A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Con bidez). Nahi dut haren kontrako bidez abiatu. SP Phil 57 (He 59 berze bidez nahi dut ibili). Batasunbidez
abiatzekotan. MIH 221.
(BN-arb ap. Gte Erd 290; Dv). (Con sintagma con suf. -t(z)era). Ir a, disponerse a; empezar a. "Hitz
batengatik jotzera abiatu zaio, pour une parole il s'est disposé à le battre" Dv. "Dibortziatzerat abiatuak dira
(BN-arb)" Gte Erd 290. Zein da regea berze rege baten kontra batailla emaitera abiatzen dena? "Qui est le
roi qui parte?". Lç Lc 14, 31 (He dohanean, Dv goaterakoan, BiblE joan). Oiñhazeen sofritzera behar du abiatu.
EZ Man I 59. Bekhatu egitera partitzen eta abiatzen denari. Ax 107 (V 71). Bekhatu gehiago egitera abiatzen
eta erdutzen direla. Ib. 114 (V 76). Armada abiatzerakoan gudukatzerat. Lg I 315. Pierris abia kanaz emaitea.
AstLas 52. Abia zirian prest ta pozik adoretara Jesus seiñtxoa. Añ LoraS 66. Morua abia sartzera eta sar.
Xarlem 786. Alfonsaren sokorritzera / abiatü behar dizügü. Ib. 856. Abia hartzera. Ib. 703. Bi berseten huntzera
nüzü abiatzen. Etch 372 (v. en la misma pág. hasten nüzü en otra versión). Abiatzen gare orduan heien
garbitzen. Dv Lab 215. Europaren erauztera abiatzen ziren berrehun mila soldadoekin. Ip Hil 31. Eroritzen da
illa eta abiatzen da jendia jasotzera. Ill Pill 32. Süperiürra abiatü zen kanberetan iker-aldi baten egitera. Const
21. Ihur etzen abiatzen latiaren ikastera. Ib. 15. Iguzkia sartzerat abiatua baita, ez ditake erran bazter hunen
ederra. JE Ber 51. Atso sorgiñ au barrendik zerbait / egiten danian busti, / aiton iltzera abiatzen da /
altzarrastalo ta guzti. In Tx B III 34. Abia adi bertan prestatzera. Etxde JJ 21 (v. tbn. el mismo ej. en Const 25).
Ibiltzera abiatzen dena, xede bat irixtearren ari da. Vill Jaink 152.
2. (G, AN, L, S ap. A; Lar, Añ, VocBN, Gèze, Dv, H). Empezar, comenzar. "Comenzar" Lar y Añ. "Se préparer
à un travail, à une action" VocBN. "Commencer, se mettre en mouvement pour faire quelque chose. Lan hainitz
egiteko goizik abiatu behar da, pur faire beaucoup de travail, il faut commencer de bonne heure" Dv.
Sortzen garenean, hasten gara hiltzen, orduan abiatzen gara eta ezkara behin ere baratzen. Ax 62 (V 41).
Gexuak daukan laguna / abijatzen jako / erruki andijagaz / eulijak kentzeko. DurPl 79. Anima Jaunagana biurtu
berriak, ez dira guziak modu batekoak; batzuek abiatzen dira gogo bero edo ferbore andiarekin. Mg CC 235.
Abia zaite onelan. Añ LoraS 44. Erroma eta Karthagoren arteko aserriak abijadu zirianian. Astar II IV. Baruba
abijetan da gabeko amabijetan. Ib. 238. Abietan da su-taunpa gogorra. Zav Fab RIEV 1909, 31. Trabatu ez
balute kasik ordu beretik abiatu ziren erresumako nahasdurek. MarIl 2. Tormentak abiatzen dituk, bainan ez die
sekulan finik izanen. Jaur 124. Gure lanak progotxos bilhakatzeko, abia gaiten guretzat trabailatzetik. Ib. 128.
Fite konsolatzeko / gaizki abiatu, / desfortunak holako / seinaleak ditu. Bordel 44. Den gutiena argi abia orduko,
/ Edozein erresuma bathaia zeneko, / Giristino egina Eskaldun guzia. Hb Esk 46. Zauri hekietan abiatuko da
usteldura. Dv Lab 348. Jadanik bazen zerbeit abiaturik. Prop 1882, 151. Betetxeren aldetik trabesak / gogor
ziraden abitu. EusJok 169. Zortzi arruako arriyakin itziartarra abitu. Ib. 55. Lehen hotzak abiatu zirelarik.
