A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
mandazaiña. A BeinB 56. Gure ahaide eta laguneri eskuaraz abiatu gare mintzatzen. Arb Igand 11. Portualdera
etortzen abiyatzen ziran. Elizdo EEs 1925, 214. Ibai bat nola / ala odola / abiatu zan ixurtzen. Balad 238.
Handitzen abiatu direneko, ene semeek irakurtuko dituzte biak. JE Ber 100. Umexurx horri pena emaiten ez bedi
abia nehor. Ox 62. Ibiltzen abiau nintzaneko, ordurako eguzkia Mugarraren kokotean erdi-ezkutauta egoan.
Alzola Atalak 47. Ez naiz hemen abiatuko baratze horren luze-laburra neurtzen. MIH 56. Haurrak grekoa
ikasten abiatzeko. Ib. 323.
v. tbn. Dh 273. Hb Esk 208. Laph 18. Aran SIgn 111. EusJok II 80. Xe 189. Barb Sup 154. Zait Plat 8. Mattin
73. Abiau: AB AmaE 387. Abijau: DurPl 70. Kk Ab I 74. Abitu: EusJok 136.
(Acompañado de un sintagma en ines. del tipo lanean, dantzan, hizketan...). Saltzekorik ere eztutenan,
abiatzen dira eskean. Ax 43 (V 27). Menturaz egun batez lan hortan abiatuko gare. Dv Lab 191. Dantzan
abiatutzen zait bai biotz gaixoa. JanEd I 115. Hitzketan abiatu zan. Arr GB 114. Infernua abiatzen da gerran
santuarekin. Bv AsL 40. Abiatu zan eskian. Ib. 50. Lanean abiau. AB AmaE 327. Burrukan abiau ziran. Ib. 382.
Biak haritzaren ondoan jarririk solasean abiatzen. Arb Igand 90. Andreak arrenetan abiatu ziran. Ag G 202.
Bixigutan abiyatzen ziran. Elizdo EEs 1925, 246. Dama batekin abiatu naiz / esposatzeko idian. Tx B I 209.
Ameriketarat joaiteko zurekin solasetan abiatua dela. Larz Iru 24. Ez otoi nolanahi / ihizin abia! Mattin 110.
Non zegoen [Larramendiren izena eta omena], batez ere, Telletxea-eta lanean abiatu baino lehen? MEIG VII 34.
Kontaketan abiatuko banintz. MEIG VIII 42. Apustutan abiatzekotan, lehenbizikoaren alde egingo nuke trabes.
MEIG VI 192.
(Con eskolan). Badakik sei urthetan abiatu nintzela eskolan. Elzb PAd 35. Eskolan eta katiximan bateantsu
abiatu nintzan. Xa Odol 25. Alabainan, nik eskolan abiatu artean, ez nuen behin ere frantses hitz bat entzun. Ib.
25.
(Con instr.). Ukitu zuten Salbatzaillea nigarrez abiatzerainokoan. Lg II 204. Bere burua il naiez abiatu zan.
Lard 512. Abiatu ziran, nork egin ote zuen, galdez. Ib. 127. Gaixtagin hekiek, eragabeki oihuz abiatzen dira:
'Gurutzefikatua izan bedi'. Dv LEd 11. Nere kontra marrumaz abiatzen dira, diotelarik: [...]. Ib. 266. Semetxoa
saminki negarrez abiatu zitzaion. Arr GB 42. Denak dire orduan / oihuz abiatzen. Zby RIEV 1908, 213. Abiatzen
dire lan horren egiten hasteko diru galdez. HU Zez 45. Emaztekiak kantatzen hasi ziren. Mutiko zenbait irri
karkailaz abiatu. Mde Pr 292.
(Con adv. o expr. de valor adverbial). Ez naiz gehiago zure kontra abiatuko. Harb 275. Gaizki esaka
abiatuko zera. Gco I 443. Bere Ama Santa Isabelen sabelean pozaren pozaz [...] saltoka abiatu zan. Ib. 458 (v.
jauzika abiatu en contexto similar en Lg II 102 y Jnn SBi 38). Birao urtika abijetan zarianian. Astar I 274.
