ahalez gorago tentatua. Mih 101. Garbitasunaren berthutea gizonaren indar eta ahal
guziez gorago da. Ib. 23. Profeten erranak amets batzuek ziren [...], erakuspenak zorokeria, egin bideak ahalez
gorago. Hb Egia 116. Ez dutenean hersatzen deus egiterat gizonen ahalez goragokorik. Ib. 80. Oraino zure
ahalaz gorago igan zaite; obraz ezin dezakezuna, bederen xedeaz egizu. Dv LEd 241. Beren ahalaren araberako
eta ahalaz goitiko oldea ere erakhusti dutela. Dv 2 Cor 8, 3. Ene argiez eta ahalez gorago den gauza bat. Lap 39
(V 22).
(Precedido de part. o rad.). Ezta, maitezko gauzetan, / haurren bortx'