A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
mutikondo lotsagabeak adarjoka: [...]. TAg Uzt 63.
(Con adarra, det.). Ta guziek adarra yoka asi zitzazkion. 'Et elles la plaisantaient'. Or Mi 35.
- ADAR-JOTZAILE (-joteille V-gip ap. Elexp Berg). Persona aficionada a tomar el pelo, bromista. "Adar
joteille amorratua zuan ire aittajauna" Elexp Berg. Cf. infra ADARRA JO. Adar-jotzalle asko daukoguz gero
munduan! Bilbao IpuiB 23. [Pernando Plaentxiatarra] biotz oneko adar-jotzalle bat besterik ez da. SM Zirik 53.
Galdo-txiki ziri-sartze kontuan atzian gelditzekua ez-pazan be beti izaten zituan bere inguruan beste adarjotzalle
batzuek pe axaxa emoten. Ib. 90. Izan be, adarjotzalliak, adarra jotzekuak biar ditu. Ib. 91. Kondia zan
kontulari, alaiki, adar-jotzallia. Etxba Ibilt 468. v. tbn. Adarjotzale: Carta de Mendi-Lauta a Lizardi, 16-4-1929
(ap. DRA).
(Con adarra, det.). Adarra-jotzalliak / badira kanpotik, / galdutzian burlaka: / Aldegin zan ortik! Auspoa
127, 73.
- ADAR-JOTZE. Tomadura de pelo. Onak egozan eurak orduan iñoren destañak entzuteko ta erbestekoen
adar-joteak bakean eruateko! Ag Kr 169. Adar-yotze au (zumba hau) guzien artean zorrotz mingarri ta luzeena
da. A Y 1934, 11. Barre egin? Betillunez jarri? Ez ekian zetara jo [...] Patxoren adar-jote au zala-ta etzala.
Bilbao IpuiB 136. Orduan, gaitzizena ontzat artzen ez eben guztieri adarjotze geiago eitxen ei zetsen. SM Zirik
91. v. tbn. Adar-jote: Altuna Euzk 1930, 471. Bañan Txirritak beti billatzen eban berari adar-jotze alde
ipintzen zetsezen larritasunetatik urtetzeko bidia. SM Zirik 58.
(Con adarra, det.). Eta bein sekulako adarra-jotea asmau eben kaletar demoniñokumeek. Alzola Atalak 58.
- ADAR-KAKOL . De cuernos retorcidos. v. ADAR-BIHURRI. Adar kakol, usain gaixto, heian dugun /
akherra. Ox 112. Adar kakola bizar luz / Orai lanetan: / Ezker, eskuin abiatuz, / Sei zazpietan, / Ezin jali
[akerra], zangoz eskuz, / Neholaz betan! Ib. 89.
- ADAR-KIXKITA (BN-lab ap. Lh pág. 8, en una descripción de cornamentas). v. ADAR-GILTZA.
- ADAR-KOSKA. v. HEDE-KOSKA. Ortaz gañera uztarriak, beste zati auek ditu: lau adar zulo edo uatz,
lau adar-koska edo ere-koska [...]. "Cuatro sujetadores o enganches para los cuernos --'adar-zuloak' o 'uatzak'--;
cuatro muñones --'adarkoskak' o 'erekoskak'--". Garm EskL I 124.
- ADAR-KULO (-khülo S; H (s.v. khuloa)). Ref.: A; Lh; Lrq. "Adar-khuloa, se dit d'une vache, d'un bœuf qui
ont les cornes tournées la pointe en dedans" H. "De cuernos arqueados hacia dentro" A. "Qui a les cornes
arquées" Lrq. v. arkulo.
- ADAR-KURRO. "(Sal, R), bestia de un cuerno cortado" A.
- ADAR-LUZE. a) (Árbol) de ramas largas. Isasiko etzagunek bere basoetan atxineko garrastadui eta aretx
adar-luzeak gaur baleukoz [...]. Akes Ipiñ 24.
b) De cuernos largos. Asto ta bei adar luzeak ere, ixil-ixillik gelditzen ziran. NEtx LBB 92.
- ADAR-MAKUR (V-ger-gip, Sal, R). Ref.: A; Elexp Berg. De cuernos arqueados. "Cornigacho" Elexp Berg.
Oi, aker adar makurra! / Bizkarra dik, bizkarra din / Burdina bezen gogorra! Ox 89.
- ADAR-MEHE. De ramas delgadas. Zugatz-adarme batean dardarizoka, karnaba kaxka-gorri bat guzien
gain ageri zan. Alz EEs 1924, 91s.
- ADAR-MOTZ (V, G ap A; -mutz S ap. A y Lh; -mutx S ap. Lh y Lrq). Mogón. "(Bête) aux cornes coupées"
Lh. "(Bête) qui a une corne coupée, ou les deux" Lrq. Ejipzioen asi zenian gizabidea, bazien idi etxetiar,
idukiz bi azkarandar, adardun bat, eta berzia adarmotx. Garral EEs 1925, 22. Auntz adar-motxa, txerri isatsmotxa,
arkakuso begi-bakarra. Or Eus 63n. Zezena adarduna da, maizenik, [...] baina adarmotz ere izan
daiteke. MIH 387. Badaiteke agian gizona adardun izatea, zorigaiztoak jo badu, baina inola ere ez adarmotz.
Berez, jaiotzez eta naturaz, adargabea delako. Ib. 387.
- ADAR-MUTUR. a) Punta, extremo de un cuerno. v. ADAR-PUNTA. Eltzen dio zezenak adar-muturrekin,
eta [...] zazpi kana gora yaurti du atzera. Or Mi 50. Garai onetako zulodun adar-mutur bat ere [billatu
ginduzten]. JMB ELG 58. Orein-taldeak [...] elurpean lotuta, adar-muturrak doi ageri zaizkiela. Ibiñ Virgil 101.
b) Extremo de una rama. Beiak beera asi zan Nikanor, eta eskuak [madari-arbolearen] adar-mutur singleari
oratu eziñik. Erkiag BatB 96.
- ADAR NAGUSI. Rama principal. Laugarren urthean mozten dira adar nausiaz bertze guztiak. Dv Lab 353
(v. tbn. más ejs. en la misma pág.). Sokaren bi buruetarik bat estekatzen du gerezi ondo baten adar nausiari.
Barb Sup 99.
- ADAR-OKER. (V, G, S). Ref.: A; Lh. "De cuernos arqueados, cornituerto" A. "(Bête) aux cornes tordues" Lh.
Matxin akerra makerrakoren aker adar okerra baño, akerrik okerrik ez dot ikusi nik. Mg PAb 176. Akerra, da
esatea adar-okerra. Ib. 176. Ez det ikusi Akerreneko akerrak bezin adarrak okerrak dituan aker adar-okerrik.
EgutAr 5-2-1963 (ap. DRA).
- ADAR OKERREKO. De cuernos arqueados. [Sorgiñak] zabaldi artan egiten zituzten beren billerak [...],
adar okerreko akerrari bere agurrak. Eston Iz 87.
- ADAR-OPIL. "Amabitxik besoetakoari Paskoz emon oi eutsan edo dautsan opilak izen asko daukaz: [...] Beran
ta Naparroako alde batzuetan adar-opil" A EY I 189. Bazkuetan amagutxiak alabatxiari eta semetxiari adaropila
erregalatzen die. A EY I 189.
- ADAR-ORRATZ. (Pl.). Rama y hoja (de pino). Lurrak irabazi egiten du utzi zaizkion [insignisaren] adar-
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
219