A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
zuanean, etzegoan mutilla ixiltzerik. Ag G 266. Itsu gizagajoak akerra lez abiada artuta, yo eban buruz arrimutilla.
Or Tormes 35. Orduantxe ba trenak abiyadia artu biar eban. Kk Ab II 161. Oa gaintxo artara ta abanta
(abiada) artuta, bultz eta jaurtiki nazan zulora. A EY II 295. Abiadea artuta, bost metro ta erdiko luze-laburra
egin eban. Bilbao IpuiB 187. Pedalai apurtxu bat eragitea naikoa izaten zan izan, aldazbeeran abiadea
beingoan artzeko. Erkiag BatB 72s.
- ABIADAN. a) (Adv.). A gran velocidad. Oraintxe urten dozu etxetik abiadan. Ag Kr 178. Iru gazte azaldu
dira gero, makillaz edo makil gabe, abiadan edo kukubillo asita, zenbat arrako zaparta egin zitekean erakustera.
Ag EEs 1917, 203. Bultz egitera abiadan etorrenean. Bilbao IpuiB 85.
(Con adj.). Kaiuak abiada haundian agurtu ninduten. Lasa Poem 98.
b) "(V-arr), jugar a bolos, moviéndose los jugadores al lanzar la bola" A.
abiadura (G, AN, L, BN, S; SP (), Ht VocGr, VocCB, Dv, H (s.v. abiatzea)), abiduri (AN-larr). Ref.: A;
Lh; Asp Leiz (abiduri).
Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y en septentrionales no suletinos. En DFrec hay 24 ejs. de abiadura.
1. Impulso, marcha. "Allure, démarche. Abiadura handian doa, abiadura handia darama, il marche à grands
pas" SP. "Abiadura, joanhara, cours" Ht VocGr. "Ventaja que se toma para saltar" It Fab voc. "Carrera que se
toma para andar o saltar" VocCB. "Zoazi abiaduran, nihon gelditu gabe, allez d'un trait sans vous arrêter nulle
part" Dv. "Mouvement vif en avant. [...] Abiaduran egiten dut, je le fais tout de suite" H. "Impulso, comienzo de
una acción" A. "Abiduri gaitze deamaki" Asp Leiz. AxN explica oldartze (45) por abiadura. v. abiada.
Nola usoa illkhitzen baita usategitik, / [...] / Abiaduraz bolatzen gero kanpoetara. EZ Man I 129. Arren ather
diozozu uhiñari joaidura, / Eta haizeari ere bere abiadura. EZ Man II 148. Ofizialeak abiadura handia
daramala. Ax 91 (V 61; Añ GGero 73 abiadura andian [...] josten dau). Ezta erraz [...] hartu duen usantzaren,
abiaduraren eta lasterraren gal arazitzea. Ib. 86s (V 59). Abiadura handi batekin, bekhatu gehiago egitera
abiatzen. Ib. 114 (V 76). Oi! nolakoa den gure flakezia zeiñak haiñ abiadura handian baigaramatza biziora. Ch
I 22, 6. Ibaia abiaduran dohana. "La rivière qui coule rapidement". He Phil (ap. H). Mihiaren abiadura
komunzki heldu da banitate suerte batetik. He Gudu 146. Geldi-geldia zatzan arriberak hartu baitzuen, betbetan,
bere leheneko abiadura borthitz guzia. Lg I 188. Hurbildua zara zeruko erresumarat, abiadura on bat
duzu han sartzeko. Lg II 242. Naturalezaren berezko mugida edo abiadura. Gco II 48. Txingo bi ta saltoan
ogeita amar oñ igarotzen zituena; eta abiadurarekin ogeita emeretzi. Izt D 181. Yauzten zaio abiaduran, / Eta
dagokio laur atzez yosia. Gy 308. Bethi zerura itzultzen ditut nere begiak, harakoak dire nere abiadura guziak.
Dv LEd 242. Bigarrengo ekiñaldia egin biarko da ariñean gorputzaren abiadura gelditu ez dedin. Anab EEs
1920, 26. Idealerontz ene baitan sumatzen dudan abiadura ori. Vill Jaink 149. Auxe da bere abiadura jatorra,
berezkoa, ezin ukatuzkoa. Ib. 120. Mediku biak, lanean enpeinatu ziren habilezia eta abiadura haundiarekin.
Arti Ipuin 82. Abiadura artan bere damari laguntza-eske esandako itzak. "En la carrera". Berron Kijote 147.
Txalogarria da benetan 'Auspoa'-k hartu duen joera eta abiadura. MEIG III 95.
v. tbn. Lab TOE 2, 78.
"Velocidad" A. Argiaren abiadura. Gazt MusIx 69.
2. (Lar DVC 148, VocBN, VocCB, Dv). Comienzo, partida. "Principio, arranque" Lar DVC 148. "Mise en
mouvement pour une action, commencement d'une action" VocBN. "Commencement, mise en mouvement, début
d'action, acheminement. [...] Abiadura txarrak ez du akhabantza hoberik, [...]. Abiaduretan ginen" Dv.
Bizitze ondikozko hau ezta bizitze doatsurako abiadura baizen. SP Phil 230 (He 232 abiadura).
Inspirazionetan nihork hartzen duen atsegina abiadura handia da Iainkoaren loriara. Ib. 150. Ezen ezta dudarik
bertze hitzkuntzek-ere lehenbiziko hatsapenean eta abiaduran nekhe eta arantze berak iragan zituztela. ES 195.
Elizaren lehenbiziko abiaduran. Ib. 396. Bekhatu beniala mortalerako abiadura bat da. Dh 509. Abiaduratik
beretik. MarIl 112. Eta horiek akhabantzako azafraldien abiadurak baizik ez dira. Dv LEd 249 (Cb Eg II 140
akaballako doloreen asierak). Bada, atzarriak egon behar gare, bereziki tentamenduaren abiaduretan. Dv Imit I
13, 5. Barzelonerateko abiadura hartzen du. Laph 50. Gizon publikoaz bezainbatean abiadurako itxurak, ba eta
lehen urratsak orok dazkitenak izan baditu ere, azken urte hautan oro ahantzarazi dauzku. HU Aurp 154.
Atseginekin jakinik gaude badirela abiadura handiak. JE Bur 211. San Andreseko elurra, neguaren abiadura
(BN-baig). Satr CEEN 1969, 84.
Inguruketaz eta abiaduraz bakarrik dabilela dirudi. "Arranque". MEIG IX 121 (en colab. con NEtx).
habiagabetu, kabigetu (Lar). "Desanidar" Lar.
abiagia. "(S), endroit d'où l'on part" Lh. Bakotxak badü bere jitia, bai eta ere bere abiagia berhezia. Herr
24-7-1958 (ap. DRA).
habiaginen, apiaginan (V-gip ap. Elexp Berg). (Ines.). Haciendo nido. "Zozuak asitta dare apixagiñan"
Elexp Berg. Ardi ta bildots eta abar larran... / Abijagiñen bizkor txorijak. Enb 61.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
166