A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Eztezagun Iainkoaren izenaz abusa, [...] ezeta zin arinetan eta alferretan-ere. Lç Ins D 4r. Zeren titre eta izen
hunez sobera gaizki nehork abusatu ukhan baitu. Ib. G 6r. Handi dela bekhatua [...] Alabañan handiago zure
miserikordia. // Ordean eztezagula abusa eztitasunaz, / Zerbitzaturen zarela zeure iustutasunaz. EZ Man I 34s.
Eta abusa eztezala ontasun ethorriez, / Bañan zerbi adi ungi Iainkoaren graziez. EZ Man II 160. --Ez othe du
nihork behinere abusatzen debozione hortaz? --Bai, eta hek dire. Bere debozione itxurarekin gaizki bizi direnak.
CatLav 339 (V 165). Erresoluzione fermu hori gabe, phozoin bilhaka dezakete erremedioa, hainitz
graziaz abusa laitezke, eta Jainkoaren begietan izan laitezke hobendunago. JesBih 429. Zer ez dut beldurtzeko
Jainkoaren justiziatik, baldin bethi abusatzen banaiz hoin miserikordia handiaz? Jaur 173. Nahiz bekhatorea
Jainkoaren graziez abusatzen den, Jainkoak ez du arbuiatzen oraino. Ib. 172. Lehenak erraiten dauku framazon
batzuek, neskatxa gaztez abusatu eta, heiek, pozoindatuz, hil arazi dituztela emeki emeki. Elsb Fram 176. Etzait
sekula gustatu abusatzia. Iraola 105.
Ezen gu ere noizpait adimendu gabe gentuán, desobediént, abusatuak, anhitz moldetako desirak [...]
zerbitzatzen gentuela. "Abusés". Lç Tit, 3, 3. (He errebelatuak, BiblE bidegaldu).
2. (Chaho). Engañar(se). Etzaiteztela abusa, ene anaie maitéak. "Ne vous abusez point". Lç Iac 1, 16 (He
etzaiteztela beraz engana). [Sekta] askok predikaturen du hura dela Mesia [...] Lekhat harotz baten Seme zela
Nazarengoa, / Ez ordean Iainko eta gizon haragizkoa. [...] Bat baiño gehiago da hunela mintzaturen, / Baiña
dohatsua zeña ez baita abusaturen. EZ Man I 64. Mundu huntan gareino, lur behere huntako gauzek abusatzen
eta llilluratzen gaituzte; hainitzetan ere, emaiten daukute, aphur bat bederen, zorionaren itxura enganakorra.
Lap 412 (V 188). Nere maite pollita, ez nauzu maitatzen! / Bihotz erdiragarri, zer duzu pensatzen? / Hanbat
denbora huntan nauzu abusatzen; / zertako ari zare ni hola faltatzen? (L). Canc. pop. (ap. DRA).
3. "Attarder, berandu; s'attarder, abusatu" T-L.
4. (G-azp). Exagerar. "Ori abusaute eongoek" (G-azp). "Ik dana abusate esatek" (G-azp).
2 abusatu (Dv, T-L), amusatu, agusatu, a(h)usatu. Entretenerse, divertirse; entretenerse, perder el tiempo.
"Passer, perdre le temps à des choses inutiles, amuser quelqu'un" Dv. "Amuser" T-L. "Tarder, s'arrêter" (BN)"
Bouda EJ IV 65. Tr. Documentado sólo en la tradición septentrional. Además del más gral. abusatu, hay
amusatu en un ej. de Leiçarraga, agusatu en Prop y Herria, ahusatu en sendos ejs. de Larzabal y Gazte, y ausatu
en Leon y en Gure Herria.
Elhe zarretan ez amusatzeko. Lç Decl e) 7r. Ingoiti gure etsaiak / Courdoura zizküzü / heben abüsatzia /
komeni etziküzü. 'Nous n'avons pas intérêt / À nous amuser ici'. Xarlem 1117. Ezkitian abusa batere / baizik eta
abanza / errekuntratiak oro / mementian laurdenka. Abraham 360. Ofizioetarik lekhora abusa zaitezte konpainia
giristino eta hautatu batekin; hori ez zaitzue debekatua. EgunO in Arb Igand 188. Dendaria berant jiten /
Arratsen goizik ützültzen; / Eta mündiaren jorratzen arte hartan abüsatzen. Etch 304 (tbn. en ChantP 180 y Or
Eus 281). Hek guziak gure bestarat ethortzen zitzaizkun [...]. Elizako zeremoniak etzirelakotz hasten gauerditan
baizik, behar izatu ginituen agusatu ordu arte, gisa batera edo bertzera. Prop 1892, 266. Donapaleorat izertu
lapatua etorri zen. Itzea bezain xuxen, nehun ausatu gabe, notariaren etxerat jo! GH 1924, 299. Herioa gainerat
erori zaion [...], eta nehon ausatu gabe ifernuko atherat ereman. Leon GH 1928, 47. Etzien, ez, üsü ikhusten
emazte hura kharriketan [...]. Egia bada bazin etxen zertan abüsa! GAlm 1937, 55 (ap. DRA). Kermeza guzian
bazen nun abusa: edari, janari, bixkotxa eta bertze zernahi. Herr 26-7-1956 (ap. DRA). Ba, ene senharra pixka
bat leheneko modakoa da... ez du batere konprenitzen gaztek behar dutela abusatu. Larz Iru 34 (v. tbn. Senper
110 ahusatzen). Oro agusa dizten, hiru egunez, lanak eta bertze arrangurak ahantzirik. Herr 4-4-1958 (ap.
DRA). Ez heier galdea ahusatzerik, ez aipa jostetarik. Gazte Octubre, 4 [sic] (ap. DRA).
abusio, abusione. 1. Engaño. v. abusu. Ezen ikhusi ukhan dugunean Iaunaren Sakramendua hanbat
abusionez eta korrupzionez ezeztaturik eta korrunpiturik [...]. Lç Ins B 5r. Ezen gure exhortazionea ezta
abusionez, ez bileniaz, ez enganiorekin izan. "Par abusion". Lç 1 Thess 2, 3 (He enganiozkoa). Igorriren draue
Iainkoak abusionezko operazionea, gezurra sinhets dezatenzát. "D'abusion". Lç 2 Thess 2, 11 (He enganiozko
operazione).
Arrastiritan dantzatü / Plazer ere bai hartü, / Eta oro akort heltü; / Ülhüna zenin abantzü / Etxerat abiatü: /
Bi adixkide baratü, / Abüsione gerthatü, / Eta hüllan bizia galdü. 'Ce qui nous fit perdre du temps, / Et presque
perdre la vie'. ChantP 316.
2. "Abusio, desusantza, abusioa, propi ezten hitzaz baliatzea, propi ezten gauzaz baliatzea" Urt I 65.
abusta. Nombre de una medida marina. Zeren baita baxa bat puntatik bi abustetan leihorretik. "2 aiustes
de la terre". INav 58. Mullatuko duzu buru handi hartarik abusta bat zabal. Ib. 127 (v. tbn. otro ej. en la misma
pág.).
abustu. v. abuztu.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
206