A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2. "Gabia, cage" H.
3. "Habia, harri zilho edo altzo, ardatzaren sartzekoa" Alth RIEV 1911, 599.
4. kafia (L-ain ap. A; H). "Œuf qu'on laisse dans un nid de poules, pour les attirer à y pondre" H. "Nidal" A. v.
habirakoi.
- HABIADUN, KABIDUN. Provisto de nido. Basora naiz. An-or, / goldiozko ogean, / yoan-elurte gaitzaren /
ondarrak nabari; kabidun usoak, ala / emazte zûrraren / zapiak iduri. Ldi BB 108.
- HABIA EGIN. "Anidar, kabia, abia egin" Lar. "Nidificar, kabia egin" Ib. Joan dan egun batean / an ikusi
det nik / uso bat arraultzakin / kabia egiñik. It Fab 193. Trabena-baztarrean lo zegoala, arratoiak kabia egiñ eta
umiak atera zizkioten jakaren poltsikoan. Urruz Urz 61. Arrotasuna edonun bizi da, edozeñ tokitan egiten dau
bere abia kutuna. Ag Kr 79. Egaztiak aren adarretan abi egitera datoz. Ol Mt 13, 32 . Zuen aitak, errian,
ainbeste amesten zuan errian egin zikan bere kabia. Lek EunD 15. [Ollo nabarra] nunbait kabia eginda, lokatua
egongo dala susmatzen det. TAg Uzt 113. Metapisike-auzi guziek aren baitan kabi egin zutela. Zait Plat 26.
Bakarrean bizi zan, / bakarrean du kabi egin. Gazt MusIx 193 (abia egin en la versión de Onaindia, pág. 209). v.
tbn. Jaukol Biozk 77 (kabia egin).
(Con -(r)ik). Loretan abirik ez dagi gorrotuak. "No anida". Laux BBa 90. Txoriyak iñoiz ez du egiten / elurgañean
kabirik, / orlegi batean baizik. EA OlBe 85.
(Pl.). Habiak egin zituzten. Arch Fab 197. Ill guztijen artian / ez dauka bardiñik, / txoritxuak ezagun /
abijak egiñik. Ur MarIl 125. Nire lagunak abijak egitten dabez Baalbeken txadonan. Altuna 21.
- HABIA-GORDE, KAFI-GORDE. Puesto de caza. Gaparbide izeneko mendian saltzera ateratzen dire
zenbait ihiziko puesto edo kafi gorde-ak (BN-baig). Herr 6-9-1962 (ap. DRA).
- HABIA-MIN. Nostalgia. v. herrimin. Baiña txoria urruti artan, / kabi miñez da gaixotu. NEtx LBB 289.
- HABIA-ZULO. a) Cuenca (del ojo). Begiak beren kabizulotik jauz egin einean. Etxde JJ 189.
b) KABI-TXULO. Nido. O, mendi biotzekoa! O, nere kabi txuloa! NEtx LBB 373.
habia. v. 2 habe.
abia-arazi. v. abiarazi.
abiaburu (T-L ap. DRA). Punto de partida. v. abiapuntu. Orok badakite, Norvege erresumaren mugetan
ehun aireko abia-buru badituztela jadanik jarriak, 1500 airekorentzat. Herr 18-4-1957 (ap. DRA). Lehenago
Arestiren poesiak ordu-orduan jo zuen. Eta egungo poesiaren abiaburua dugunez, hura gogaraziko dizut.
Azurm in J. Zulaika Adanen Poema Amaigabea (Donostia, 1975), 95. En DFrec hay 2 ejs.
abiada (V, G-azp), abiara (V-gip, G-azp). Ref.: A; Etxba Eib (abixadia); Elexp Berg (abixada); Gte Erd 2. 1.
Impulso, velocidad. "Impulso. Zeroian abixadiak galdu eban, eziñ izan zan ba geldittu biar zan denboran" Etxba
Eib. "Velocidad. Karreristak abixada demasian pasau die" Elexp Ber. "Orrek damakien abiara (G-azp), abiara
ederrean jun zan (G-azp) [...], abixara guztin doie (V-gip)" Gte Erd 2. v. abiadura.
Tr. Documentado por primera vez en fr. Bartolomé; lo emplean sobre todo los autores vizcaínos del s. XX. En
DFrec hay 24 ejs. de abiada.
Prenubari bere obeidu gura ez eutsan, zaldi ezi bage batek eroian gainian mutilla abijada baten. fB Ic II 257
(cf. infra ABIADAN). Arek eroen abiadea! A BeinB 89. Etozan geroago andiagoak, eta abiada ariñagoaz.
Echta Jos 90. Zelan egingo deutsak arrika arek eroaten daben abiadea daroanari? Ib. 115. Auxe da ni-lako
ziziriko bati dagokijon abijadea! Altuna 85. Potiñaren abiadea eziñ geinkeala gelditu. Ag Kr 209. Arranondoko
saretxalopok arraña dagoan tokira eruaten daben abiadea ta aparra benetan izaten da begiragarrizkoa. Ib. 37.
Edozeñek ezagutu eikean alkarren atzetik txalopak ekarren abiadea ta aparra. Ib. 62. Jas! Nik ekarri det
abiadea. Ag G 158. Geroago eta abiada eta indar aundiagoz. Bilbao IpuiB 147. Baiña negar-anpuluak urten
orduko, urrengo aldatz beeran eroian abiadeaz, aize gogorrak errukizko esku legunez legortu eutsazan. Erkiag
BatB 106. Hona nora zeraman, ustez behintzat, hartu zuen abiadak: [...]. MEIG IV 111 (cf. ABIADA HARTU).
(Como segundo miembro de comp.). Uñak amorru-abijadiaz / Jo dabenian aurreko aitza, / Lertu dira. Enb
61.
2. (Hb ap. Lh, Dv). Partida, marcha, inicio. "Commencement, début, départ" Dv. "Partance" Lh. Abiadan
bezen arin / orai ere daukat moltsa. Etcham 47. [Saussure-ren liburuan] bide du oinarria eta abiada
[estrukturalismoak]. MIH 194. Urteren hiztegia, lehen abiada baizik ez izateaz gainera, ez zuen inork ezagutzen.
MEIG VII 30. Zorioneko Euskal Atlas hura, beti abiadan duguna eta [...] inoiz zertzen ez zaiguna. MEIG VIII
107.
3. "Abixada, embalaje (V-gip)" Garate 6.ª Cont BAP 1962, 257.
- ABIADA HARTU (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Tomar impulso, carrerilla. "Abixadia artu eta jaurti
zan itxasora" Etxba Eib. "Erreka saltuan pasatzeko, abixadia artu neban, baina sasixan trabau nitzan da blausta
uretara" Elexp Berg. Artu eben abiadea zaldidunak egozan alderutz. Echta Jos 321. Beiñ abiadea artu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
165