[Elbarria] ezagutu zanean oñez ibiltzeko adiña, pozez saltoka abiatu zan. Lard 508. Madarizioneka eta burhoka
abiatzen da. Dv LEd 192 (Cb Eg II 106 asi). Wolfio sartu eta abiatu zan deadarka. Arr GB 131. Asarre bizian
deadarka abiaturik. Aran SIgn 55. Obe zan ezbanitza abia kantari, / ala izatekotan danen farragarri. AB AmaE
406. Danak abiau arren batera ausika. Ib. 260. Potikoka hor dire / biak abiatzen. Zby RIEV 1908, 766. Beren
asmoa adierazo ebanean, barreka abia zirean irurak. A BeinB 69. Ihausika abiatzen zitzeien, gaitzeko kalaxkan.
JE Bur 20. Mutill gazterik bikañenak abitu ziran Paulari jarraika. Ag G 371. Ezkilak intzireka abiatu ziren. Barb
Sup 142.
(Con ihesi, bila...). Soldaduak iziturik / abiatu ihesi. EZ Noel 105. Bilha abiatu zirenean. Ax 82 (V 56).
Abiatzen gare munduko konsolamenduen billha. Ch I 11, 3. Abiatu ziren ihesi. Lg I 194. Ez du beraz nehork
zeren / haren ihesi abiatu. Monho 148. Ez ote dira zenbait emakume, senargai billa abiatzen, elzeari gatza
ematen [...] ikasi baño len? AA II 91. Eta abijatu zirian bere billa. Astar I app. VIII. Israeltarrak igesi abiatu
ziran. Lard 182. Igerri ziotenean aldegin ziela, eske abiatu, eta uri onetan arkitu zuten. Ib. 401. Ez dut zeren ihes
abia. Dv LEd 105. Nora abia barkhamendu eske? Ib. 267. Higi ahala higi ihes abiatzen dire. Laph 204. Balentin
bere lagunetara / abiatu zan igesi. Xe 375. Abiatu ziraden beriala gazte arrotzaren billa. Bv AsL 23.
Paristarrak jadanik ihesi abiatuak ziren. Jnn SBi 73. Behiaren bilha zuetarik nehor abiatu gabe. Barb Sup 90.
Abiatu zan zoriontasunan billa. Jaukol Biozk 86. Sazerdotia ikaratu ta / abiyatu zan igesi. Tx B I 155. Mugara
bidea harturik arinki abiatu ziren ihesi. Arti Tobera 286. Arrisku billa abiatu nairik. Berron Kijote 56.
Jainkoaren bila abiatu ziren biak. MIH 293. Berri eske abiatzen garenean. MEIG VI 140. Batasun bila abiatzen
denak. MEIG VII 165.
(Con zutik). Haur inbalier bat, bi urthetan oraino xutik abiatzekoa. Zby Pel 84. Mundu huntan uzten zuela,
ez ontasunik, ez, bainan, haurño bat, mutikoño bat, doi-doia xutik abiatua. Leon GAlm 1950, 12.
3. "Pancher, abiatzea. Il panche à ce côté-ci, hunat abiatzen da" Ht VocGr 395.
4. (G, AN, L, BN, S ap. A; Añ, Izt 97r; abiau V ap. A), abitu (Izt 97r). Preparar(se). "Aparejar, disponer",
"aprestar", "disponer para algún efecto", "preparar, -rarse" Añ. Elduko da eguna, zeinetan esango jatan,
abiatu ta presta nadilla ondo ilteko. Añ EL 1 23. Prestatu ta abiatu Jai nagusietarako, baraubakaz, limosnakaz.
Ib. 76.
5. (Con aux. trans.). Comenzar, dar comienzo. Abijetan dabe Erromatarrak inos euki eben gerrarik gogor,
krubel eta luziena. Astar II VI. Othoitzak presidentak abiatuko ditu. JesBih 427. Khar ongi adituak galdegiten
du abia ditzan konbertsioneak bere buruarenetik. Jaur 127. Hekien predikua abiatu arte balentria guti egin zuen.
Hb Egia 82. Zer egin neikean nik ezpada samurtu, / Belauniko jarrita Jainkoa agurtu, / [...] damu ta pozez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
171