A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Sorarrain. Emplean el participio abia Añibarro (junto con abiatu), Azkue, Lizardi y Otxolua. En DFrec hay 195
ejs. de abiatu.
1. Partir (a), ponerse en movimiento, arrancar. "Partir, se mettre en chemin, faire partir. Abiatzera noa herrira,
je vais partir pour aller à la ville" SP. "Partir, aller, abiatzea. Il est parti, abiatu da" Ht VocGr 397. "(Empezar a)
ir o andar" Añ. "Se mettre en route" Arch VocGr y Gèze. "Se mettre en mouvement pour marcher" VocBN. "Gau
herditan abiaturik, Bordalerako da eguerditan, en partant à minuit, il arrivera à Bordeaux à midi" Dv. "Pariserat
abiatzeko diru behar da, pour partir pour Paris [...]" Ib. (s.v. abiatzeko). "Abixau, comenzar a andar" Garate 6.ª
Cont BAP 1962, 257. "Noiz abixauko gaa?" Iz ArOñ. "Partir, salir, dirigirse. Amarretan abixau da
Elgoibarrerutz" Etxba Eib. "Etxe aldera be abixau ein biakou, berandua da ta. Garotara abixau orduko
amarrak zien" Elexp Berg. "Abiatzera dijua (G-azp)" Gte Erd 168. AxN explica lehiatu (239) por abiatu y
apoderatzen eta oldartzen da (46) por saiatzen eta abiatzen da.
Hegaldaka abiatu / zen Nazaret gañera. EZ Noel 42. [Txakurra] abiatu zen berehala erbiaren ondotik. Ax 87
(V 59). Puteki bizitzea da ospitalera abiatzea. O Pr 400. Mandatari hotza, berant abia, baratx ioan, eta itzuli
hutsa. Ib. 642. Armeniatik abiatu zirenean. ES 389. Abia gaiten gau huntan berean. Lg I 314. Eta abiatu behar
dutela Egiptorat. Mih 103. Abiatü zen Souza bere troparekila. Egiat 159. Kausitzen garen lekhutik, gibelat
abiatu gabe. Dh 50. Aihaltü ziren algarreki Xaxienin / Eta etxerat abiatü destenorin. Etch 638 (v. tbn. 444). Eta
Jesus abiaturik handik, ikhusi zuen gizon bat. TB Mt 9, 9 (Dv handik goatean, HeH handik iragaiten zela). Bide
edo lanerat abia orduko. Hb Esk 165. Mazedonia-tik barrena abiatu zan. Lard 520. Mendiz abiatu eta laster,
harmetan athera zitzaizkon gizon batzu. Laph 146. Veneziarontz oñez abiatu zan. Aran SIgn 35. Abiratzen
bazera / emendik Madrilla, / pasa biarko dezu / Burgos ta Abilla. Xe 187. Zumarraga ortara / ondo allegatu; /
andi abiatu ta / zan deskarrillatu. PE 120. Bi emakume lau astorekin / kalera dira abitu. Ib. 46. Sortalderunz
abiatu aurrian. Bv AsL 207. Eta bozkariorik handienean abiatu zen mendiari gora. Jnn SBi 116. Gabriel
aingüriaz, abiatü ziren bere herrietarat. Ip Hil 107. Danei erdi-agur eginda, abiau zan etxeruntz. Ag AL 53.
(s. XX). Orzaizetik abiatu, bere populuari erranik otoitz egin zezaten harentzat. HU Aurp 106. Goiz-meza
erran eta arrunt azkaltürik / abiatü apheza khana bat hartürik. Xikito 4. Biharamun goizean tenorez abia
zadien. JE Bur 67. Lasterka abiatu bere nausiari buruz. Ib. 18. Abiatzean ez baitzuen gogoari emana norat hel,
ez noizko. JE Ber 5. Abiatzeko tenoria jin zelarik. Const 33. Txaneletan sartu ta abijau ziran ipar-alderantz
itsas-bazterretik. Kk Ab I 81. Anderea, ori entzunda, jagi ta basorantz abijau zan. Altuna 99. Abia gaiten
Garralda alderat. Zub 118. Nora abiatu etzakiala. Tx B I 85. Abiatu ziren beraz guziak batean. Barb Leg 124.
