A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
batez / abisatua / nola zen Herodes / sartu errabian. Monho 92. Jangoikuaren Justizijak errazoe andijagaz
kondenau nau, sarri, bizi ninzanian, abisau eustalako konfesau negijala. Mg CO 204. Zenzatu, eta ondu
gaitezela abisatzen digu. Gco I 409. Hargatik irakurlea abisatu behar dut. Dh 77. Dilijentziy'oik egin nituen /
abisaturik jendia. Xe 191. Orain abisatzen dit / palsuak bezela. PE 75. Garaia zala ez abixatzeko, nun ziñan? Ud
52. Alemaniako Enperadore Katolikoa abisatü zütien gerthaldi izigarri horrez. Ip Hil 138. Abisatuak ziren beraz
aintzinetik, bai adixkideak, bai eta ere etsaiak. Lap 285 (V 130). Nai'zutenian / berriz abisatu. JanEd II 102.
Abisatu zizun ori / ez dago pobria, / guk aña izango du / zillar da urria. AzpPr 41. Bezperatik, ezkilek abisatzen
zaituztenean biharamuneko besta buruaz. EgunO in Arb Igand 175.
(s. XX). Baña eztau berak ezer abisau? Ag Kr 150. Berealaxe abisatu zion Massy-ri telegrafoz kendu-azi
zitzala segituan Masabiell-ko esol, ol eta beste traba guziak. Goñi 89. Aldez aurretik abisatu du / lenbailen
presta gaitezen. Tx B II 93 (B 108 abixatu). Apheza nork abisatuko du? Lf Murtuts 54. Goizeko zazpitan, Anton
etorri da gu abisatzerat. Larz Senper 56 (Vill gu abisatzera). Esan bear diok abisatzeko kapotea eta igitaia ia
zeiñentzako diren. And AUzta 42. Gabiriara ama il zala neri abixatzera joan zan. Salav 22. Nik abisatu nahi
zintuzket, lehenik zu, jaun esposa. Xa Odol 211.
v. tbn. Harb 442. INav 127. Hm 39. Tt Onsa 168. Mercy 21. Gy 169. Iraola 70. Uzt Sas 296.
2. (Con aux. intrans.). Darse cuenta. Hanbat gauzetarik deusez ezta abisaturen / Aitzitik du leheneko
ezagutza galduren. EZ Man I 99. Etzen Maria hain laster abisatu Jesus eskas zuela, non lehiarekin bilhatu
baitzuen. Mih 118.
(Con sintagma con suf. -t(z)era). Acordarse (de). Abisa zaitea [arrosarioko] gurutzearen aldeko bihi larrian
Pater erraitean Iainkozko izaite bat ezpa naturaleza bat memorioan hartzera. Harb 40.
3. (S ap. Lh). Precaverse. "Abisatü, prendre garde" Lh. "Abija zite, faites attention" Ib. (donde j representa una
s sonora). Adolsa abisadi untsa / hirian sartzian. Xarlem 120. Ayguelon eta Ferragus / Egon ditian Navarran
/ Eta untsa abisatü / Sar eztitian Franzian. 'Et que l'on prenne garde / À ce qu'ils ne pénétrent pas en France'. Ib.
43. Orizu, Brigadiera, / arrastatzeko mandata, / untsa abisa zitie / amens eztadin ezkapa. AstLas 27. Neskatila
gaztiak, abisa zitaie: / Gaierdi zerenatik begira zitaie. 'Jeunes filles, prenez garde! / Prenez garde au serein de la
nuit'. Etch 378. (Con complemento con suf. -t(z)era). Desertüko ihiziak jenten bildürrez / abisatzen dirade
egoitera gordez. Etxde JJ 157 (Etch 78 prekozionatzen, 126 prekauzionatzen).
(Part. en función de adj.). [Dama bati] berba egiten asi ninzakan, / jarri ginean geldirik; / neure bizian
ekusi ez dot / ain gauza abisadurik. Lazarraga 1170v. Iñor izango bada abisadu, / bear dau forzoso enamoradu.
Ib. (B) 1151rb. Iakiteko duzu behar dubela abisatuba gizon batek untzi baten sartzekoz merka hautan. INav 56.
[Amuriua] azkar-da, pazient, fidel, abisatü, lüzaz iraile, kurajus, eta ez seküla berauren txerkhazale. Mst III 5, 7
(Ip abisatü). Ene semia etzirade orano maithazale azkar eta abisatü bat. Ib. 6, 1. Maithazale abisatü batek. Ib. 6,
2 (SP zuhur, Ip egiazko, Leon zuhurki maite duenak).
abisada. (Forma de fem.). Abisada eder parebagea, / eztakart gorgera, eztaust gona. Lazarraga (B)
1180vb.
"Abijeik (S), interj. de alarma" A. "Interjection. Gare! Se conjugue comme un verbe à l'imperatif: abijeik!
prends garde, homme! abijein! prends garde, femme! abijeizie! [...] abijeizü" Lh. Orhitü gabe Jinkuaz /
ebilten iz ore ürgülin / abiseik, ükhenen dük aldi huntan / kolpü bat segürin. Xarlem 1230.
abisatzaile (SP, Urt I 207). "Abisatzaillea, abisu emaillea, qui donne avis" SP. "Admonitor" Urt I 207.
abisindar, abizindar, abisinatar. Abisinio. Abisindarrek ez dute aithortu zonbat gizon galdu duten berek
gerla hortan. Prop 1886, 113. Abizindarren ixtorioan. Prop 1901, 269. Abisinatarrak bere-berea dutelakoan
(kafea) daude. EgutAr 26-9-1957 (ap. DRA).
abislai. 1. "(R-uzt), declive, vertiente" A.
2. "(L), mirar de plano" A.
abismatu. Abismar. Mendekioa mendekatu, tormentua tormentatu, damnazionea kondemnatu, abismea
abismatu, ifernua enferratu. Lç Adv ** 8r. Eta Iesus Kristez den salbamenduaz berzerik predikaturen duen guzia
Iainkoak desegin, abisma eta sunsi dezan. Ib. *** 4r.
abismo, abisme. Abismo. Mendekioa mendekatu, tormentua tormentatu, damnazionea kondemnatu,
abismea abismatu, ifernua enferratu. Lç Adv ** 8r. Eta ireki zezan abismeko putzua. Lç Apoc 9, 2 (TB, Ur (G),
Dv, Ip, Echn, Ol le(i)zeko, Ker lezako). Herioaren abismoetan bagina bezala. Lç Ins A 5r. Thomas, abismea,
biritxia. Lç Decl Mm 4v.
abisoi. "Una gaviota negra" A. "Abisoia, goéland argenté (le), marloiaren mota beretik da abisoia ere, motako
hegaztin handiena" Dass-Eliss GH 1925, 239.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
178