A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2. (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Añ), abito (Lcc). Hábito, traje de eclesiásticos. "Ábito, abitoa, jaztea" Lcc.
"Hábito de Religión", "monjil, hábito de monja, Monjen habitua, Seroren soñekoa" Lar. "Túnica, tunika,
barruko habitua" Añ. "Abittua lokatzatuta aillegau zan fraillia baba eskian" Elexp Berg. v. ABITU-JANTZI.
San Bernardoren abitoa, / oial balza ta zuria. Lazarraga (B) 1198vb. Peregrinoa nola zatoz / Habitua mudatua:
/ libreatzat artu dezu / ogi konsagratua (AN, 1610). TAV 3.1.21. Abitu hunez publikoki beztitua. Harb 445.
Habituak eta koroak guti heltzen dute probetxu egitera. SP Imit I 17, 2. Zertara obligatiak dira Tonsüra
errezebitü dütenak? Eliza gizon Abitiaren, Koronaren, Bilho labürren ekartzera. CatLan 158. Abitubak soinian
janzijak. fB Olg 167. Kendu eutseen Abitu santuba, ta bota ebeen konbentuti kanpora. fB Ic II 232. [San
Franziskok] eskatuten deutsee erregurik bizijenakaz habitu santua. Ur MarIl 47. Erlijiosoen oñetan auzpeztu, eta
leia eta alegiñ guziaz eskatzen die habitua. Arr May 58. Giristino egiazkoak izanen du soinean, gau eta egun,
Ama Birjinak guziz maite duen ordre zenbeiten arropa edo abitua. Jnn SBi 51. Emakumeak oñutsik eta / abitu
beltza soñean. SMitx Aranz 123s. Abitu latz uxatiz, / ona, bakarrik, ni. Gand Elorri 103. Senarrak abittua
itxultzerakuan eskerrak emonaz fraille santuari, esan zetsan [...]. Etxba Ibilt 465.
(Ref. al hábito de orden militar). "Hábito de [...] Orden Militar" Lar. Beraren obia arkitzen da jasoa Don
Pedro de Etxabe ta Asu Zaldun Calatravako habitukoak. Izt C 475.
Hábito, mortaja. Zegaz meztitu ta jazten dabe? Ill-janzi zatar eten bateaz edo habitu zar bateaz. Añ EL 1 34
(EL 2 39 abitu). Bost urthez eztiala hunki emaztia, / Haren obratik bada zük düzün frütia, / Aberti ezazü kumai
haitatia / Xatharraren plazan eros dezan abitia. 'Habit'. Etch 426. Ta an euan Frantzizkotar praillien abitxuakin
kaja baltz baten barruan. SM Zirik 12. Jantziko deustie / limosnako neure / betiko abitua. Gand Elorri 171.
3. Escapulario. "(Hb), scapulaire" Lh. "Scapulaire, abitu" Ph. Aranart / Lf GH 1936, 91. Eta ikustearekin
Andredena Mariaren abitua Biktoriaren bulharren gainean. Prop 1890, 114. Yohan ziren bataila batetarat
kofesaturik, Yesusen Bihotz Sakratuaren abitu gorria ageri zutela papoan. Elsb Fram 118.
- ABITUA HARTU. Tomar el hábito. v. ABITUA JANTZI. Sartu zan Konbentu estu baten ta artu zuen
abitua. Mg CC 117. Fraile edo Monjarik arkituko ez da bear bada abitua artzeko denporan. Ib. 163. Egin neban
ganadu bategaz pekatu Habituba artu baño leenago. Mg CO 168. Habituba artuteko denporan, edo Profesau
biar dabenian. Ib. 240. Asko gaztek artzen zuten abitua, ta egunetik egunera San Franziskoren semiak ugaritzen
ari ziran. Bv AsL 203. Maria txit santaren jaiotz-egunean jaio zala, egun berean erlijioko habitua hartu zuela,
eta profesatu zala. Arr May 194. Habito edo Soñeko Donea artzea. NEtx Nola 37.
- ABITUA JANTZI. Tomar el hábito. "Tomar o vestir hábito. Asisko gizajuan abittua jantzi eban estuasun
artatik urten ebanian" Etxba Eib. v. ABITUA HARTU. Bere emezortzi urteetan Santo Domingoren irugarren
Ordenako habitua jantzi. Arr May 202.
- ABITU-BARREN. Bajo de un hábito. Lurrak ez dau zikintzen, / [...] abitu-barren zaarrik. "Las viejas
fimbrias". Gand Elorri 81.
- ABITU-JANTZI. Hábito. Zana bezela azaldurik, ez ala bearrean zeraman habitu-janziya utzi zuen. Aran
SIgn 103.
abitu. v. abiatu.
habitual. Habitual. Zer da grazia habituala? Bp I 138 (v. tbn. grazia habituala en CatLan 63, CatS 63 y
CatJauf 104). Onek eztau orduban ezer sinistuten, alanbere, bere ariman dago fede oiturako, edo habituala.
Astar II 5.
habituda (VocBN), habitura. Hábito, costumbre. "Usage, habitude, coutume" VocBN. Biziozko usantzak
edo habitudak gure baitan formatzen diren bezala. He Gudu 90. Horra nola alferkeriaren habitudak gure baitan
erroak egiten dituen. Ib. 120. Behar ditü habitüda gaixtuak korrijitü. CatLan 78. Mundura ekarri tuzun habituda
gaiztuen kotsiareki. AR 111. Lagunaz gaizki mintzatzeko ohitura edo abituda. Dh 145. Korrejitzen bazira zure
habitüdetarik. UskLiB 87. Betheak baikare habitura gaixtoez. MarIl 86. Bekhatu hura izan daiteke habitura
gaixto baten ithurburua. Jaur 205. Har ditzagun habitura sainduak. Ib. 389. Habitura gaistoa. Bordel 175. Hura
da barnetiko eta natüraren gañetiko den habitüda bat. CatS 57.
(Con -zko, adnom). Gure Estatüko bekatü partikülarrak, eta güziz habitüdazko bekatiak. CatLan 144.
abitz. "Tradición" BeraLzM. Bere barruko abitzaren izenean dongetsi zituan arrotz askitzaleen gudak.
Zink EEs 1926, 87. Beren asaben abitz, oitura on eta erakuspenak sendotu ta zaindu. Urkia EEs 1928, 19.
Orretarako bere yatorria, abitza, edestia, erri-yakintza ta elertia ondo ezagutzen alegindu. GMant Y 1933, 189.
abiu. v. abio.
abiurki. "Torzal, abiurkia" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
181