14.05.2013 Views

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur<br />

aborriarazi. Hacer aborrecer. Lohikeria aborri-arazteko. He Gudu 115.<br />

aborrigarri (Urt, VocBN). Detestable, despreciable, aborrecible. "Abominabilis, higuintzekoa, [...]<br />

abhorritzekoa, abhorrigarria" Urt I 35. "Détestable" VocBN. Zertako ez duzu bethi aborrituko eta gaitzetsiko<br />

bethi aborrigarri den bekhatua? Brtc 254.<br />

aborrimendu (Urt), aburrimentu. Aborrecimiento, odio. "Abominatio" Urt I 35. v. aborrezimentu. [...]<br />

zure bekhatuak, zeiñek aborrimendu gehiago eman behar baitarotzute munduko gaitz guziek baiño. Ch III 4, 4.<br />

Eztá bekátu beldúr izátea iltzeas: eztaré iltzearén deseátzea, ezpáda iras, aburrimentus edo tristúras ta<br />

desesperázios. LE Ong 78r. Debru madarikatu, mespreziorik eta aborrimendurik baizen merezi eztuen harekin?<br />

Dh 185. Munduarentzateko aborrimendua eta Jainkoarentzateko amodioa. Jaur 130. Behar dugu higuindu<br />

aborrimenduzko gauza bat bezala. Ib. 120. Nork ere ezdoke zerbutxa bi nausiri; zeren edo ekunen du<br />

aburrimentu batari eta amorio berziari. Hual Mt 6, 24 (Samper oposizio). v. tbn. He Gudu 113.<br />

aborrio. Aborrecimiento. v. aborrimendu. Ororen gainetik artha har zazue, bekhatuaren aborrio handi<br />

baten gasteriari inspiratzeaz. CatAst (ed. 1842), VI.<br />

aborritasun. "Abominatio, abhorritzea, abhorritasuna, abhorrimendua" Urt I 35.<br />

aborritu (-bh- VocBN, Urt, Dv, H), aburritu. Aborrecer, detestar. "Abominari, abhorritzea" Urt I 36. "Crimen<br />

abominandum, hoben abhorritu beharra" Ib. 35. "Détester" VocBN. AxN explica (con muy dudosa exactitud)<br />

deithoratzen eta auhentzen (609) por publikatzen eta aburritzen. v. aborrezitu. Tr. Documentado en autores<br />

septentrionales hasta mediados del s. XIX. Tbn. se encuentra en textos roncaleses, en Lizarraga de Elcano y en<br />

Samper (que emplea tbn. aborrezitu). La forma aburritu la emplean Lizarraga de Elcano y Hualde (éste junto a<br />

aborritu).<br />

Aborritzen eta iraizten ditugu [...] heresia guziak. Lç Ins G 3v. Iauna, aborritzen duzu gaitz guztien billduma.<br />

EZ Man II 108. Kita bekhatua [...] / Abhorri sekulako. Arg DevB 17. Gaitz guzien gaiñetik higuiñtzen eta<br />

aborritzen du bere bekhatua. He Gudu 50. Abhorritzen zituen [...] amaren gaixtakeriak. Lg II 7. Gaitzetsi,<br />

higuindu eta aborritu behar dituela bekhatu benial guziak. Brtc 237s. Gaitzesten eta aborritzen haut. Ib. 108s.<br />

Jangoikoaren txakúrttoak gara gú: [...] aburritzea ta kóntra itzúltzea litzáke nola ózka jokátzea. LE Ong 60r (el<br />

editor traduce "cansarse, fastidiarse"). Nola eztuk bihotz guziaz aborrituko [...] etsai madarikatu hura? Dh 202.<br />

Eta higuin dezagun eta aborri bihotz osoz urguilua eta desobedientzia. Jaur 409. Aborritua naiz, diotsa, eta<br />

nortaz? / Oroz eta batbederaz. Gy 239. Egin zazei onki aburritan daizeiner. Hual Mt 5, 44 (Samper<br />

aborritzenztiener; Echn gaitsesten zaiztenei). Eta izanen zrei aborritruk jente guziuenganik. Ib. 24, 9 (Samper<br />

aborrezitrik; BiblE gorroto izango dizuete). Badu ogei egun elurte andi batek pean gazkala [...] eta emaztetarik<br />

aborritruk; ezbaitagiguei egiten berze gaizarik, ezik [...] estorbu. Mdg 132. --Nork egin zuen berexte hori? --<br />

Jeroboamek; haren izena aborritua baitago mende guzietan. CatJauf 33.<br />

v. tbn. Tt Arima 27. Mih 116 (-bh-). CatLan 85. JesBih 455. MarIl 73.<br />

Hartarse, aburrirse. Cf. VocNav: "Aborrecido, -da. Adj. Aborrecido de la vida; harto de sufrir; cansado de<br />

soportar; asqueado, desesperado, hastiado. En Navarra aborrecido tiene un significado mucho más fuerte que el<br />

de aburrido que consigna el Diccionario". D. Resurreccion aserik diok yire uskaraz, yire kartez, eta yire<br />

eskribi moldiaz, lan damanareki aborritruk esker bage bateki, mai peara egoxten daizk karta guziuak. Mdg 148.<br />

aborritze. "Abominatio, abhorritzea, abhorritasuna, abhorrimendua" Urt I 35.<br />

abortatu. Abortar. Cf. abortoin. Baldin bazedukan aurra zintan, prokuratu ote zeban abortatzea edo bere<br />

borondatez abortadu ote zeban. OA 157.<br />

aborto. "Aborto. Umia ildda jaio jako. Abortua euki dau" Elexp Berg.<br />

abortoin, aburtoin. Aborto, abortón. Cf. abortatu. Eta guzietako azkenenik, aburtoin anzokoaz ikhusi izan<br />

da nizaz-ere. "Comme d'un avorton". Lç 1 Cor 15, 8 (He ez bainaiz haur arthiki bat baizen, Dv ilhora bezala<br />

naizenari; v. tbn. Lç Decl e) 2r abortoin bat bezala).<br />

abortza (V, G, AN-gip ap. A). "Orza, tableta que se cuelga de una lancha para dificultar su vuelco cuando va<br />

a la vela" A. Ta trabeseko aizerik izaten bazuten, beren boliñak eta abortza egotzitzen zizkaten. Elizdo EEs<br />

1925, 214. Aren yabe eginda, abortzak ezartzen ta ontzia adabakitzen asi ziran. Ol Act 27, 17.<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

192

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!