A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
1898, 66a.
abeta. "Señuelo" A Apend.
abetagile. Acogedor. v. abetatzaile. Dantzaldia bukatu zanean, mutillak, naiz aierrak izan, eskuzabal ta
abetagilleak, ardo ta azkariaz bera oparitzera leiatu ziran. Zink EEs 1926, 90.
abetaldu (BeraLzM). Neol. creado por Arana Goiri en 1898, de abegi y el suf. -aldu (v. NeolAG). "Acoger,
recibir, agasajar" BeraLzM. Arrotza ondo abetaldu eben. BAizk Ipuin 18. Asmo au pozez abetaldu ta aurrera
eroateko erreztasun gustiak emon ditu. GMant LEItz 55. Biotz guzietan baitzegon abetaltzeko, eskeintzeko ta
errukitsu agertzeko guraria. Zink EEs 1927, 79. Atso beltx ta ttattar bat / Aurkeztu da atera / [...] Gu
abetaltzera. JKort Y 1935, 96. Ildako nereengana noa, geienak Persepasek illen artean abetaldu baititu. Zait Sof
186. Bertako seme guztiak, gogo onez abetaldu nautela. Ib. 127. Eskale-zurrian natorkizuen au baikuntzaz
abetaldu nauzuten-ezkero. Ib. 113. Luze ta ongi egiña zan. Bere gogoa abetaltzeko tankeratua zun soiña. Zait
EG 1954 (11-12), 182. Haien ezkontzaren urteburua zen atzo eta adiskide zenbait abetaldu zituzten
arratsaldean. Mde Pr 145. Urrundu da Nikanor, munduan zear asi zanean, lenengo abetaldu eben etxe apaletik.
Erkiag BatB 165.
abetalpen. "Recibimiento" BeraLzM. Itz batez esateko, abetalpen, abegi txit ederra, maitekorra ta sutsua
izan zan. Garit Usand 46.
abetaltzaile (-alle BeraLzM). Acogedor. v. abetagile. Biurtzen gera [...] mendi apal baiñan eder eta
abetaltzailleetara. SM Olerti 1959, 38.
abeto (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Lcq 156, H). Abeto. "Sapin" H. v. izai. Izai (abeto) barruban bixi ziran
katagorrijak. Altuna 90. Gaitz au erasten zaio biziki insignis piñu azkarrari. [...] Izai edo abetoari askoz
gutxiago. Munita 93.
- ABETO GORRI. Abeto rojo. v. IZAI GORRI. Izai edo abeto gorriak ere obeak ezin. Munita 104.
habetu (B), habatu (B). Ref.: A (zalapart egin); A Apend (abetu); Izeta BHizt2 (abatu). Sujetar, sostener,
apuntalar. "Lenbiziko elurrean zalapart eginen dik borda unek, abatzen ezpaduzue, [...] si no la apuntaláis" A
(s.v. zalapart egin). "Sostener casa en ruina" A Apend. "Apuntalar. Borda au abatzen ezpada laster lurrean
dugu" Izeta BHizt2. Bertze aldi batez emazteki batekin nindagola, arek neri: "[...] ezin dut besoa jaso, baldin
bertzeaikin abetzen ezpadut" FIr 156.
abetxalkia (det.). "Capitel de columna" Lar. "Cimacio, moldura del capitel, abetxalkiaren moldaxka" Ib.
habetxo (Bera, BeraLzM), abetxu (V ap. A, que cita a Mg). 1. Arbusto. v. 1 habe (4). Beresija esaten jako,
esituta daguan leku bati, nun datozan, goratuten ez dirian abetxubak ta andui galantak. Mg PAb 188. Abe
nagusijak dira oneek. Aritxa, Artia [...]. Abetxubak dira beste oneek. Azkarra, Eltzuna, Elorrija. Ib. 188. Baso
onetan dagozan abe, abetxu edo arbola ta arbolatxuben, izenak. Ib. 187.
2. Dim. de 1 habe (1). Inguruan millaka abetxo zuri garden. 'Colonnes'. Or Mi 80. Aretoa ezker-eskuitara
mugatzen zuen arnabarrezko abetxo baten ondoan. TAg Uzt 178. [Hegaztiak] kotako abetxoetan izango dute
laster gau-loa. Ib. 13.
abeurrea (det.). Señal que se ponía en un terreno público para adquirir derecho a edificar en él. "Que por
cuanto los ejidos y usas de Vizcaya son de los Hijosdalgo de ella y algunos echan bidigazas en los ríos y arroyos
que pasan por los tales ejidos, y ponen asi mismo abeurreas (que son señal de casa) [....] y lo hacen ocultamente,
y a fin de apropiar a si mismos tal heredad [...]. Por ende [...] que el que hubiere de echar la tal bidigaza, o poner
abehurreas lo ponga publicamente [...]" Fuero de Vizcaya tít. 24, ley IV.
abezal. Pequeña embarcación. Gizarajua! Itxasoak jota bastertzen duan abezala baño erkiñago egiten zijoan.
Elizdo EEs 1913, 120.
abezaltxo. Dim. de abezal. Eta saria bildu zunean, txalupan sartu zuan; gero tostan exeririk arraunketan
ekin zion bere abezaltxoaren saietzak ur leiartzuari milixka eragiñaz zeramala. Elizdo EEs 1913, 89.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
161