A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
illobi. X. Peña "Gure baserriaren azkena" (ap. DRA).
abiaordu, abiordu. "Abia-ordu ou abiordu, moment où il faut partir ou commencer une chose. Abiordu dugu,
il est temps que nous partions. Noiz duzu abiordua? à quelle heure devez-vous partir?" Dv.
abiapuntu. Punto de partida. Hemen, abiapuntuan bertan, aurkitu izan dugu, txit oker ez banabil,
lehenbiziko tupust eta behaztopa-harria. MEIG VI 127. 1700ean, urte hori ezarri digutenez gero abiapuntutzat.
Ib. 49. Abiapuntu ederra eskaintzen digutela direlako sailok, hortik aurrera gero eta gorago eta zabalago jo
dezagun. MEIG VIII 65.
habiaratu, kabiratu (Lar, H). 1. "Enjaular, kabiratu" Lar.
2. habiratu (H), kabiratu (H). Llevar al nido. "Aller au nid" H. Olloak biroa bete ebanean, kontuzkontuzean
abiratu eban, eta antxe itxi eban olloa bigarren arrautzea noiz emongo. Bilbao IpuiB 257. "Aller à
son nid, à sa tanière, à sa couche" H.
abiaratzaile, abiaratzale. Promotor, impulsor. v. abiatzaile. Eskerrak zor diotegu obra saindu horren
abiaratzale eta bururatzale orori. Herr 7-2-1957 (ap. DRA).
abiarazi (S; Dv), abia-arazi, abierazi, abiazi (S). Ref.: Lh; Gte Erd 168. Poner en marcha; enviar. "Faire
commencer une chose, faire partir" Dv. "Faire mettre en marche" Lh. "Otoa abia(ra)zi du (S)" Gte Erd 168.
[Astoa] makillaz bortitzki zehatzen zuen haren abia arazitzeko. SP Phil 322 (He 323 abia-arazi). Jainkoak
abiarazi zituen irurtzuri borthitz batzu. Lg I 261. Hark du abiarazi berritan pilota, / Mendez mende Eskaldun
gurako yosteta. Hb Esk 126. Mundu guzia abiaraz zure ondotik. Dv LEd 126. Mila baten ingurua jaun
aphezpikuak abiaraziak zituen ordukotz, itxasoz Saigoneko hirirat buruz. Prop 1885, 232. Berriz ere kamelua
gelditu zen; eta hain ongi, non ezin gehiago abiarazi ahal izatu baitzuten. Jnn SBi 61. Abiarazi zuen Julien
saindua karrikaz-karrika. Ib. 100. Gero, haurrak goizik katiximarat abiaraz, eta jarraikaraz artarekin. Dih
Maiatzeco 108 (ap. DRA). Piztu zituzten aldareko argiak, abiarazi ezkilak itzulika. Prop 1904, 179. Ez naiz nere
buruaren jabe, ta Miren bera da leize izugarri onetara abiarazi nauena. Txill Let 41. Indarren indarrez untzia
abiau-araziaz. Erkiag Arran 79. Kornubiar bat gertatu zen, ordea, bere herritarrak "kernewed" zaharraren
berpizkundeari buruz aski ameslari [...] abierazteko: Henry Jenner. Mde Pr 261. Jainkoa! Bai, bera dago gizapilla
ororen gibelean, oien sortzaille bezala. Kondairaren ostean, au bere bidetik abia-arazteko. Vill Jaink 175.
Eta ez baita harritu behar graziaren iturria turrustan abiarazi badu. Ardoy SFran 322. Ez dela holakorik arima
baten Jainkoari buruz zinez abiarazteko. "Pour faire marcher". Ib. 116. Berea izan zen [...] alde honetako lehen
pausoa, "Cátedra Manuel de Larramendi de lengua y literatura vasca" zelakoa, eta delakoa, abiarazi zuenean.
MEIG VIII 87.
abiarazle. "Celui qui fait commencer, partir" Dv.
habiata. v. habiatara.
habiatako, kafiatako (B ap. A, s.v. kafiakoi). "Nidal" A. v. habirakoi, habiondoko.
habiatara, habiata (S). Ref.: Lh; Lrq. "(Foix), la couvée" Lh. "Le contenu d'un nid rempli" Lrq.
habiatoki, kabitoki. Lugar donde hacer el nido. Ikusi ebanean ezegoala abia tokirik, txoriaren antzera,
joan zan egaz beste lurralde batera. Echta Jos 111. Asaba zaarren kabi-tokia. Mok 13. Auxe da egiz naste
bagako / euzko-txorien abi-tokija. Enb 154.
abiatsu. T'izan dezaket ortaz zigurpen / baldin txalupak kaietik urten / t'abiyatsubak irten bezela, /
bazirudiyen adurpe txarra, / erpe lodiz ta teza gangarra / ixil-makurka zai zitzaiela. Inzag EEs 1915, 7s (DRA
traduce "lleno de impulso").
abiatu (V, G, AN, L, BN, S; SP, Urt IV 17, Ht VocGr 397, Añ, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H; abiau Añ, Izt
71r), abitu, abiratu. Ref.: msOch 28; A; Lh; JMB Mund III 12; Iz ArOñ y Etxba Eib (abixau); EAEL 238; Elexp
Berg (abixau); Gte Erd 168.
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Además de la forma general abiatu, hay abitu en autores
guipuzcoanos (P. Errota (junto a abiatu), AzpPr (111), D. Agirre, EusJok (67), Lizardi, Loramendi (109),
Labaien (EEguna 80), E. Arrese (OlBe 79), Etxaide, Etxaniz, Uztapide (junto a abiatu)), y abiratu en Xenpelar y
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 168
mende.