Urrezko / txilibitoak / aoratu, ta abia / ziran, zabala arrotuz / egoak. Ldi BB 44. Zaldunakaz urira juateko abija
zan. Otx 115 (161 abijau). Gu ere abia gera noizpait, Donostiruntz. Ldi IL 40 (39 abitu). Lanerat goizik gizon
gaztea abiatu da kantari. Iratz 26. Ithurrirat jautsirik pegarra bethe zuen eta berritz etxeari buruz abiatu. Zerb
IxtS 21. Terranobara abia adi. SMitx Aranz 221. Elkano, Urdaneta, Legazpi: / goazkion billa! Abia! Ib. 90.
Piarres aldatzan gora abitu zen. Etxde JJ 151. Abiratu aurretik neskatxoa ma batekin musukatu zuan. Sorarrain
Lili 7. Hala da Hispaniatik zirela izaro hartarantz abiatu, Bizkaiko itsasoaren gaindi. Mde Pr 213. Ez du
negarrik egin, nere trena abiatu den artean. Txill Let 113. Mez-ostean [...] bertati abietan zan errogatibea. Akes
Ipiñ 21. Alkarregaz abiau ziran geisoarenganantz. Erkiag BatB 98 (Arran 182 abiau). Ta, abixau zan bezerua
beste dendaren batera. SM Zirik 115 (63 abiau). Okerreko bidetik abiatu. Arti Tobera 273. Utsari buruz abiatua
dagoena, utsa da. Vill Jaink 111. Ordu artan komisario yauna abiatu zen bere ofizina aldera. Izeta DirG 58.
Nor zitaken holako norbaiten ondotik abia? Ardoy SFran 236. Basarri au, Mekolaldetik gora abitu ta muiño
batean agiri zan. NEtx LBB 19. Zorigaitzean senditu nuen handik airatu nahia, / den egunean han banindago ez
bainindaike abia. Xa Odol 294. Ordu onean abia zediñ utzi zion. Berron Kijote 56. Hori ondo jakinaren gainean
dugula abiatu behar dugu bide horietatik. MIH 86. Ez gara orain ohi den bidetik abiatuko. Ib. 320. Plutarkoren
oinatzetan abiatu. MEIG I 179. Zein bere aldetik abiatu zirela. MEIG VI 110.
v. tbn. Tt Onsa 183. Ch III 18, 3. AstLas 36. JesBih 388. Xarlem 113. Izt C 2. EusJok II 18. ChantP 316. CatS
21. AB AmaE 282 (97 abiau). Sor Bar 110 (abiyatu). Elsb Fram 90. Prop 1904, 127. A. Zavala in Goñi 11.
Urruz Zer 122. Ill Testim 3. StPierre 18. Balad 244. Inza Azalp 69. Jaukol Biozk 31. Noe 117. Lek EunD 40.
Etcham 197. Ox 116. Bilbao IpuiB 143. JEtchep 17. And AUzta 44. Ugalde Iltz 20. Anab Aprika 43. Salav 90.
MAtx Gazt 74. Alzola Atalak 50. Casve SGrazi 114. Uzt Sas 353 (340 abitu). Abitu: EEs 1928, 26.
(Con bidean). Ponerse (en camino). Freska dadin, hats har dezan, eta indar berririk bil dezan gatik, arren
gero agudokiago bidean abia, eta bizitze debotean aitzinago dadin. SP Phil e) 2v. Bidean abiatu ziran. Lard 73.
Abiau zan bidean ospitalerantza. AB AmaE 292. Bidean abiatu baino lehen. Arb Igand 101. Bidean abiatzen
naiz azkenik. Txill Let 139. Rozinanteren gaiñera igo zan, eta bidean abiatu zan. Berron Kijote 42.
Bide luzean bakharrik / oiñez zen abiatu. EZ Noel 44. Bihotza zabaldurik lasterka abia zaitezin ene
manamenduen bidean. SP Imit III 51, 2. Elizarako bidean abiatu naizeneko deskantsatzen zait bihotza. Arb
Igand 118. Eizilari oriek / amekak aldian / abiatu dirade / Baztana bidian. Noe 117. Narbarteko bidean abiatu
ziran urrengo egunean. Anab Poli 100. Donostiatik Marsellarako bidean abiatu nintzan. Anab Aprika 9. Gure
eztabaida au bide zuzenean abiatzerik nai badugu. Vill Jaink 65.
Debeditua dago, abiatu dan bidean segitzeko. Ill Testim 6. Luzaroan dabilela opa diogu oin arinez abiatu den
bidean. MEIG III 85.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
169