A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
abistu (V-goi ap. JMB At). Silbido. v. arriztu. Motilla atera zan leiora, ta bi beatzak auan sartuaz,
berealdiko abistua egin zuan, zakurrei ots egiteko. Arratibel 111.
Etim. De ao + ziztu, con pérdida disimilatoria de la primera sibilante.
abistuka (G-goi ap. JMB At). Silbando. Piztia bat abistuka ari dela dirudi aurreko unean. BAtx Ziut 36.
abisu (SP, Urt I 206, Ht VocGr 330, Arch VocGr, H (in m., sin trad.)), abis (L, BN, S ap. Lh, Chaho), abiso,
abisa (Gèze).
1. Consejo, advertencia. "Avis, conseil" SP. "Admonitio" Urt I 206. "Avertissement" Ht VocGr 330. Algunos
ejemplos que hemos incluido en esta acepción podrían también interpretarse como 'aviso', 'mensaje'.
Tr. Mucho mejor documenatdo al Norte que al Sur; se encuentra ya en Leiçarraga.
Iainkoak bere Profetéz eta Apostoluéz egin drauzkigun admonizionén eta abisuén araura. Lç Ins B 2v.
Konpainiaren abisuz Elizetarik batbederatan Anzianoak ordenatu ondoan. Lç Act 14, 23. Konfesorek eman
zizkioten abisoes erraten ziotela aparta zitezela bekatuetatik eta okasio gaiztoetatik. Ber Doc 123r. Gauza gora
duk botua; hartarakotz abisu / Aphezari galdetzeaz eztuk behar gorritu. EZ Man I 27. Irakurtzaile debotari
egileak liburu hunen maneraz abisua. Ib. 4. Etzait egundaiño neure adiskidearen abisuaren kontra egin dudan
gauzarik ongi gerthatu. Ax 318 (V 211). Enperadoreak midikuen abisu hunen berri iakin zuenean. Ib. 406s (V
265). Abisu eta Esortazione probetxosak bekhatorearentzat. Arg Avisu tít. Ihes eginen duzula okasione
gaixtoetarik, hartarakotz emanen zaizkitzun abisuak hartuko, idukiko eta begiratuko ditutzula. SP Phil 536.
Senekaren abisu ona. Tt Onsa 23 (Arima 39 abisa det.). Laborarien abisua. Mong 586. Ordinariozki ez baitute
konseillu eta abisu makhurrik baizik. ES 171. Bizitze espiritualekotz on diren abisuak. Ch I tít (Mst abisiak).
Gogoan erabili behar tugu kofesorearen abisuak, eta hekin segitzeko deliberazionea hartu. CatLav 295 (V 147).
Abisubat inportazio anditakoa. SermAN 1v. Nesesario dire zenbeit abisu. He Gudu 53. [Santak] ematen zituen
abiso santuak. Cb Eg III 375. Samsonen historioan edireten tugu abisu hainitz zuhurrak. Lg I 235. Abisu
zuhurrak eta exenplu edifikagarriak. Lg II 155. Eztira juanen haren abisez baizik. Mercy 37. Segitzen dügülarik
kofesor prüdent baten abisa eta errana. CatLan 137. Gure ahulguz eta abisez. AR (ap. H (s.v. aholkoa), que
traduce "par notre conseil et avis").
(ss. XIX-XX). Papa ene abises / nahi bazira gobernatü / Xarlemaiñareki bakia / bertan ükhenen düzü. Xarlem
604. Abrahami Jaunak berak / Abisu hau eman zioen, / Egin zitzan bere obrak / Perfet izan nahi bazuen. Monho
148. Konfesoreen adibide ta abisu santuak. Añ LoraS 75. Karta, edo liburu orretan dauden abisoak ezagutzen
ezpadituzu [...] batere balioko eztizue. Gco I 386. Abarizia iguitzeko, eta liberaltasuna maitatzeko abisu, eta
konseju egokiak. Gco II 30. Abisua bekatari guziei. CatB 9. Bekatari guzientzat abis ona. CatLuz 2.