JEtchep 27. Gehienetan hortarik abiatzen dira eritasunak. Egunaria 16-3-1961 (ap. DRA). Teatroan abiatu zen,
gero eleberrira jotzeko. MEIG III 78. Mundu guztia, izan ere, perpaus arruntenetatik, [...] abiatu ohi da,
galdatzeko egiten direnetan bukatzeko. MEIG VI 148s. Banekien zertan hasten nintzen eginbide zeken horrekin
abiatu nintzenean. MEIG VII 165.
v. tbn. Arb Igand 60. Xa Odol 293.
(Aux. intrans. bipersonal). Begietarik zitzaien / nigarra abiatu. EZ Noel 115. Garra eta pindarrak
abiaturen zeraitzo begietarik. Dv LEd 262s. Arpegitik bera negar malkoak mara mara abiatu zitzaiozkan. Arr
GB 97. Etxe handi bat ez da ez betbetan eta kolpez erortzen. Ithaxurak abiatzen zaizko lehenik. Arb Igand 46.
Hiru urteren buruan berriz abiatu zitzaion bere min gaixtoa. HU Aurp 184. Txili iaustera ioan, bestea kar kar
kar abia iakonean. A BeinB 92. Usaina abiatu zitzaion gorphutzetik. Zerb IxtS 77. Ondoko eguna makhur abiatu
zitzaukun. Prop 1884, 39.
(Con oración completiva). Printzesa erreginarentzat hartuz, abiatu zen bere lantzaz phasatu behar zuela.
Elsb Fram 98. Abiatu zen pipa bat erre behar zuela hantxet. Barb Sup 46. Noizbait ama abiatu, / behar nintzala
sanjatu. Etcham 99.
(Con sintagma con suf. -t(z)en). Empezar a. Karitate handirekin / zituen besarkatu, / gero airean gora zen /
igaiten abiatu. EZ Noel 116. Jainkoa abiatu zen mintzatzen. Lg I 253. Eltze puska batekin khentzen zituen zauri
hartako zornea eta sortzen abiatuak ziren harrak. Lg II 63. Eleiz deiak egiten abiatu ezkero, ezkonduta daudela
Jangoikoaren aurrerako? Mg CC 164 (CO 242 abijau; v. tbn. PAb 219 abiau). Abiatu zan amorruz esaten, zerk
erabilli nau geiagoren billa? VMg 6. Zergatik eskatzen abiatu baño lenago esaten degu Aita gurea Zeruetan
zaudena? Gco I 406. Hitzegiten abiatu baño lenago [...] errezatzeko astia ar ezazue. Gco II 54. Alan abijetan
dira bere kontra murmuretan. Astar II 190. Andik, guraso au il ezkero, / aren esanen ganera / semeak lana bero
bai bero / egiten abiau dira. Zav Fab RIEV 1909, 35. Gaztedanik manatzen abiatu omen zen. AstLas 69. Abia
gaiten Jainkoarentzat bizitzen. Jaur 345. Abiatu zan jendea mendi ondoetatik ibar zabaletara jesten. Izt C 3s.
Gero alaiki dire yaten abiatu. Gy 50. Gau-erdian abiatuko naiz Egiptotik irteten. Lard 71. Ikhusle guziak abia
dakizkion trufatzen. Dv Lc 14, 29 (He, TB, Leon has). Hormateak geldituak badira, abia daite arbola xerthatzen.
Dv Lab 204. Jaunaren xedetara erakhartzen abia nadiela. Dv LEd 264 (Cb Eg II 149 asi nadin). Bere
etxekoandrea gorrotatzen ordutik abiatu, eta au galtzeko asmo eta bideak artu zituen. Arr GB 16. Eguzki-epelgozoa
leizera sartzen abiatu zan. Ib. 44. Abiatu zan jaten. Bv AsL 51. Iguzkia yeikitzen abiatu zenean. Elsb Fram
100 (v. tbn. 114). Gero zen abiatu / Jesus predikatzen. Zby RIEV 1908, 208. Atzazalak moztuten abia zan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
170