A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
abixatu. v. abisatu.
abixen. v. abizen.
abixeta. v. aixubeta.
abixoi (G-bet; Izt C 204, H, FauMar 48), abixui (V-m, G-bet), kabixoi (G-azp), kaixoi (G-azp), kauxoi (ANgip).
Ref.: A (abixoi, kabixoi, kaixoi, kauxoi); Arzdi Peces; Zubk Ond (abixui); FauMar 39. "Aguacío,
pececillo sin sangre, parecido a la anchoa" A. "Argentina sphyroena o pez de plata, de la familia de los
salmónidos" Arzdi Peces. "Abixoia, sula" Elizdo EEs 1926, 34. "Le prêtre, curé, faux eperlan" FauMar 48. "Pez
plata, sulas de altura, sulas de playa, [...] abixuya (G-bet)" Ib. 39.
abixon. "(R), con los ojos vendados" A.
abixonera. "(G-bet), medio mundo, red para coger pececillos" A.
abixonka. "(R), a la gallina ciega" A.
abixu. v. abisu.
abiyal-ezten. "Abiyal-eztena, lanzón" Elizdo EEs 1926, 34.
abiz-abizka. "(AN-5vill), juego de muchachos" A. Se trata, obviamente, de una expr. adv., no de un sust.
abizari (Vc ap. A), abisari (Zam Man 233). "Nidal" A. "Abizari, abiondoko: biok esaten dira Bizkaiko ta
Gipuzkoako erri askotan, oilloari, arrautzak egiten asi eragiteko, ipinten iakan arrautzeari" A BGuzur voc. v.
abiazai, habirakoi. Agaiti baserrietan abizarie iminten iako oiloari abien, eta bera izeten da arreutze utse
karez beterikoa. A BGuzur 132.
(Vc ap. A), abisari (A Apend). Reclamo, cebo. "Aliciente. Llama así el vulgo: 1.º a la hecha o puesta del
juego, por otro nombre orni. [...] litm., premio de empezar" A Gram 366. "Reclamo, aliciente" A. Au gorabera,
onen arin lan au artutera ezbanendu beste abisari batek niri altsuagoak estu, eznintzateke erabagiko.
Arriand EAditza 757. Atunek koiuteko, zein dala uste dozue karnatarik onena, abizaririk egokiena? A BGuzur
132. Irakastaulki au eskernaia ta atsegina dala, abisaria baino ezta. A EEs 1916, 108.
abizen, abixen. Neol. creado por Arana Goiri (abixen) en 1895, de aba e izen (AG 1061). Apellido. "Abizena,
apellido. Culto en Eibar, pues ordinariamente decimos apellidua. Gure abizena, Markiñatikua" Etxba Eib. Cf.
IZEN-ABIZEN. v. apellidu, deitura, nonbre.
Tr. Sg. NeolAG su uso se extiende relativamente a partir de 1897. En DFrec hay 25 ejs. de abizen.
Neskatillaren ixena zan Miren Bernarte; ta bere abixena euskerazko au: Zubiru. AG 1010. Begoñatik 1590garren
urtean Turkiar bat, Bizkaitar izena edo abizena euki arren, kanpora biraldu eben. A Ezale 1897, 239a
(que no lo vuelve a utilizar, por las razones que explica en 298a). Joseba Ondartza-ko, izena ta abizena. Echta
Jos 24. Abizen ederrenetakoa eta oso jatorra dala. Ayerb EEs 1915, 259. Toki-izenak eta abizenak. Ol EEs
1919, 26. Alaxe da, gurasoen abizena artzen dugu. Inza Azalp 8. Onetaikuak euzkel-abizenak erein zituezan eta
erne, erdelerri gustiyan. Kk Ab II 184. Zenbat ikasle doguzan zigur / Etxe-abixenak artu, / Eta gustijok aburu
batez / Ikastetxeetan eskatu. Enb 42. Orain 500 urte abizenak aldatu arazi, ingeleraz. Ldi IL 167. El eta La-z
asten diran eusko-abizenak askotan zatitzen dituzte erdaldunak. PMuj Y 1934, 170n. Nere abizena nigaz itzaliko
da. Goen Y 1934, 185. Eneko, Iñigoren ordez. Bai-badira abizenetan Enekotegi... ta abar. SMitx Aranz 42n.
Abizen euzkotarrak ugari. JAIraz Bizia 80. Erretorearen egizko abizena Schmarzow zen. Etxde JJ 271.
"Arranosia", "Arrano"-ren andriari esaten jako Eibar-en [...]. Abizenekin be berdin: Agirreren emaztea
Agirresia. SM Zirik 82n. Sor Juana du izena, / abizena Lasa. NEtx LBB 309. Udabe abizeneko beste kapellau
bat. Alzola Atalak 136. Jose Olaizola Arriaran; au ere gure abizenekoa zan. Uzt Sas 159. Don Kijote Mantxako,
izen osoa artu zuan; onela, bere jatorrizko aberria aitortzen zuan garbi, eta, onen abizena eramanaz, ziñetan
goraipatzen zuan. Berron Kijote 36.
v. tbn. Ezale 1897, 176b. Garit Usand 35. Anab Poli 7. Erkiag Arran 140. Gand Elorri 91. Abixen: Otx 96. Akes
Ipiñ 19.
- ABIZENDUN. Apellidado. Gudaburu nausienak Urkiza ta Abendaño (ganboatarrak), Butron eta Muxika
(oñaztarrak) abizendunak izan ziran. Urkia EEs 1928, 20. Agure a gernikarra zan, Zabala abizenduna. Kk Ab II
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 182
mende.