A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- HABOROA(Z)GOKO. (Adnom.). Más. Adios ezbada oboroagoko nobedaderik. Garagarzarokoaraino.
Mdg 122 (131 oboroazgoko nobedaderik).
- HABOROAGOTAN. Nestatia oboroagotan da ungurunetan, noiz ta, karrontek eta arrosadek eta
lantxurdak galaraztanteiniean erintziuak. 'La necesidad crece en derredor'. Mdg 145.
- HABORO EDO GUTIAGO. Más o menos. v. GUTIAGO EDO HABORO. Sakramentiek haboro edo
gütiago grazia emaiten dere, hetara hüillantzian haboro edo gütiago disposizione dienen arauera. CatS 69.
- HABOROEN. a) (La) mayoría (de), (la) mayor parte (de). "Le superlatif haboroen est fait sur le comparatif
haboro, plus: il est peu usité en Basse-Navarre, inconnu au Labourd" Lf Gram 326. Sagartziak, peratziak [...]
lantha früta emaiten dereikien güziek, hiruretanhogei urthiak eztütie igaraiten, haboroenak, gure adinaren
üngürüniala dirade heltzen. Egiat 190. Halako dirade bihotz haboroenak zauri harez hirotürik daudianak. Ib.
224 (276 bastart haboroenak). Aberen gaitzetarik haboruenak ez-axoletik jin ohi dira. Ip Dial 59 (Dv gehienak,
Ur geijenak, It guzienak). Eritarzün haboruenetan hori izaten da azken sendogarria. Ib. 16. Señadüra, pürga
[...] eta setua dirade gaitz haboruentako sendogarriak. Ib. 74 (Dv, It gaitzik ge(h)ienentzat). Erlisionezko dira
textu horietarik haboroenak. Mde Pr 232. Baina mediumekiko batzarre haboroenetan, bitariko fenomenuak
nahastuta gertatu ohi dira. Ib. 320. Hala ere izkribu-lan zunbait egiten ditit bethi uskaraz Egan-en
agerrerazteko haboroenak. Ib. 60.
Mündian haboruen haboruenek uste die arima debotener abis emaiteko kapable direla. Medit 164 (ap. DRA).
b) Más. Egizü beste egünez beno haboro meditazione, konpaña etxekizozü Jesüs-Kristi althareko Sakramentü
Saintia ahalik haboruena. UskLiB 78. Arbole apaletarik obroen aztandenetarik dra, ezpela, illuria, korostia eta
otaka. Mdg 131 (v. tbn. 129).
c) HABOROENA (det.; obroena R ap. A). A lo sumo. Eztakit gaxki ala onki eskribitan daudan: obroena
barragarritako izanenzazka ene astakeriak. 'A lo más le serán causa de risa mis tonterias'. Mdg 121 (v. tbn. 148).
Otakak obroena du ogei urteren bizia, baia exartuz duatzana gisa faiten dra sortuz. Ib. 131.
- HABOROENAZ. "Obroenaz (R), a lo sumo" A.
- HABOROENETIK (S ap. A; haborenetik S ap. Gte Erd 134; habore-enetik S (Foix) ap. Lh). "A lo sumo" A.
"Au pis aller" Lh. "Habueneti-ere, [...] au pis aller (S)" Lrq.
- HABOROENIK (H). En mayor medida. "Surtout, principalement" H. Haboruenik hantik hürrüntzen gütian
gaiza bat da [...]. Mst III 31, 3 (Ch gehienik). Bena zure lege saintiak eztizü unhesten behar beno haboro eta
haboruenik plazer egiten dienen txerkhatzia, ezi bestela aragia ezpiritiaren kuntre altxa litezü. Ib. 26, 4. Eta
deusik ez ahazteko gaiza zerk ere usten beitügü zien relijionia eta pietatia haboruenik sustengatzen [...]
dianetarik. Mercy 16. Eta hark zer ere suhetatzen beitü orotan gainti [...] dela ikhustez gihaurenian, berthüte
haboruenik harenian brillatü dienen. Ib. 33. Olhua da bihietan ezne eta gañ haboruenik eta hobenik emaiten
diana. Ip Dial 81 (Dv esne gehienik).
- HABOROETAN (habutan S ap. Lrq). La mayoría de las veces. "Dans la plupart des cas" Lrq. --Zoin egünez
hoien orhitzarria egiten dügü? --Hen hil egünareki haboroetan. Bp II 88. Lanez akhitürik, hen espiritiak hain
sortha eta lanpüts gerthatzen baitira, non haboroetan predikü handiek Elizan lehen lo eraziten baitütie. Ib. 5.
"Gutiz aboruetan, la plupart des fois ou peu s'en faut (AR)" H.
- HABORO EZI EZ (haboroziz S, haboziz S). Ref.: Lh (haboroziz, haboziz); Lrq /habósis/. "Plus que" Lh. "Pas
plus que" Lrq. [Jesüs] unhets ezazü, zütan haboro phausa nadin, eziez kreatüra orotan, haboro eziez
osagarrian [...], haboro eziez uhure, eta gloria orotan, haboro eziez photere, eta kargü orotan. Mst III 21, 1.
Halaz ezta izanen rezebitürik [...] zoin ere beitira mündütiar, taharnoi, aharrari [...]; haboro eziez kolerusak,
medisentak [...]. Mercy 25. Haboroziz bestiak ezkinaiekeien nahi izan erretorik gabe. Eskual, mars 1924 (ap. Lh,
que traduce "pas plus que les autres, nous ne voudrions être sans curé"). Haboziz süia eta ura ez beitira juiten
ahal bat miñot. Eskual avril 1924 (ap. Lh, que traduce "pas plus que l'eau et le feu ne peuvent aller ensemble").
(haboro ezi ez eta). Eztütie batak eta bestiak goguak lo, haboziz eta erhautsetan. J.B. Mazéris GH 1932,
509.
- HABORO EZIN. Supremo, mayor imposible. Ederrenen bardina, / ezpadohat' aitzina, / da begitartez, eta /
diskret oboro ezina. O Po 27.
- HABORORIK. (En oraciones negativas). En adelante (no), ya (no). Berze emaztiak ama dira zenbait haurto
xipiren / eta gero obororik punzela ezin dirate. E 105. Bad' ez nehor niri obororik / (Eztudan gero egin gogorik)
/ Eske iar kobl' edo kantore, / Baizi nigar eta deitore. O Po 52. [Orren letra] ekustan duan aldioraz, urduzaitad
gaudela biak xunto [...]. Eztud esprantza andirik ekusi biar daudala obrorik. Mdg 121 (v. tbn. 164). Egun ketan
guartu nintzen ortaz, konsentitu nion, xa, eznaula eskribiten obrorik. Ib. 122.
- HABOROTAN. Más veces. Berzerena har dazanak beretako amore / oborotan ukhenen du plazer bano
dolore. E 133. Behin, berritan, hiruretan, eta haborotan Iinkoari orazionian oro eskatu behar guntiala. Tt Arima
38.
(behin bano haborotan 'más de una vez'). Behin beno haborotan. Mst VI. Batheyia behin beno haborotan
hartzen ahal deia? CatS 70. Behin beno haborotan entzün derogü. Const 36.
- HABOROXE (S ap. A), ABOXE. a) "Haboroxeak (Sc), la mayor parte, los más" A. Eritasunetarik aboxiak
eremaiten dauzkigu gaizki jateak edo edateak. GAlm 1946, 37. Guetako boztario zen ikhustia jin ziela jaun
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
190