A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2. (En oraciones negativas). En adelante (no), ya (no). v. infra HABORORIK. Enendauke, / Ez elauke /
Bertzebat hunl' oboro, / Net bilaizi / Baliz baizi / Zenzuz edo burzoro. O Po 6. Ezi bihotza, zu beti hala / Ikusiz
gibel zauztadala, / hotzarriturik orai hil-hila, / Hoboro nitan eztabila. Ib. 15. Guttien uste dianian, badoa
lupherat, gordatzen da, ezta haboro mundian agertzen. Tt Onsa 97. Beroak ez hotzak eztitu haboro erreren ez
karrointaturen. Ib. 159. --Diozünian, Jesüs-Krist arrapiztürik eztela hilzen gehiago, zer hortik idoki nahi düzü? -
-Eztügüla haboro bekhatürik egin behar. Bp II 57. Ixil adi, mütü adi, enitzaik haboro behatüren, zunbat ere
hanitx estürlünkü emaiten beteitak. Mst III 6, 4 (SP geiago, Ch ez haut hemendik harat adituko). Phakia ükhenen
beitüzü; eta eztükezü haboro zure üngürünetan, ez lotsarik ez dolorerik. Mst I 25, 1. Noiz-eta ere baitzirete[...]
Aldariaren aitzinian [...] eztuzie aboro uste uken behar gizonen artian ziretela. AR 255. Eztit ene korua / haboro
ezariren / ez eta ene resuman / haboro sartüren. Xarlem 1459.
(ss. XIX-XX). Oh, Pierris, Pierris, / Gaur deus ere badakizia / inposible zitazut / hola habo egoitia. AstLas
59. Haboro ene kuntre ehiz mintzatüren. Etch 640. Hau bizia, dio, hau bizia bada! / Ez, ez aboro nik eziñ iasana
da. Gy 5. Aboro banta ez zaitela / Hoik oro zuretzat balire bezala. Ib. 288. Asto gaizoa aldiz haiñ kargatua zen, /
Non aboro ez baitzirauken. Ib. 126. Ez dute zeren handik mugitu aboro, / Ez galtzekotz tokia, laster atzemana.
Hb Esk 213. Etxekuer errezü dolorez adio, / Ützüliren etzira mentüraz haboro. ChantP 366. Erresolüzione azkar
bat ez haboro bekhatürik egiteko. CatS 84. Orai ezpeita haboro halako perseküzionerik. Ib. 113. Zuin hiletarik
phitztü beita ez haboro hiltzeko. Ib. 103. Hitzemaiten deizüt bekhatürik haboro ez egitia. Ip Hil 121. Lloba
solfistak ere eztu esturiatan obro solfa; organistak erran zaun, artzain edo labrari izaiteko badakiola aski. Mdg
122. Gizonak oro dia zahartzian triste / haboro ezpeitira deusetako ere. Xikito 8. Haritchabalet ixiltzera dua. Ez
dü haboro izkiribatzen ere. Constantin herriko errejentak egiten dero segretarigua. Const 43. Eztiak haboro ene
büria frantses bezala khuntatzen, bena hüskaldün hüts nükek hebentik aitzina. Mde Pr 51. Egun junez ohitzen ez
habo. Mde Po 47. O eta zer düt ikhusten / ala ez naik haboro ezagützen! Casve SGrazi 42.
v. tbn. Mercy 38. UskLiB 100. Ip Hil 60. ChantP 384.
Gizon bat zelarik onduxea adiñez, / Ez gazte ya aboro, zahar ere arras ez. Gy 19.
3. (Dv (S)). (Pl.). (La) mayoría (de), (la) mayor parte (de). "Le plus grand nombre, la plus grande partie" Dv. v.
HABOROEN, gehien. Hala hari diren gizon eta emaztiak, edo oro, edo haboroak, salbatiak doaza. Tt Onsa
71 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). --Nork manatü dütü Zeremonia saintiak? --Haboroak Jesüs-Kristek berak.