Kofesorraren abisuak. Ib. 35. Abis bat eman nahi dit muthil gaztiari. Etch 684 (616 abisü). Arbuiatu ditu zure
abisu eta ispirak. Dv LEd 196 (Cb Eg II 109 abiso ta inspirazioai). Gogoan erabili kofesoraren abisuak. CatJauf
44. Huna kantuz emanak nik zonbait abisu, / konprenitzeko badu jendeak askitsu. Xa Odol 120. Urepeldarra
bainaiz eta pertsulari, / abisu hau urrundik zerauta etorri: / Eman behar zinuzke zonbait pertsu berri. Ib. 131.
v. tbn. Harb 455. INav 132. Iraz 2. Zuzaeta 161. Dh 242. ECocin 2. Lap 256 (V 116). Abiso: LE Ong 54v. Abis:
AstLas 53. UskLiB 79. ETZ 274 (Luzaide, 1869). Abisa (det.): CatS 88. Xikito 3.
Opinión, parecer. Nere abisua desodan zure señoriari, obligazio dudan bezala, señale gaztoa zaut orain
Biarnon konpaniaren adrezatzia. (c. 1597). FLV 1993, 465. Zeiñ da gizon hain zuhurra, gauza guziak perfetki
dakizkiena? Etzaitezela beraz sobera gogor zure abisuan eta siñhestean. "Noli nimis in sensu tuo considere". Ch
I 9, 2. Ene abisez oro arrunt / Ezar zintzazke axisetan. StJul 41r (ausez en la ed. de Vinson (165) de donde lo
recoge DRA en la entrada ause). Ene abisa ere Sira / ber gisa edireiten düzü. Xarlem 103. Zien abisa hala bada /
behar düt koruatü. Ib. 17. Erran ezaguzu zure abisa hunen gainian. SalabBN Mt 22, 17 (He zure iduria, TB,
Echn, Samper zer iduritzen zaizu(n), Dv, Ip zer zaizun, BiblE zeure iritzia).
2. (Lar, Añ), abiso (Lcc), abixu (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). Aviso, mensaje. "Amonestación" Lcc. "Aviso"
Lar y Añ. "(Navío de) aviso, abisu-ontzia" Lar. "Kuartelian derrepente presentatzeko abixua artu dau. Eta oiñ
abixu bat emongotsuet" Elexp Berg. v. gaztigu.
Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII; la mayoría de los ejs. son meridionales.
Zerurako abisoa izandu zuenean, konfesatu, ta Biatiko santua eskatu zuela. Cb Eg III 234. Ama maiteak
zerura deitu zituen, ta abiso gozo onekin biak ill, edo zerura igo ziran. Cb Just 80. Ze guraso dago barriz
estimauko ez dabena alango abisuba? Mg CO 123. Gogora ekartzuz, oraingiño asmau dozuzan dei, argi, ta
abisuak. Añ EL 1 58 (EL 2 66 dei, argi eta biotzketaak). Bidaldu dizkitzudan gaztigu, edo abisoak. AA III 574.
Zeruko aparteko abisuba. fB Ic I 37. Egorririk ametsetan / abisu bazela hulako tokitan / gordea tresor handi bat.
Gy 285. Abiso bat bialdu / guk konpañiyari, / artzeko degun piska / kobra al baledi. PE 122. Txal gaztetxo bat
nola dabillen / abisua da etorri. Ud 67. Jarri ditezela esola batzuek abisu onekin: "ezin liteke sartu iñor erri-lur
ontan". Goñi 73 (90 abiso). Martiñi abisua, / orla gabiltzala, / nai zuenian puska / eraman zezala. Tx B III 129.
Neuri be abixurik egin barik. Bilbao IpuiB 253. Onek badakar zerbaiten abixua (V-gip). Eusk 1956, 212.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
179