A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(adarbegiya), UrrAnz (aapúa). Nudo de la madera. "1.º principio de rama, renuevo, veta de árbol; 2.º nudo de
árbol" A. "Adabegiak, adar ttikiak errotik khendu ezkero, adarran gelditzen diran zuloak" Osk Kurl 149. v.
adapo, adarrondo. Aizkorakada bigaitik izan da guztia. Adarbegia idoro ezpazendu, zeurea zan jokoa.
Adarbegi añaniñua! Ag G 106. Niniak ernetzen diren azalaren erdi-unean mintz biguñak urratuz, adabegian
bertan alegia, ebaki mear bat egiten da. Ibiñ Virgil 84. Adabegi gabeko enborrak. Ib. 84. [Adarrari] adapoak
mozten, adabegiak berdintzen. Osk Kurl 147.
"Aapirika eo adar beiyak, norbaitek miñ duenian nola jartzen zaio puntu' at, aapirika deitzen tzaio (G-bet)"
Bixente Urbieta (comunicación personal).
adabegidun, adarbegidun. Nudoso (ref. a la madera). v. adabegitsu. Baserritar guztiak an zebiltzan [...]
[aizkolarientzako egurrak] lodiak, ezeak, edo adarbegidunak ote ziran. P. Etxeberria EEs 1923, 203.
adabegitsu, adarbegitsu. Nudoso (ref. a la madera). v. adabegidun, adartsu (3). Zuaitza bakan dagolako
adarbegitsuagoa etorriko zaizu. Munita 96.
adaberi. v. adabaki.
adabeso (V-ger-oroz ap. A), adar-beso. "Ramas principales de árboles" A. Barne bat [...] egin du
haitzaren gainean, barnez barne, adar-beso nausiak elgarretarik berexten diren sarde haren altzoan. HU Zez
117. Tantai aundi bat, amabi adabeso, bakotxak lau apia (V-och). A EY III 383.
adabu. "(V-ger-ple), remiendo" A. "Gauza zarrari, adabu zarra, (V-ger)" A Apend. Cf. adobo. v. adabaki,
adoba.
adaburu (V-m, AN, L-ain ap. A; Lcq 37, Dv), adarburu (G, AN-larr-erro ap. A; Aq 872 y 1136), adapuru (Varr-m
ap. A). 1. Copa de árbol. "Acopado, adarburu biribillezkoa (AN)" Aq 872. "Ramure d'un arbre" Dv.
Tr. La forma predominante en los textos es adaburu. Hay además adarburu en Munita, Gaztelu y Berrondo, y
adapuru en Erkiaga.
Adarburu (1366). Arzam 85. Egur egiteko arbolaren zura behar laiteke hamabortz pia luze. Handik goiti
uzten da adaburua. Dv Lab 373. Neurri hortan den arbolan gertha daiteke orobat adarrak usuegi direla, eta
holetan adaburu dorpheegia. Ib. 360. Zergatik darabillak arat-onat burua, lertxunaren adaburua bezala? Or Mi
75. Ikusi al duzute ler-adaburuan etxetxori taldea kokatzen arrastirian? Ib. 27. Zugatz-adaburuan izkutaturik.
Ib. 20. Zuaitz lagunak [...] ixilik, / erroak dardarati, adaburua geldirik. Ldi BB 98. Bereala dardartuko ditu
aizealdiak ildegiko zugaitz jeikien adaburuak. TAg GaGo 33. Basoko adaburuen ostopean itzali ziran zailu
bide-lapur gizailtzalleak. TAg Uzt 19. Eguzki pixka bat, [...] landarea azi dedin eta gero adaburua eman dezan.
SMitx Aranz 5. Bost zugatz mardul, arnariz beterik adaburu. Or Poem 538. Zuaitzak ez du lurretik, ondotik
bakarrik, jan bear, bai ta adar-burutik ere. Munita 62. [Arteak] adarburu aundia du ta oso zabala. Ib. 45.
[Piñondoen] adapuru-adarretan. Erkiag Arran 68. Adaburu itzaltsuz estali pagadi sarri batera maiz etortzen
zan. Ibiñ Virgil 34. Pagondo zabalaren adaburupean etzanda. Ib. 118. Neguan besarkatu / zindudanean --ai!--, /
elorri ikaratu, / etziñan zu besterik, / neure biotzeko / miñaren luzapen / ta adaburu baizik. Gand Elorri 36s.
Ostoz erazten adar-buruak. "Las cimas de los árboles despoja". Gazt MusIx 113. Arte motz baten adarburuan
eseri zan. Berron Kijote 126. v. tbn. Txill Let 26.
2. adarburu (V ap. Arzdi Plant1; vEys (V, L)). "Nœud dans le bois" vEys. "Nudo de la madera (V)" Arzdi
Plant1 273. v. adabegi.
3. adarburu. "Têtard, arbre ébranché" H.
adaburutsu. "Ramoso" Lar. Bero galdatan ordea, zelai itzaltsua billatu ezazu Ioberen aritz zahar
adaburutsuz gerizatua. Ibiñ Virgil 101.
adaburutu (Dv), adarburutu (H). Desmochar. "Ébrancher, étronçonner" Dv. Badira larrain eta oihanak,
egur egiteko adaburutzen direnak hamar edo hamabi urthetarik. Dv Lab 373. [Zuhaitza] adaburutzen badute,
hostatzen da berriz, eta urthumeak multzoka heldu zaizko. Dv Iob 14, 7 (Ol ebaki).
(Part. en función de adj.). "Adarburutua, copado (AN)" Aq 1136. "Adarburutu (G), el (árbol) acopado" A.
adaeta. v. adareta.
adagan-. v. adar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
211