A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
--Ori adarra: yar zaite. Darthayet Manuel 386.
10. Registro de órgano. Zer-io andirik eukiten eztaben organisteroak, adar bat edo errejistro bat atara ta
beste bat sartu ibilten direan antzera. A Txirrist 122.
11. (B ap. A; VocB). "Un respiradero que tiene la bóveda del horno" VocB.
12. (G, S; Foix ap. Lh). Ref. A; A Apend; Lh. Callo. "Callosités" Lh. v. ESKU-ADAR.
13. "(L-ain, BN, S), chichón" A. "(S; Foix), bosse (au front)" Lh.
14. Interés, rédito. Bi milloiok ikutu gabe, ta bi milloion adarra urtero eralgiaz, oñarri-dirutza azi-bearra
nago. Ldi IL 116. Diru mordoxka ori yar zak "Euskaltzaindi" naiz "Eusko-Ikaskuntza" zaipean, ta aren adarraz,
aren ekarri edo korrituaz, sariztu zak, urtero, nonnai argitaldutako euskel-idazlanik onena. Ib. 103.
15. (Con egun, arratsalde, negu, etc., para expresar la duración de la unidad de tiempo referida).
Garizumaren adarra, / luzea, baiña bearra. "La Cuaresma es larga de pasar". Or Eus 183. Negûk, legortêk, ez
baleza luza adarra, / ganbaran gaiñez daite lên-urteko zârra. "Si el invierno o la sequía no se prolongasen
excesivamente". Ib. 289. Oraindik gogo lukete, egunak / luzego lezan adarra. "Que el día prolongase un poco
más sus horas". Ib. 318. Elkarrekin labur du adarra atsaldeak. "La tarde se les hace breve". Ib. 365. Urren astên
Pestaburu da: / moztu du urteak adarra. "El año ha terminado su carrera". Ib. 424. Arratsaldeak beragandik
baiño arago luzatzen du adarra. Amez Plat 13 (ap. DRA). Pasko aurreko gaba ospetsuan bataiatzen ziran
kristaugaiak. Eta berrogei eguneko garizumaren adar luze orreri lotu izan bear zuten, asmo ori zuten guziak.
Eston Iz 129.
- ADAR-ABERE. "Adar-abere, adardun abere" Zait Sof II 146.
- ADAR ALFER. "Adar alferra, branche gourmande" Dv (s.v. alferra).
- ADAR-HANDI. De cuernos grandes. Bi idi handi kopeta-zuri, / Bizkar-beltz, adar handiak. Elzb Po 197.
Beratzi zezen adar aundi. "Nueve toros de gran cornamenta". Or Eus 107.
Cornudo, (marido) engañado. (Katixa:) --Uste baduk hik / lotsa hizala / urdi adar handia, / korajeria balin
baduk / rainaigu ene hunkitzera. / (Pierris:) No, hortxe dun urde, / puta sara, ahardia, / larria idoki dinat /
mando mula biharra. AstLas 50.
- ADAR-APAL (V, S (-ph-); adarphal S). Ref.: A; Lh (adarphal); Elexp Berg. a) "(Animal) cornigacho o
cornicacho" A. "Gure bei beltza adarrapala da baiña ala ta be onena beziñ ona uztarrixan" Elexp Berg.
b) (V, S (-ph-)). Ref.: A; Lh (adar-aphal). "(Árbol) de ramas bajas, inclinadas" A. "Bas de branches (S-saug)"
Lh.
- ADAR-APOTZ. "(V), corniquebrado" A. v. infra ADAR-MOTZ.
- ADAR-ARANJE. "(Sal) /-anxe/, cornamenta" A.
- ADAR-AZAL. "Adar azala, el cuerno exterior que puede desprenderse" Iz ArOñ.
- ADAR-BAKAR, -BAKOITZ. v. adarbakar, adarbakoitz.
- ADAR BAT FALTA IZAN. Orrek beti adar bat falta dik (AN-gip). 'Burua ez zeukak oso ongi'. Inza
NaEsZarr 842.
- ADAR-BATU. "(V), corniapretado" A.
- ADAR-BILDU. "(G, Sal), adar-biltu (R), de cuernos arqueados hacia dentro" A.
- ADAR-BIHURRI. De cuernos retorcidos. v. ADAR-KAKOL. Urrena, saldoaren buruzagi antzo, bost aker
adar-biurri, begiratu-oker, elkarren parean. Or Mi 42. Artaldeari beti aurrelari dabilkion ari adar-biurria. TAg
Uzt 86.
- ADAR-BUZTANDUN. Provisto de cuernos y cola. Ikusi ebazala alde txarreko tximel-gorriak eta adarbuztandunak.
Kk Ab II 43.
- ADAR-EGILE. (El, la) que pone cuernos, comete infidelidad sexual. Ezarten zitizün unestak gaztelin, /
Ustez adar egiler fabore egin. / Orai berak badütü borontin. 'Croyant favoriser ceux qui font porter des cornes'.
Etch 428.
- ADAR-HEXURREZKO. Santxo zutik gelditu zan kopa-serbitzari; adar-exurrezkoa zan kopa. "Era hecha de
cuerno". Berron Kijote 123.
- ADAR-HEZUR. "Cornillon" T-L.
- ADAR-GAINEAN. "Adaganean, [...] (V-m), asustado, azorado, despavorido" A. v. DARDA-GAINEAN.
- ADAR GAINEKO, ADAGANEKO (V-m ap. A). a) "Adaganeko (V-m), cuatro ganchos que se fijan en los
cuatro cuernos de la pareja de bueyes, para sostener el yugo" A.
b) "Adaganeko, lo que está sobre el árbol, por ejemplo, la fruta no caída sino recogida sobre el árbol mismo"
DRA.
- ADAR-GILTZA (S ap. Lh; H (S) A Apend). "Adar gilza (S), corne naissante d'un agneau, chevreau" H.
- ADAR-GOGOR. De cuernos fuertes. Ari bizkorra / adar-gogorra. Azc PB 286.
- ADAR-IHAR. "Ad[d]ax, adarihar abrea" Urt I 136.
- ADAR-ITSU. "Adar-ütsü (Sc), rama o trozo podrido de un árbol" A.
- ADAR-JOKA (V-gip ap. Elexp Berg). "Tomando el pelo. Orrek beti alkarri adar-joka dabitz" Elexp Berg. Cf.
adarjoka, ADARRA JO. Leon Bravo Picó ziran mutil onen izen-abizenak eta ara nola zegioen deadar
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
218