Bp I 140. Haboroek ezpaitüzie hon ediren herri hontako apez gazte batek gütiz honat üskarala ützüli dian
katexima. Ib. 20. Bai, Kristi Herri haboroetan, [...] sü ohorezko hori pizten die. Bp II 114. Apostolü haboroez
nolaz hain berri güti dakigü. Ib. 117. --Elizaren gogoari iarraikiteko, zer egin behar da Ihauterian? --Lehenik
joan elizala gogo honez Meza saintiaren enzütera; han egon lüzaz ago, Jesüs Jaunaren bihotzez lagünzeko,
besten haboroek ahazten dieno. Ib. 40. Konfraria hortan engajatürik direnetarik haboruek [...]. Mercy 28. Hüts
handirik egin dügü / haboruak inozenzian. 'La plupart sans le vouloir'. Xarlem 1473. Zankopetan lehertuak /
zutie haboruak. AstLast 39. Phixtako kabal zañak oro dira gazte, / Haboruak mixkandi, bena nausiak maite. 'La
pluplart sont domestiques'. Etch 618. Hamasei Aita saintük aberastü die, eta elizako tresor spiritualez haborok
dohaintü. Ip Hil 139. [Iriko bezino] zomait badaude ankartruk edo enuxatruk eta oboroek egitentei bakiak
xuntagune kontan. Mdg 136. Orai ezdago penarik, xuntatandra borontate dionak, baia orainore xuntatandra
obroak. Ib. 136. Haboruak laborari; hanitx artzain; saldo bat jualtero; oro agüdo; oro tourne-broch-az aberats.
Const 34. Seminarioko denborak ere igaraiten dira. Lüze kausitzen dütie apez gei haboruek. Ib. 22. Zer erranen
die irakurzalek prefaziotto horrez? Haboruek erri eginen die. Ib. 25.
(Sing.). "Lur pheza hau aborua mehia da, bizkitartean gune onik ere badu, cette pièce de terre est maigre pour
la plupart" VocBN (s.v. gune). [Jesus] zure bizitziaren haboroa Nazaretheko etxe txipian igaran nahi ükhen
düzüna. Ip Hil 265. Bena, die erranen, botzen haborua (majorité) gainti bat düzü, legia eginik, legia düzü.
ArmUsk 1907, 113.
4. Además. [Gizon hark] ikhusi du halaber osiñ, eta leze haren zolan, dragon terrible, eta horrible bat [...];
ikhusi du haboro leze osiñ haren bi bazterretarik laur suge handiren buriak, ialkiten zirela. Tt Onsa 95. Iob
saindiak eta [...] Elizako doktor handiak erraiten badute [...]. Iob sandiak dio haboro, gizona ihesi doela itzala
bezala. Ib. 97s. Haboro diot demonio girela eta sordex, obra onak utzirik bekhatian bizi gireno. Ib. 29. Emaiten
dügü haboro, konfrai eta konfraisa beraier, [...] zazpi urthe eta bestain beste berrogei egün indüljenzia, noiz eta
bisitatüren beitüte erran den Eliza. Mercy 7.
- HABORO-HABOROTAN. La gran mayoría de las veces. v. HABOROETAN. Xerrero gisa habo-habutan
ezarten die muthiko azkar eta gothor bat, dantzari haitarik. J.B. Mazéris GH 1933, 300.
- HABOROAGO. Más. Haita ezazü bethi aphürrago, eziez haboruago ükheitia. Mst III 23, 1. Arima sü
biziaguek debozionian, egiten ahal dükeie haboruago. Mercy 26. Thenpora haboruagoren ükheitiagatik. UskLiB
97. --Nork bekatu egiten du mandamentu konen kontra? [...] --Nork obroago? CatR 43 (CatSal 43 geago).
Kemen izaguntan da zu)rezko trafikiua, geroago eta aboroago [sic]. Mdg 137 (129 geroago oboroago). Badakik
ere, oboroago lan xuntadazakion, ezdabeila falliten. Ib. 148. Sal erospenetan eztezazüla ihur tronpa, bena
bethiere gaizak bere baliaren sal eta eros itzazü. Etzitiala marxantaren flakeziaz edo nezesitatiaz prebali gaizen
balia dien beno haboruagoren salzeko edo gütiagoren erosteko. UskLiB 76.
- HABOROAGO GABE. "Obroago bage (R-uzt), sin más ni más, sin fundamento" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
189